Πέρασε η μέρα χωρίς να μνημονεύσουμε Διονύσιο Σολωμό, του αγίου Διονυσίου σήμερα, πολιούχου Ζακύνθου και προστάτη του ποιητή. Ένα μικρό απόσπασμα από το ημέτερο επίμετρο της έκδοσης του 2021 από το manifesto, Ποιήματα πατριωτικά, με το εξώφυλλο που φιλοτέχνησε ο Χρήστος Μποκόρος. Με την εκδοτική φροντίδα του Θεόδωρου Παντούλα:
Σ’ ὅλη του τὴ ζωὴ ὁ φιλέρημος Σολωμός δὲν εἶχε παρὰ μόνον λίγες ἐπαφές μὲ ἐκδότες, ἀπέχοντας (ἴσως ἀποκαρδιωμένος· ὅπως γράφει ὁ Πολυλᾶς, στὸν ποιητὴ ἔλειψαν κατὰ δυστυχίαν παρόμοιες ἐμψύχωσες) ἀπὸ τὴν ἔκδοση ἔργων του, τὰ ὁποῖα γίνονταν γνωστὰ εἴτε ἀπὸ χειρόγραφα ποὺ μοίραζε ἢ τὰ ἀντέγραφαν οἱ φίλοι, εἴτε ὡς μελοποιημένα τῆς νιότης του τραγούδια, εἴτε ἀπὸ κάτι λίγες δημοσιεύσεις σὲ περιοδικά. Κι ἂν δὲν ἦταν ὁ φίλος καὶ μαθητής του Ἰάκωβος Πολυλᾶς νὰ πρωτοεκδόσει στὰ 1859, δυὸ χρόνια μετὰ τὸν θάνατό του, τὰ Εὑρισκόμενα, πιθανὸν τὸ ἔργο του, πλὴν τοῦ Ὕμνου καὶ τῶν τραγουδιῶν, νὰ μᾶς ἦταν ἄγνωστο, τουλάχιστον στὴν ἔκταση ποὺ τὸ ἔχουμε σήμερα.
Ὁ Ὕμνος εἰς τὴν Ἐλευθερίαν τοῦ ἔδωσε δόξα, μὰ τὸν σημάδεψε κιόλας, ὡς φαίνεται κι ἀπὸ τὶς ὑστερότερες σημειώσεις του, σχετικὲς μὲ τὴν ἀποδοχὴ τοῦ ἔργου. Κι ὅταν τὸν ἔγραψε, στὰ 1824, θέλησε νὰ τὸν στείλει παρευθὺς τοῦ Μπάιρον, στὸ Μεσολόγγι, μὰ ὁ φίλος του Σπυρίδων Τρικούπης, ποὺ κρατοῦσε τὸ χειρόγραφο, βρῆκε, σὰν ἔφτασε στὴ λιμνοθάλασσα, τὸν Μπάιρον νεκρὸ νὰ τὸν κλαίει ἡ Ἑλλάδα. Ἔτσι, πάλι καὶ πάλι αὐτὴ ἡ σύνθεση ζυμώθηκε μὲ τὴν μοίρα καὶ τοὺς νεκροὺς τοῦ Ἀγώνα καὶ ζυμώνεται μὲ τὴν Ἱστορία καὶ τοὺς νεκροὺς γιὰ ἐλευθερία ὡς σήμερα. [...]
Ἡ πράξη τοῦ ποιητῆ εἶναι τὸ τραγούδι. Ὁ Σολωμὸς δὲν πέρασε ποτὲ ἀπὸ τὸ Ἀκρωτήρι, ὅπου πάσχιζε ν’ ἀκούσει τὰ κανόνια τοῦ πολέμου, στὸ Μεσολλόγι, ὅπως ὁ Μπάιρον. Ἀπὸ τὶς μάχες ὅμως δὲν κρατήθηκε μακρυά. Τὸ μαρτυροῦν ὁ Ὕμνος, ὁ Μπάιρον καὶ ὅλο του σχεδὸν τὸ ἔργο. Γιατὶ ὁ ποιητὴς δὲν ἀκολουθεῖ, προηγείται. Βρίσκεται σὲ ἄμεση ἐπαφὴ μὲ τὸ λαό του, δὲν εἶναι οὐραγός, παρὰ πρῶτος στοὺς ἀγωνιστὲς καὶ στοὺς ἐπαναστάτες. (Λ. Πολίτης) Κι ὅσο πιὸ καλύτερος ποιητὴς τόσο καὶ καλύτερος πολίτης. (Μοντάνι) Ἀχρείαστος θὰ ἦταν αὐτὸς ὁ ἄμαθος τῆς ζωῆς στὰ πεδία τῶν μαχῶν, αὐτὸς ποὺ τόσο πολύτιμος μὲ τὸ ἔργο του γιὰ τὸ ἔθνος στάθηκε. Οἱ Ζακυνθινοί, ὅπως μαρτυρεῖ ὁ συντοπίτης του Μαρῖνος Σιγοῦρος, ὅταν ἔμαθαν πὼς ὁ Σολωμὸς ἔγραψε τὸν Ὕμνο περίμεναν μὲ ἀληθινὴ ἀγωνία νὰ τὸν διαβάσουν, ἀμέσως ἔγινε γι’ αὐτοὺς ὁ ποιητὴς μιὰ ἡρωικὴ μορφὴ ἀνάλογη μὲ τοὺς ἀγωνιστὲς τῆς Ἐπανάστασης.
