To άγνωστο χωριό της Αρκαδίας που είναι το «ψηλότερο» της Πελοποννήσου, μετρά 5 αιώνες ζωής και είναι χαρακτηρισμένος παραδοσιακός οικισμός.
Αν και άγνωστο στους περισσότερους είναι το «ψηλότερο» κατοικημένο χωριό της Πελοποννήσου ενώ εδώ βρίσκονται μερικά από τα παλιότερα πολεμόσπιτα της Αρκαδίας! Ο μύθος ήθελε στα πυκνά γύρω δάση να τριγυρνά ο κατσικοπόδαρος θεός Πάνας παίζοντας τον αυλό του…
Σε ένα ψηλό λοιπόν βουνό της Αρκαδίας στα 1.365 μέτρα ύψος βρίσκονται τα Μαγούλιανα που μετρούν 5 αιώνες ζωής. Ένα γραφικό πανέμορφο χωριό στα σπλάχνα της Πελοποννήσου, ένα χωριό παραδεισένιο που κερδίζει τον επισκέπτη με την πρώτη κιόλας ματιά. “Γαντζωμένο” αμφιθεατρικά σε μια εκπληκτικής ομορφιάς πλαγιά δεσπόζει αιώνες τώρα καταμαρτυρώντας το ένδοξο ιστορικό παρελθόν που φτάνει στα χρόνια της τουρκοκρατίας αλλά και το παρόν που ανατρέχει σε συνήθειες και τρόπους ζωής μιας άλλης εποχής κάπου στις αρχές του περασμένου αιώνα. Τότε που η ζωή ήταν πιο απλή και οι άνθρωποι φιλικοί και φιλόξενοι.
Ένα καταπράσινο σχεδόν σμαραγδένιο χωριό που προσφέρει απλόχερα στον επισκέπτη τη συγκίνηση από την επαφή με την φύση λες και βλέπει κανείς ένα τοπίο αγνό γραφικό ανέπαφο απ το χρόνο και την τεχνολογική εξέλιξη που αλλοιώνει την φύση.
Τα Μαγούλιανα ως παραδοσιακά χαρακτηρισμένος οικισμός παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και αρχιτεκτονικά. Στην Εργασία του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου γίνεται ανάλυση των χαρακτηριστικότερων κατοικιών του. Επίσης υπάρχει συσχέτιση με το κοινωνικό περιβάλλον και χαρακτήρα του χωριού.
Οι πρώτοι κάτοικοι κατέφυγαν εδώ, σε αυτό το μεγάλο υψόμετρο, στις αρχές του 16ου αιώνα κυρίως για να προστατευθούν από τις ληστρικές επιδρομές των Aλβανών της Ηλείας, τους τρομερούς Λαλαίους που εκείνα τα χρόνια ήταν η μάστιγα του ορεινού Μοριά. Ετσι μέχρι το τέλος του 16ου αιώνα τα Μαγούλιανα έγιναν ολόκληρο χωριό με μεγάλα καλοκτισμένα σπίτια που τα έχτισαν πέτρα-πέτρα, οι λαγκαδινοί μαστόροι.
Τα επόμενα χρόνια τα Μαγούλιανα επεκτάθηκαν και γνώρισαν άνθηση οικονομική και πνευματική, καθώς εδώ στις αρχές του 19ου αιώνα λειτούργησε σχολή όπου ανάμεσα στις εξέχουσες προσωπικότητες που σπούδασαν ήταν και ο Φώτιος Χρυσανθόπουλος ή Φωτάκος (Υπασπιστής του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και ιστορικός). Αξιόλογη είναι η εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, (17ος αι.) με το λεπτοδουλεμένο και επιχρυσωμένο τέμπλο, έργο του Ηπειρώτη ξυλογλύπτη Χριστόδουλου. Στην κορυφή του λόφου που υψώνεται πάνω από το χωριό (υψ. 1.450 μ.) υπάρχουν υπολείμματα βυζαντινού κάστρου γνωστού ως «Γορτυνιακό δυναμάρι, Αργυρόκαστρο ή Ανδρόκαστρο».
Από εδώ ο δρόμος συνεχίζει με άσφαλτο μέσα από πυκνόφυτο ελατόδασος με αρκετές ευθείες με τελική κατάληξη το Βαλτεσινίκο (8 χλμ.). Σε ύψος 1.140 μέτρων συναντάμε το ιστορικό χωριό της Γορτυνίας που φημιζόταν για τους μαραγκούς και τους άριστους ξυλογλύπτες του. Το τέμπλο του ναού του Αγίου Γεωργίου στην πάνω γειτονιά, αλλά και αυτό των Αγίων Θεοδώρων στην είσοδο του χωριού το αποδεικνύουν.
