Ένα σπάνιο χειρόγραφο επανεκδόθηκε και κυκλοφορεί για να γνωρίσουν όλοι μια πτυχή της ιστορίας όπως την θυμόταν ένας αυτόπτης μάρτυρας.
«…Αντάρτε μ’ σα ψηλά ρασιά, λελεύω σε… ποίος μαϊρέβ και φάϊσεν, ποίος στρων’ το κρεβατόπο σ’ και κείσαι και κοιμάσαι…».
Αυτό το Ποντιακό τραγούδι αναφέρεται στους αντάρτες του Πόντου που αντιστάθηκαν ενάντια στην βία και έδωσαν τη δυνατότητα σε χιλιάδες ανθρώπους, γυναίκες, παιδιά, και ηλικιωμένους να σωθούν.
Γι’ αυτό, ακριβώς, αναπτύχθηκε στον Πόντο το αντάρτικο, ως δύναμη αυτοάμυνας και προστασίας του Ελληνισμού. Ένας από τους αντάρτες αυτούς ήταν ο Παντέλ Αγάς, κατά κόσμο Παντελής Αναστασιάδης. Γεννήθηκε το 1896 στο χωριό Τσιμενλί νοτιοδυτικά της Σαμψούντας και περίπου 12 χιλιόμετρα από αυτήν. Ο πατέρας του ήταν ο Λάζαρος Αναστασιάδης και η οικογένειά τους είχε έξι αγόρια. Πήγε στο δημοτικό σχολείο του Τσιμενλί και στη συνέχεια μέχρι την 5η Γυμνασίου στη Σαμψούντα, όπου ζούσε μαζί με τον αδελφό του Παναγιώτη.
Μετά από απειλή για τη ζωή του και σε ηλικία μόλις 18 χρονών, ανεβαίνει στο βουνό, αγωνίζεται, πολεμάει και διασώζει γυναικόπαιδα. Μάλιστα όπως είναι καταγεγραμμένο, στις 16/11/1916 στο όρος Αγιού τεπέ, ύστερα από σύγκρουση των ανταρτών του Παντέλ Αγά με χιλιάδες Τούρκους στρατιώτες, σκοτώθηκαν 119 στρατιώτες και 8 αξιωματικοί και σώθηκαν χιλιάδες γυναικόπαιδα που συνόδευαν το αντάρτικο σώμα.
Αργότερα μέσω Ρωσίας, όπως αρκετοί άλλωστε συμπολεμιστές του, έρχεται στην Ελλάδα και εγκαθίσταται στο Ποντολίβαδο. Εκεί. έζησε με την οικογένειά του, τους δυο του γιους και τη μια κόρη, μέχρι το 1969, οπότε και πεθαίνει. Όμως πρόλαβε να γράψει σε χειρόγραφο ημερολόγιο όλα εκείνα που πέρασε ως αντάρτης στον Πόντο.
Το Κέντρο Ενότητας και Μελέτης-Προβολής των Αξιών μας, «Ενωμένη Ρωμηοσύνη», εξέδωσε το χειρόγραφο αυτό σε βιβλίο με τον τίτλο «Μνήμες του Ποντιακού Έπους 1913-1922», με εισαγωγή και επιμέλεια
του Θ. Μαλκίδη ώστε να μπορέσουμε όλοι να γίνουμε γνώστες, του τι ακριβώς συνέβη εκείνη την εποχή.
Σ’ αυτό το χειρόγραφο ο ίδιος ο συγγραφέας διασώζει ένα μέρος της ταυτότητάς του και της ιστορίας του Ελληνισμού του Πόντο. Είναι μία ασφαλής πηγή πληροφοριών, από ένα αυτόπτη των γεγονότων και πρωταγωνιστή τους. Είναι μία αφήγηση που μπορεί να αποδειχθεί χρήσιμη σε όσους ανθρώπους αναζητούν την αλήθεια. Και όπως αναφέρει ο ίδιος ο Παντέλ Αγάς στο βιβλίο, «η αφήγησις αύτη δυνατόν να μην έχει γραφεί εις λογοτεχνικόν ή ιστορικόν ύφος νομίζω, πλήν όμως έχει ιστορικήν αξίαν καθ΄ όσον πληροί τον μεγαλύτερον όρον των ιστορικών γεγονότων. Είναι αυθεντική. Καθ’ όσον των περιγραφόμενων συμβάντων δεν είμεθα ακροαταί ή απλοί θεαταί, αλλά ήρωες».
