Θεοφάνης Μαλκίδης
Ο Ζωντανός Πόντος
Μέρος της ομιλίας στην παρουσίαση του έργου του π. Νικολάου Κυνηγόπουλου στην Ξάνθη
Η παρουσία των Ελλήνων στον Πόντο, αποτελεί ένα σημαντικό μέρος της ιστορίας αυτής της περιοχής, ενώ η επιρροή των Ελλήνων, η συμβολή τους στο εμπόριο, την παιδεία, τον πολιτισμό σε διάφορες ιστορικές περιόδους είναι καθοριστικές.
Μετά την κατάκτηση της περιοχής από τους Οθωμανούς, η επιρροή των Ελλήνων και η συμβολή τους απειλήθηκαν. Το σύστημα εξουσίας, οι διακρίσεις, οι συνθήκες οικονομικής και πολιτικής ζωής απείλησαν τη συνέχεια των Ελλήνων στην περιοχή. Οι πρώτες μεταναστεύσεις των Ελλήνων του Πόντου κυρίως προς τη Ρωσία αλλά και τη Δύση, σημειώθηκαν μετά την οθωμανική κατάκτηση, δίνοντας εξαιρετικούς φιλόσοφους όπως ο Βησσαρίων και ο Γεώργιος ο Τραπεζούντιος που συνέβαλλαν στην Αναγέννηση της Ευρώπης, ενώ οι μεταναστεύσεις εντάθηκαν κατά τους ρωσοτουρκικούς πολέμους, όταν ένα μεγάλο μέρος του ελληνικού πληθυσμού εγκαταστάθηκε στη Ρωσία.
Με τη δημιουργία του κινήματος των Νεότουρκων, εμφανίσθηκε και εδραιώθηκε μία εθνικιστική ιδεολογί και με την κατάκτηση της εξουσίας το 1908, εκδηλώθηκε η θέληση να εξαφανιστούν οι χριστιανικοί πληθυσμοί, θέληση η οποία υλοποιήθηκε ατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι Έλληνες του Πόντου ήταν ένας κεντρικός στόχος και ο διωγμός τους εξελίχθηκε σε Γενοκτονία, η οποία ολοκληρώθηκε από τους Κεμαλικούς.
Είναι γεγονός ότι στην περίοδο αυτή έλαμψαν μορφές ιερωμένων και ταυτόχρονα διανοουμένων, όπως ο συμπατριώτης μου ο Θρακιώτης Χρύσανθος μητροπολίτης Τραπεζούντας, ο μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος ο οποίος αρνήθηκε να ορκίσει την κατοχική κυβέρνηση το 1941, ο Μητροπολίτης Γερμανός Καραβαγγέλης, ο επικεφαλής των ανταρτών του Πόντου, ο ηγούμενος Πανάρετος Τοπαλίδης, ο Επίσκοπος Ζήλων Ευθύμιος ο οποίος δολοφονήθηκε στην Αμάσεια το 1921 μαζί με τον ιερέα Πλάτων Αιβαζίδη και πολλοί άλλοι.
Τη συνέχεια των παραπάνω ιερωμένων του Πόντου αποτελεί ο π. Νικόλαος Κυνηγόπουλος, ο οποίος παράλληλα συνεχίζει την ιδιαιτερότητα του αγώνα για επιβίωση της Πάφρας. Αυτής της περιοχής που θα μπορούσε να ονομαστεί ο Πόντος του Πόντου. Και εάν δεν υπήρχε το αντάρτικο (και αυτής της περιοχής του Πόντου), είναι βέβαιο ότι τα θύματα θα ήταν περισσότερα. Βέβαια όλα αυτά απουσιάζουν από τα σχολικά εγχειρίδια και από τη δημόσια συζήτηση
Ο πληθυσμός που επέζησε της Γενοκτονίας οδηγήθηκε προς την έξοδο, μετά από παρουσία αιώνων. Χιλιάδες κατέφυγαν ως πρόσφυγες σε διάφορες χώρες, στην Ελλάδα, στην πρώην Σοβιετική Ένωση και αλλού, ενώ οι συμφωνίες που υπογράφτηκαν μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας το 1923 για την ανταλλαγή των πληθυσμών, καθώς και η Συνθήκη της Λωζάννης δεν συμπεριέλαβαν τους επιβιώσαντες Έλληνες, η πλειοψηφία των οποίων ήταν εξισλαμισμένοι. Είναι η διάσταση των Ελλήνων του Πόντου που παραμένει έως σήμερα ζωντανή με την παρουσία μεγάλων πληθυσμών οι οποίοι ομιλούν την πλησιέστερη προς την αρχαία ελληνική ομιλούμενη σήμερα διάλεκτο, την Ποντιακή, η οποία όμως μαζί με την ταυτότητα αυτών των ανθρώπων απειλείται από το τουρκικό καθεστώς. Το Ποντιακό είναι ένα ζήτημα το οποίο παρέμεινε στο περιθώριο για πολλά χρόνια, με ευθύνη βεβαίως των λεγόμενων πολιτικών και αποκαλούμενων διανουμένων, οι οποίοι βεβαίως δεν έχουν καμία σχέση με αυτούς αναφέραμε παραπάνω ως παραδείγματα. Ο Πόντος είναι ένα ζωντανό ζήτημα και προς μεγάλη απογοήτευση των δολοφόνων και των αρνητών δεν θα εξαφανισθεί.
Εκδήλωση τιμής για τον π. Νικόλαο Κυνηγόπουλο από τον Σύλλογο Ποντίων Ν. Ξάνθης.
«Ιεραρχών των πρώτων
την μνήμην την σεπτήν
τελούντες και των φώτων
τελούμεν εορτήν.
«Τους τρείς της Εκκλησίας
υμνούμεν αρχηγούς,
υμνούμεν της παιδείας
φωστήρας φαεινούς.
Και ομού των μακαρίων
την μνήμην προστατών
τελούντες των σχολείων
και των ευεργετών.»
(μέρος ποιήματος που εψάλη, το 1885 στην Τραπεζούντα του Πόντου, σε εορτή των Τριών Ιεραρχών)
Την 30η του μηνός Ιανουαρίου κάθε χρόνου, Εκκλησία και Παιδεία, δάσκαλοι και μαθητές, παιδαγωγοί και παιδαγωγούμενοι, γιορτάζουμε τη μνήμη των Αγίων Ιεραρχών, και Οικουμενικών διδασκάλων Βασιλείου του Μεγάλου με τον «ένθεο νου» Γρηγορίου του Θεολόγου με τη «θεία φωνή» και Ιωάννη του Χρυσοστόμου με το «πάγχρυσο στόμα».
Ο Σύλλογος Ποντίων Ν. Ξάνθης συμμετέχοντες στην μεγάλη αυτή γιορτή των γραμμάτων οργάνωσε εκδήλωση – αφιέρωμα στον ποντιακής καταγωγής π. Νικόλαο Κυνηγόπουλο. Πλούσιο το θεολογικού και θρησκευτικού περιεχομένου συγγραφικό του έργο (πάνω από τριάντα μονογραφίες) αλλά εξ ίσου σημαντικό και το σύγγραμμα του «Πάφρα του Πόντου, η χώρα των Γενναίων»,
Στο βιβλίο αυτό αναφέρθηκε, με τον γνωστό μεστό και γλαφυρό του λόγο, ο Φάνης Μαλκίδης, στις αναφορές που υπάρχουν για τους Αγίους του Πόντου, τις καταγραφές αναμνήσεων προσφύγων πρώτης γενιάς με καταγωγή την περιοχή της Πάφρας και τον ηρωισμό των κατοίκων της Πάφρας επισημαίνοντας. «Ο Πόντος έχει το δικό του Σούλι, τον δικό του Ζάλογγο, το δικό του Κούγκι, τον δικό του Παπαφλέσσα , τον δικό του Κολοκοτρώνη. Δυστυχώς άγνωστα στα σχολικά εγχειρίδια».
Ο π Σταύρος Παπαδόπουλος μίλησε για τον άνθρωπο π, Νικόλαο και την προσφορά του ως εκπαιδευτικού αλλά και ιερωμένου.
Την εκδήλωση τίμησε με την παρουσία του ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Ξάνθης και Περιθεωρίου κ.κ. Παντελεήμων ο οποίος δεν παρέλειψε να αναφερθεί στην Ποντιακή καταγωγή η της συμμετοχή του Πόντου στην ζωή των τριών Ιεραρχών.
Κάθε αναφορά στον Πόντο είναι ένα ακόμα λιθαράκι στο οικοδόμημα της μνήμης και στην ανάδειξη της ιστορίας του Πόντου. Μας συγκινεί όμως ιδιαίτερα, ίσως γιατί έχουμε περισσότερα ακούσματα λόγω καταγωγής των παππούδων μας, όταν αυτή η αναφορά έχει σχέση με την περιοχή της Πάφρας, της Αμισού, της Αμάσειας, του Τσαρτσαμπά και της Ορντού, περιοχές που συνιστούν τον Δυτικό Πόντο.
Χαιρόμαστε που είμαστε σήμερα εδώ για να κάνουμε μια ακόμα αναφορά στην αγαπημένη μας πατρίδα τον Πόντο, να σκαλίσουμε λίγο την μνήμη μας και να τιμήσουμε ανθρώπους , όπως ο π. Νικόλαος, που αναζήτησαν στοιχεία, κατέγραψαν αναμνήσεις, έσκυψαν σε αρχεία για να τα συγκεντρώσουν σε ένα εξαιρετικό βιβλίο.
Τίποτα δεν θα υπήρχε από το παρελθόν αν δεν υπήρχαν οι πνευματικοί άνθρωποι που τα κατέγραψαν και τα διέσωσαν Οι σοφοί εισέρχονται στην αθανασία και ζώντες. Και ο τιμώμενος από τον Σύλλογο μας, πατέρας Νικόλαος Κυνηγόπουλος ήδη εισήλθε στην αθανασία.» τόνισε στην μικρή προσφώνηση του ο Πρόεδρος του Συλλόγου κ. Ρωμανίδης Θεόδωρος.
Την εκδήλωση συντόνισε ο εκπαιδευτικός κ. Θανάσης Μουσόπουλος.
Ευχαριστούμε το ΙΘΤΠ για την συνδιοργάνωση και όλους όσους παραβρέθηκαν στην εκδήλωση,
Σύλλογος Ποντίων Ν. Ξάνθης
