1821
6 Ιανουαρίου: Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης από τα Επτάνησα αποβιβάζεται στην Καρδαμύλη της Μάνης.
15 Ιανουαρίου: Σχηματίζεται η Αλβανό-σουλιωτική συμμαχία.
26 - 29 Ιανουαρίου:
Στη διάσκεψη της Βοστίτσας (Αίγιο) οι πρόκριτοι της Πελοποννήσου διατυπώνουν κάποιες επιφυλάξεις σχετικά με την επιτυχία του επαναστατικού εγχειρήματος, τις βασικές αρχές του οποίου ανέπτυξε ο Παπαφλέσσας.
Αρχίζει στο Λάιμπαχ η ομώνυμη συνδιάσκεψη των αντιπροσώπων των μελών της Ιερής Συμμαχίας και του Ηνωμένου Βασιλείου.
22 Φεβρουαρίου: Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης διαβαίνει τον Προύθο, παραπόταμο του Δούναβη και φυσικό σύνορο ανάμεσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και τη Ρωσία, και φτάνει στο Ιάσιο της Μολδαβίας.
24 Φεβρουαρίου: Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης κυκλοφορεί την επαναστατική προκήρυξη «Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος», με την οποία ζητά από τους Έλληνες της Μολδαβίας και της Βλαχίας να επαναστατήσουν. Η ενέργειά του αυτή σηματοδοτεί και την επίσημη έναρξη της Επανάστασης στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες.
2 Μαρτίου: Ο Μορά Βαλεσί Χουρσίτ πασάς φτάνει στα Ιωάννινα για να αντιμετωπίσει τον Αλή πασά.
3 Μαρτίου: Ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Γρηγόριος Ε΄, για να αποτρέψει τον σφαγιασμό αμάχου πληθυσμού, αφορίζει τον Αλέξανδρο Υψηλάντη και τον Μιχαήλ Σούτσο για την Επανάσταση στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες [1] .
9 Μαρτίου: Ο πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄ διατάσσεται από την Οθωμανική Αυτοκρατορία να στείλει στην Πύλη οκτώ αρχιερείς ως ομήρους.
10 Μαρτίου: Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης συγκροτεί στο Φώξανι τον Ιερό Λόχο, ο οποίος αποτελείται κυρίως από Έλληνες σπουδαστές ευρωπαϊκών πανεπιστημίων και μαθητές του Ελληνικού Σχολείου της Οδησσού.
17 Μαρτίου: Έλληνες αγωνιστές υπό τον Σωτήρη Χαραλάμπη και τους Πετμεζαίους πολιορκούν τους Πύργους των Καλαβρύτων, που παραδίδονται έπειτα από λίγες μέρες (21 Μαρτίου). Αυτή η ενέργεια αποτελεί την πρώτη επαναστατική πράξη στη νότια Ελλάδα.
21 Μαρτίου: Ένοπλοι Τούρκοι της περιοχής του Ρίου εισβάλλουν στην Πάτρα και καταστρέφουν καταστήματα στην ενορία της Αγίας Τριάδας.
22 Μαρτίου: Οι επαναστάτες μπαίνουν στην Πάτρα. Ο Ι. Παπαδιαμαντόπουλος και ο Ανδρέας Λόντος υψώνουν επαναστατική σημαία (κόκκινη με μαύρο σταυρό στη μέση). Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός κατασκευάζει ξύλινο σταυρό, τον οποίο τοποθετεί στην Πλατεία Αγίου Γεωργίου. Στο σταυρό αυτό ορκίζονται οι επαναστάτες.
23 Μαρτίου: Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο Παπαφλέσσας και ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης απελευθερώνουν την Καλαμάτα από τους Οθωμανούς Τούρκους. Την ίδια μέρα ο Ανδρέας Λόντος κηρύσσει την Επανάσταση στη Βοστίτσα (Αίγιο), την οποία εγκατέλειψαν οι Τούρκοι κάτοικοί της.
24 Μαρτίου: Κήρυξη της Επανάστασης στη Ρούμελη. Στο Μοναστήρι του Προφήτη Ηλία Σαλωνων (Άμφισσας) από το Δεσπότη Σαλωνων Ησαΐα και τον Πανουργια.
25 Μαρτίου: Διεξάγεται κοντά στο χωριό Βουνάρια της Πυλίας μάχη ανάμεσα σε επαναστάτες και Οθωμανούς Τούρκους. Σε αυτή επικρατούν οι επαναστάτες.
26 Μαρτίου: Τούρκοι από πολλές περιοχές της Πελοποννήσου αναζητούν προστασία στην Τριπολιτσά.
26 Μαρτίου: Οι πρόκριτοι Γ. Πάνου και Π. Μπότασης κηρύσσουν την Επανάσταση στις Σπέτσες.
27 Μαρτίου:
Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης απελευθερώνει το Βουκουρέστι. Την ίδια περίοδο ανακοινώνονται η αποκήρυξή του από τον τσάρο της Ρωσίας Αλέξανδρο Α΄ και η διαγραφή του από τους ρωσικούς στρατιωτικούς καταλόγους.
Με διαταγή της Πύλης αποκεφαλίζονται οι ομογενείς της Κωνσταντινούπολης Λεβίδης, Στεργιανάκης, Τουρπατσόγλου και αρκετοί άλλοι. Η ενέργεια αυτή αποτελεί τα πρώτα, μάλλον περιορισμένης έκτασης, αντίποινα των Τούρκων.
Ο Πανουργιάς απελευθερώνει τα Σάλωνα (Άμφισσα). Οι Οθωμανοί κλείνονται στο Κάστρο.
Νίκη των Ελλήνων υπό τον Κολοκοτρώνη στην Καρύταινα της Γορτυνίας.
28 Μαρτίου:
Επαναστατικός αναβρασμός στην Ύδρα.
Συνεδριάζει για πρώτη φορά υπό την προεδρεία του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη η Γερουσία στην Καλαμάτα.
Ο Δήμος Σκαλτσάς υψώνει τη σημαία της Επανάστασης στο Λιδορίκι.
Οπλαρχηγοί της Λακωνίας πολιορκούν το Κάστρο της Μονεμβασιάς.
29 Μαρτίου: Ο Αθανάσιος Διάκος υψώνει τη σημαία της Επανάστασης στη Λιβαδειά.
31 Μαρτίου:
Σφαγές των χριστιανών στη Σμύρνη.
Ο Αντώνιος Κοντοσόπουλος υψώνει τη σημαία της Επανάστασης στην Αταλάντη της Λοκρίδας.
1 Απριλίου: Ο οπλαρχηγός Μπούσγος έπειτα από προτροπή του Αθανάσιου Διάκου απελευθερώνει τη Θήβα.
3 Απριλίου: Ο Γιουσούφ Σελίμ πασάς εκδιώκει τους επαναστάτες από την πόλη της Πάτρας.
4 Απριλίου: Αποκεφαλίζεται στην Κωνσταντινούπολη ο Κωνσταντίνος Μουρούζης, ενώ ο Δημήτριος Παπαρηγόπουλος και ο Αντώνιος Τσουράς απαγχονίζονται μπροστά στο σπίτι τους.
5 Απριλίου: Αποκεφαλίζονται στην Κωνσταντινούπολη οι Π. Τσιγκρής, Δ. Σκαναβής και Μ. Χοτζερής. Ο Γ. Μαυροκορδάτος απαγχονίζεται στο παράθυρο του σπιτιού του.
8 Απριλίου: Ο Ιωάννης Δυοβουνιώτης υψώνει τη σημαία της Επανάστασης στη Λαμία.
10 Απριλίου:
Υψώνεται η σημαία της Επανάστασης στα Ψαρά.
Απαγχονισμός του πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄ στην Κωνσταντινούπολη, του πρώην οικουμενικού πατριάρχη και πολλών προκρίτων.
Οι επαναστάτες μετά από πολιορκία δύο εβδομάδων καταλαμβάνουν το φρούριο των Σαλώνων (πρωτο Κάστρο που ελευθερώνεται σε ολόκληρη την επαναστατημένη επικράτεια).
11 Απριλίου:
Πρώτη ναυτική επιτυχία των Ελλήνων ανάμεσα στη Μήλο και την Κίμωλο - σπετσιώτικα πλοία αιχμαλωτίζουν δύο τουρκικά.
Πολεμικά πλοία από τα Ψαρά επιτίθενται κοντά στη Σμύρνη εναντίον πέντε τουρκικών πλοίων, έτοιμων να παραλάβουν δύναμη 3.000 ανδρών υπό τον Μπεκήρ πασά με προορισμό την Πελοπόννησο.
14 Απριλίου: Μάχη ανάμεσα στους Έλληνες και τους Τούρκους στο Λεβίδι της Μαντινείας. Η ηρωική αντίσταση του Αναγνώστη Στριφτόμπολα και των παλικαριών του, οι οποίοι ήταν οχυρωμένοι μέσα στα σπίτια, έδωσε το χρόνο να φτάσουν ενισχύσεις υπό τους Δ. Πλαπούτα και Σταύρο Δημητρακόπουλο ώστε να λυθεί η πολιορκία.
15 Απριλίου: Ο Μουσταφάμπεης ανακαταλαμβάνει τη Βοστίτσα (Αίγιο).
16 Απριλίου: Ο πλοίαρχος Νικόλαος Παπαδόπουλος Σκλάβος από την Κεφαλλονιά περισυλλέγει στη θαλάσσια περιοχή της Κωνσταντινούπολης το σώμα του οικουμενικού πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄ που τον είχαν απαγχονίσει και στη συνέχεια το μεταφέρει στην Οδησσό.
17 Απριλίου:
Επαναστατικές κινήσεις στη Σάμο υπό την καθοδήγηση του Κ. Λαχανά.
Πολλοί πρόκριτοι και αρχιερείς της Πελοποννήσου κλείνονται στις φυλακές της Τριπολιτσάς ως όμηροι των Τούρκων.
18 Απριλίου: Σημαντικές επιτυχίες των Ελλήνων στο Πατρατσάκι της Φθιώτιδας (οπλαρχηγοί: Ρούκης, Κοντογιάννης και Τράκας), στους Μύλους της Μαντινείας (οπλαρχηγός: Αντώνιος Κολοκοτρώνης), στη Σελίμνα της Μαντινείας (οπλαρχηγοί: Θ. Κολοκοτρώνης, Κ. Δηληγιάννης κ.ά.), στη Μενδενίτσα της Λοκρίδας (οπλαρχηγός: Ιωάννης Δυοβουνιώτης) και στο κάστρο της Βογόρτσας (οπλαρχηγοί: Μάρκος και Νότης Μπότσαρης, Γεώργιος Δράκος).
23-24 Απριλίου: Ο Αθανάσιος Διάκος ηττάται από υπέρτερες τουρκικές δυνάμεις υπό τον Κιοσέ Μεχμέτ και τον Ομέρ Βρυώνη στη γέφυρα της Αλαμάνας. Ακολουθεί ο μαρτυρικός θάνατός του. Στην ίδια μάχη (στην τοποθεσία Χαλκωματα) σκοτώνεται ο Δεσπότης Σαλωνων Ησαΐας, ο μόνος Επίσκοπος από τους 160 Ιεράρχες που λαμβάνουν ενεργό μέρος σ' όλη τη διάρκεια της Επανάστασης που πέφτει ένοπλος στο πεδίο της μάχης, καθώς οι 44 εξ αυτών πεθαίνουν από βασανιστήρια & εκτελέσεις ή έπειτα από πολεμικά τραύματα [2].
25 Απριλίου: Ήττα των Ελλήνων (οπλαρχηγοί: Α. Κρέστας, Δ. Τσόκρης, Γ. Μπότασης, Ν. Λάμπρου, Α. Αναστασόπουλος, Α. Ζέρβας κ.ά.) έξω από το Άργος. Σε αυτή τη μάχη σκοτώνεται ο γιος της Μπουμπουλίνας Ιωάννης Γιάννουζας.
26 Απριλίου: Σημαντική επιτυχία Ψαριανών και Υδραίων καπεταναίων (Ι. Τομπάζης, Ν. Αποστόλης, Γ. Σαχτούρης, Α. Τσαμαδός κ.ά.) στα ανοιχτά της Χίου - βυθίζουν τουρκικό πλοίο και αιχμαλωτίζουν ένα άλλο.
30 Απριλίου: Με την άδεια του τσάρου σουλτανικά στρατεύματα εισέρχονται στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες για να καταστείλουν την Επανάσταση. Ήττα των Ελλήνων στο Γαλάτσι της Μολδοβλαχίας υπό τον Αθανάσιο Καρπενησιώτη από υπέρτερες τουρκικές δυνάμεις υπό τον Περκόφτσαλη. Ύστερα από δύο μέρες η πόλη του Γαλατσίου καταλαμβάνεται από τις τουρκικές δυνάμεις.
1 Μαΐου: Ο Ιάκωβος Τομπάζης κατακαίει τουρκική γολέτα κοντά στη Χίο.
3 Μαΐου: Οι Τούρκοι αποστέλλουν στην Κύπρο ισχυρά στρατεύματα για να εμποδίσουν την εξέγερση.
4 Μαΐου: Αποκεφαλίζονται στην Κωνσταντινούπολη οι αρχιερείς Δέρκων Γρηγόριος, Αδριανουπόλεως Δωρόθεος, Τυρνάβου Ιωαννίκιος και Θεσσαλονίκης Ιωσήφ, ο πρώην μέγας διερμηνέας της Πύλης Γεώργιος Καλλιμάχης και δύο μέρες αργότερα ο Νικόλαος Μουρούζης.
7 Μαΐου: Ο Άνθιμος Γαζής και ο αρματολός Κυριάκος Μπασδέκης κηρύσσουν την Επανάσταση στην περιοχή του Πηλίου. Λίγες μέρες αργότερα αποτυγχάνουν να καταλάβουν το Βόλο.
8 Μαΐου:
Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος αντιμετωπίζει με απόλυτη επιτυχία στο Χάνι της Γραβιάς ισχυρές τουρκικές στρατιωτικές δυνάμεις υπό τον Κιοσέ Μεχμέτ και τον Ομέρ Βρυώνη.
Ο Λυκούργος Λογοθέτης κηρύσσει την Επανάσταση στη Σάμο.
12-13 Μαΐου: Η νίκη των επαναστατικών δυνάμεων στο Βαλτέτσι ανοίγει το δρόμο για την κατάληψη της Τριπολιτσάς, στρατιωτικού και πολιτικού κέντρου της Πελοποννήσου (οπλαρχηγοί: Θ. Κολοκοτρώνης, Κυριακούλης Μαυρομιχάλης, Ηλίας Μαυρομιχάλης, Ιωάννης Μαυρομιχάλης, Δ. Πλαπούτας κ.ά.).
15 Μαΐου: Τουρκικός στρατός καταλαμβάνει το Βουκουρέστι.
18 Μαΐου:
Ο Εμμανουήλ Παππάς κηρύσσει την Επανάσταση στις Καρυές του Αγίου Όρους και στον Πολύγυρο της Χαλκιδικής.
Σημαντικές νίκες των Ελλήνων στα Δολιανά της Κυνουρίας (οπλαρχηγός: Νικήτας Σταματελόπουλος) και στα Βέρβαινα της Κυνουρίας (οπλαρχηγοί: Θ. Κολοκοτρώνης και επίσκοπος Βρεσθένης Θεοδώρητος).
19 Μαΐου: Ξεκινούν οι Μεγάλες Σφαγές της Θεσσαλονίκης.
20 Μαΐου: Επαναστατικός αναβρασμός στο Μεσολόγγι και το Αιτωλικό.
24 Μαΐου: Νίκη των Ελλήνων στον Άγιο Βλάσιο της Τριπολιτσάς (οπλαρχηγοί: Θ. Κολοκοτρώνης, αδελφοί Πλαπούτα).
26 Μαΐου: «Πράξη των Καλτετζών». Ιδρύεται η Πελοποννησιακή Γερουσία με πρόεδρο τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη.
Αμφιλεγόμενη εκτέλεση του Θεόδωρου Βλαδιμηρέσκου έπειτα από διαταγή του Αλέξανδρου Υψηλάντη (Τυργοβίτσι Μολδαβίας).
27 Μαΐου: Ο Δημήτριος Παπανικολής πυρπολεί τουρκικό δίκροτο στην Ερεσό της Λέσβου.
28 Μαΐου: Νίκη των Ελλήνων κοντά στο Αγρίνιο (οπλαρχηγοί: Α. Βλαχόπουλος, Δ. Μακρής, Θ. Γρίβας και Κ. Σαδήμας).
30 Μαΐου: Η Πελοποννησιακή Γερουσία ιδρύει τοπικές «Γενικές Εφορείες».
Ιούνιος: Ο Δ. Υψηλάντης φτάνει στην Πελοπόννησο.
1 Ιουνίου: Οι Έλληνες καταλαμβάνουν την Ιερισσό και απελευθερώνουν τα Μαντεμοχώρια και άλλες περιοχές της Χαλκιδικής.
Μοίρα του ελληνικού στόλου υπό τον Ψαριανό Ν. Αποστόλη φτάνει στα Μοσχονήσια. Οι Τούρκοι αντιδρούν τις επόμενες μέρες με βιαιοπραγίες κατά του χριστιανικού στοιχείου των Μοσχονησίων, των Κυδωνιών και της Σμύρνης.
7 Ιουνίου: Ήττα του Ιερού Λόχου στο Δραγατσάνι υπό τον Αλέξανδρο Υψηλάντη από υπέρτερες τουρκικές δυνάμεις. Έπειτα από λίγες μέρες ο Υψηλάντης περνά τα αυστριακά σύνορα, συλλαμβάνεται από τους Αυστριακούς και φυλακίζεται.
9 Ιουνίου: Οι Τούρκοι του Αγρινίου παραδίδονται στον Γ. Βαρνακιώτη.
14 Ιουνίου:
Επανάσταση στην Κρήτη και νίκη των Ελλήνων σε μάχη κοντά στο Λούλο των Χανίων (οπλαρχηγοί: Γ. Δασκαλάκης, Ι. Χάλης, Σήφακας, Παπαπανδρέου, Α. Φασούλης και Μουστουγιαννάκης).
Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης παραδίνεται στις αυστριακές Αρχές.
Μέσα Ιουνίου 1821: Ήττα των Ελλήνων στη Γαλάτιστα, κοντά στα Βασιλικά της Θεσσαλονίκης. Πεθαίνει ο οπλαρχηγός Χάμψας.
17 Ιουνίου:
Σημαντικές επιτυχίες των επαναστατών στην Κρήτη (Καλύβες Αποκορώνου, Ρούστικα Ρεθύμνου και στον Άγιο Ιωάννη Λάμπης).
Διεξάγεται μάχη κοντά στον ποταμό Σίζα της Μολδαβίας, ηττώνται οι επαναστάτες και σκοτώνεται ο Αθανάσιος Καρπενησιώτης.
Νίκη των Ελλήνων στη θέση Παληοκούλια Ιωαννίνων (οπλαρχηγοί: Α. Ίσκιος, Γ. Μπακόλας).
23 Ιουνίου:
Οι Τούρκοι εκτελούν στο Μεγάλο Κάστρο της Κρήτης τον αρχιεπίσκοπο Γεράσιμο και πολλούς αρχιερείς του νησιού.
Νίκη των επαναστατών σε μάχη κοντά στο φρούριο Μαλάξα της Κρήτης (οπλαρχηγοί: Γ. Δασκαλάκης, Α. Φασούλης, Β. Χάλης, Α. Παναγιώτου).
25 Ιουνίου: Ο Ιωάννης Κωλέττης κηρύσσει την Επανάσταση στο Συράκο και τους Καλλαρύτες της Ηπείρου.
28 Ιουνίου: Ο Ηλίας Μαυρομιχάλης παραδίδει έπειτα από συμφωνία το φρούριο της Λιβαδειάς στον Ομέρ Βρυώνη και τον Κιοσέ Μεχμέτ.
3 Ιουλίου: Σημαντική νίκη του Μάρκου Μπότσαρη και των παλικαριών του στο Κομπότι της Άρτας.
6 Ιουλίου: Ο Ρώσος πρεσβευτής στην Κωνσταντινούπολη Στρόγκανοφ, έπειτα από εντολή του υπουργού των Εξωτερικών της Ρωσίας Καποδίστρια, επιδίδει στην Πύλη τελεσίγραφο με το οποίο απαιτεί σεβασμό των δικαιωμάτων των χριστιανικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Παρά την απόρριψη του τελεσιγράφου από τους Τούρκους, αποφεύγεται η ρήξη ύστερα από παρέμβαση του Αυστριακού αρχικαγκελάριου Μέτερνιχ.
8 Ιουλίου: Μοίρα του ελληνικού στόλου (πλοίαρχοι: Ι. Τομπάζης, Ν. Αποστόλης, Γ. Σαχτούρης, Α. Τσαμαδός, Ι. Βούλγαρης και Λ. Λελεχός) καταστρέφει οκτώ τουρκικά φορτηγά πλοία στον Πορθμό Τσαγκλί μεταξύ Σάμου και μικρασιατικών ακτών.
9 Ιουλίου: Οι Τούρκοι απαγχονίζουν στη Λευκωσία τον αρχιεπίσκοπο Κύπρου Κυπριανό και αποκεφαλίζουν τους μητροπολίτες Πάφου, Κιτίου και Κυρήνειας.
15 Ιουλίου:
Ο Ομέρ Βρυώνης ηττάται στα Βρυσάκια της Εύβοιας από τις επαναστατικές δυνάμεις, επικεφαλής των οποίων είναι ο Αγγελής Νικόλαος ή Γωβγίνας και ο Α. Μπαλαλάς.
Διακόπτονται οι διπλωματικές σχέσεις Ρωσίας-Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μετά την επίδοση τελεσιγράφου στην Πύλη από τον Ρώσο πρεσβευτή στην Κωνσταντινούπολη Στρόγκανοφ. Η ρήξη αποφεύγεται με παρέμβαση του Μέτερνιχ.
14 Ιουλίου: Ο Μάρκος Μπότσαρης νικά τους Τούρκους στους Βαριάδες.
17 Ιουλίου: Ο Μάρκος Μπότσαρης συντρίβει τους Τούρκους στην Πλάκα.
20 Ιουλίου: Ο Ομέρ Βρυώνης και ο Ομέρ μπέης καταλαμβάνουν την Αθήνα.
23 Ιουλίου: Οι Τούρκοι παραδίδουν στις επαναστατικές δυνάμεις το Κάστρο της Μονεμβασιάς.
24 Ιουλίου: Επαναστατικές ομάδες υπό την αρχηγία του Χριστόφορου Περραιβού κυριεύουν την Πάργα, την οποία οι Τούρκοι ανακαταλαμβάνουν έπειτα από δύο μέρες.
7 Αυγούστου: Οι Τούρκοι παραδίδουν με συνθήκη το φρούριο του Νεόκαστρου.
19 Αυγούστου: Σημαντική επιτυχία των επαναστατών στις Αλιάκες Θερίσου της Κρήτης (οπλαρχηγοί: Δασκαλάκης, Βουρδουμπής, Π. Πρωτοπαπαδάκης, Σήφακας, Μανουσέλης, Μανουσογιαννάκης κ.ά.).
Αύγουστος: Οι Τούρκοι επιτίθενται στους επαναστάτες στα Σφακιά της Κρήτης.
26 Αυγούστου: Νίκη των Ελλήνων υπό τους Γκούρα, Πανουργιά, Διοβουνιώτη, Κοντοσόπουλο κ.ά. επί των Τούρκων του Μπεϊράν πασά στα Βασιλικά Λοκρίδας. Σε αυτή τη μάχη σκοτώνεται ο Μπεϊράν πασάς.
1 Σεπτεμβρίου: Τουρκικός στρατός αποβιβάζεται στη Σαμοθράκη και τις επόμενες μέρες προβαίνει σε σφαγές του ελληνικού πληθυσμού (Ολοκαύτωμα της Σαμοθράκης).
8 Σεπτεμβρίου: Οι Γεωργάκης Ολύμπιος και Ιωάννης Φαρμάκης ηττώνται στη Μονή Σέκου στη Μολδαβία. Ο Ολύμπιος ανατινάζει το κωδωνοστάσιο της μονής συμπαρασύροντας στο θάνατο δεκάδες Τούρκους.
9 Σεπτεμβρίου: Αλλεπάλληλες ήττες των Ελλήνων στην περιοχή των Πατρών.
15 Σεπτεμβρίου: Στον Άγιο Αθανάσιο κοντά στην Τριπολιτσά αποβαίνουν άκαρπες οι συνομιλίες ανάμεσα στην ελληνική (Θ. Κολοκοτρώνης, Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, Π. Π. Γερμανός και Αναγνωσταράς) και την τουρκική αντιπροσωπεία για την παράδοση της πρωτεύουσας του Μοριά στους επαναστάτες.
20 Σεπτεμβρίου: Ο καπουδάν Νουαΐχ Ζααδέ Αλή (Καρα-Αλής) πυρπολεί το Γαλαξίδι.
23 Σεπτεμβρίου: Οι επαναστάτες καταλαμβάνουν την πρωτεύουσα του Μοριά, την Τριπολιτσά.
Σεπτέμβριος (τέλη): Οι Τούρκοι εξουδετερώνουν τους επαναστάτες στο Σκουλένιο και στη Μονή Σέκου. Ο Φαρμάκης παραδίνεται και μεταφέρεται στην Κωνσταντινούπολη όπου και αποκεφαλίζεται.
Οκτώβριος: Σημαντικές επιτυχίες των Ελλήνων στη Λοκρίδα και τη Βοιωτία υποχρεώνουν τον Ομέρ Βρυώνη και τον Κιοσέ Μεχμέτ να αποσυρθούν στη Λαμία.
6 Οκτωβρίου: Προκήρυξη του Δ. Υψηλάντη για σύγκληση εθνοσυνέλευσης.
30 Οκτωβρίου: Καταπνίγεται από τους Τούρκους η Επανάσταση στη Χαλκιδική.
4 Νοεμβρίου: Αρχίζει τις εργασίες της στο Μεσολόγγι υπό την προεδρία του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου η Συνέλευση της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος.
13 Νοεμβρίου: Απελευθερώνεται η πόλη της Άρτας από τους Σουλιώτες οπλαρχηγούς Μάρκο και Νότη Μπότσαρη, τους αδερφούς Τζαβέλα, τον Λ. Βέικο κ.ά.
15 Νοεμβρίου: Συγκροτείται σε σώμα η Συνέλευση της Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος υπό την προεδρία του Θεόδωρου Νέγρη (Σάλωνα). Έπειτα από δύο μέρες η συνέλευση εκλέγει τα μέλη του Αρείου Πάγου.
22 Νοεμβρίου: Ο Γιουσούφ Σελίμ πασάς πυρπολεί την Πάτρα.
7 Δεκεμβρίου: Ο Δημήτριος Υψηλάντης εκλέγεται στο Άργος πρόεδρος της Πελοποννησιακής Γερουσίας.
3-4 Δεκεμβρίου: Οι επαναστάτες αποτυγχάνουν να καταλάβουν το φρούριο του Ναυπλίου.
6 Δεκεμβρίου: Οι επαναστάτες ηττώνται από τα τουρκικά στρατεύματα κοντά στο χωριό Σταυρό της Κρήτης. Πεθαίνει ο οπλαρχηγός Γ. Δασκαλάκης ή Τσελεπής.
20 Δεκεμβρίου: Έναρξη των εργασιών της Α΄ Εθνοσυνέλευσης στην Πιάδα της Παλαιάς Επιδαύρου.
24 Δεκεμβρίου: Σημαντική νίκη των Κρητικών έξω από τα Χανιά (οπλαρχηγοί: Σήφακας, Ρούσος Βουρδουμπής, Πρωτοπαπαδάκης, Μελιδόνης κ.ά.).
31 Δεκεμβρίου: Νίκη των Ελλήνων σε μάχη κοντά στο Βαθύπετρο της Κρήτης (οπλαρχηγοί: Παναγιώτου, Ζερβουδάκης, Μαυροθαλασσίτης, Νικολαΐδης κ.ά.).
1822
1 Ιανουαρίου: Ψηφίζεται το «Προσωρινό Πολίτευμα της Ελλάδος» στην Επίδαυρο.
12 Ιανουαρίου: Οι Έλληνες ηττώνται σε μάχη κοντά στα Στύρα της Εύβοιας. Σκοτώνεται στη διάρκεια της μάχης ο Ηλίας Μαυρομιχάλης.
14 Ιανουαρίου: Οι Τούρκοι παραδίδουν με συνθήκη το κάστρο της Κορίνθου στον Δημήτριο Υψηλάντη.
15 Ιανουαρίου: Διακήρυξη της Εθνοσυνέλευσης για τους σκοπούς του Αγώνα. Πρόεδρος του Νομοτελεστικού εκλέγεται ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος.
17 Iανουαρίου: Μάχη Αρκαδίου[3]
25 Ιανουαρίου: Ο Αλή πασάς των Ιωαννίνων σκοτώνεται από τα τουρκικά στρατεύματα που τον πολιορκούν στο νησί της λίμνης Παμβώτιδας. Οι Τούρκοι στρέφονται κατά του Σουλίου.
26 Ιανουαρίου: Οι Έλληνες νικούν σε μάχη έξω από το χωριό Ακόνες του Ρεθύμνου.
Φεβρουάριος: Επανάσταση στον Όλυμπο και τη δυτική Μακεδονία.
5 Φεβρουαρίου: Σημαντική επιτυχία των Κρητικών έξω από το φρούριο του Ρεθύμνου.
10 Φεβρουαρίου: Νέα νίκη των Ελλήνων στον Φουρφουρά της Κρήτης.
19 Φεβρουαρίου: Ο πρόκριτος της Νάουσας Ζαφειράκης κηρύσσει την Επανάσταση στην Πόλη.
20 Φεβρουαρίου: Ο Μιαούλης νικάει τον τούρκικο στόλο στο λιμάνι της Πάτρας.
11 Μαρτίου: Κηρύσσεται η Επανάσταση στη Χίο. Ο Λυκούργος Λογοθέτης φτάνει στο νησί για να ενισχύσει την άμυνά του.
29 Μαρτίου: Οι Τούρκοι νικούν σε μάχη κοντά στην Καστανιά του Ολύμπου.
30 Μαρτίου:
Καταστροφή της Χίου από τα τουρκικά στρατεύματα υπό τον καπουδάν πασά Νουαΐχ Ζααδέ (Καρα-Αλής).
Οι Τούρκοι καταλαμβάνουν τη Βέροια.
1 Απριλίου: Οι Έλληνες υπό τον Νικηταρά νικούν σε μάχη κοντά στη Στυλίδα Φθιώτιδας.
6 Απριλίου: Οι Τούρκοι καταλαμβάνουν και πυρπολούν τη Νάουσα (οπλαρχηγοί: Καρατάσος, Ζαφειράκης, Γάτσος).
8 Απριλίου: Νίκη των Κρητικών στον Κάστελλο Ρεθύμνης.
12 Απριλίου: Νικηφόρα μάχη των Κρητών κατά των Τούρκων στις Μέλαμπες Ρεθύμνης, τη νύχτα του Μ. Σαββάτου προς Κυριακή του Πάσχα, όταν και εξοντώθηκε ο αρχηγός των Οθωμανών Χανιαλής από τον Ασουμανή[4]
12 Απριλίου: Συνεχίζονται με αμείωτη ένταση οι σφαγές των χριστιανών της Χίου.
13 Απριλίου: Δεκατρία κορίτσια της Νάουσας για να αποφύγουν την ατίμωση ρίχνονται στον καταρράκτη της Αραπίτσας.
14 Aπριλίου: Νέα μάχη στον Κάστελλο Ρεθύμνης όπου οι Έλληνες ηττώνται και φονεύεται ο φιλέλλην Βαλέστρας.
28 Απριλίου: Ο υπό τον Ανδρέα Μιαούλη ελληνικός στόλος αδυνατεί να σταματήσει τις σφαγές στη Χίο.
29(;)Απριλίου: Φτάνει στους Αρμένους της Κρήτης ο Πέτρος Σκυλίτσης Ομηρίδης ως εκπρόσωπος στη Μεγαλόνησο της επαναστατικής κυβέρνησης.
Μάιος: Ο Χουρσίτ πασάς αρχίζει να πολιορκεί το Σούλι.
12 Μαΐου: Σημαντική νίκη των Ελλήνων σε μάχη έξω από τα Χανιά.
15 Μαΐου: Τουρκικά στρατεύματα υπό τον Χουρσίτ πασά και τον Ομέρ Βρυώνη καταλαμβάνουν το Σούλι.
19 Μαΐου: Αμφίρροπη ναυμαχία στα ανοιχτά της Χίου ανάμεσα σε μοίρα του τουρκικού στόλου και ελληνικά πλοία (Μιαούλης, Τσαμαδός, Σαχτούρης κ.ά.).
23 Μαΐου: Ο πρόεδρος του Νομοτελεστικού Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος φτάνει στο Μεσολόγγι ως επικεφαλής στρατευμάτων.
28 Μαΐου: Τουρκικές ενισχύσεις αποβιβάζονται στη Σούδα της Κρήτης από πλοία του αιγυπτιακού στόλου για να συμβάλουν στην καταστολή της Επανάστασης.
6-7 Ιουνίου: Ο Κωνσταντίνος Κανάρης πυρπολεί την τουρκική ναυαρχίδα Μανσουρίγε στη Χίο, που καταστρέφεται ολοσχερώς. Ανάμεσα στους νεκρούς συγκαταλέγεται και ο καπουδάν πασάς Καρα-Αλής, τον οποίο διαδέχεται ο Μουχτάρμπεης.
7 Ιουνίου: Σφαγές χριστιανών στα Μαστιχοχώρια της Χίου.
9 Ιουνίου: Οι Τούρκοι του φρουρίου της Ακρόπολης παραδίδονται στους πολιορκητές τους.
10 Ιουνίου: Μάχη στο Κομπότι της Άρτας. Νίκη του εκστρατευτικού σώματος υπό το φιλέλληνα στρατηγό Νόρμαν και τον Μάρκο Μπότσαρη.
29 Ιουνίου: Ο Μαχμούτ πασάς της Δράμας (Δράμαλης), ο πρώην αρχιβεζύρης Τοσάλ Αλή πασάς, ο Μαχμούτ Χασάν πασάς και ο Ερείπ Αχμέτ πασάς ως επικεφαλής ισχυρών στρατιωτικών δυνάμεων στρατοπεδεύουν κοντά στη Λαμία. Αντικειμενικός σκοπός της εκστρατείας είναι η καταστολή της Επανάστασης.
1 Ιουλίου: Ο Δράμαλης καταστρέφει την πόλη της Θήβας.
4 Ιουλίου:
Μάχη στο Φανάρι κοντά στο Σούλι. Οι Έλληνες ηττώνται και πεθαίνει ο Κυριακούλης Μαυρομιχάλης. Στην ίδια μάχη φονεύεται και ο Μουσταφάμπεης.
Ήττα Ελλήνων και φιλελλήνων υπό τον Α. Μαυροκορδάτο στο Πέτα κοντά στην Άρτα από ισχυρές τουρκικές δυνάμεις υπό τον Μεχμέτ Ρεσίτ Κιουταχή πασά.
6 Ιουλίου: Ο Δράμαλης καταλαμβάνει τον Ακροκόρινθο.
12, 15, 16 Ιουλίου: Συνεχείς και αμφίρροπες αψιμαχίες κοντά στο Άργος.
18 Ιουλίου: Σημαντική νίκη των Ελλήνων στον Κρουσώνα της περιοχής Μαλεβιζίου Κρήτης (οπλαρχηγοί: Δεληγιαννάκης, Πωλογεώργης και Ζερβουδάκης).
21-25 Ιουλίου: Ο Δράμαλης πολιορκεί το Ναύπλιο.
26 Ιουλίου: Ήττα του Δράμαλη στα στενά των Δερβενακίων από τους Έλληνες, υπό την ηγεσία του Θ. Κολοκοτρώνη.
28 Ιουλίου:
Στο Αγιονόρι της Κορινθίας ο Δημήτριος Υψηλάντης, ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, ο Νικηταράς και τα παλικάρια τους ολοκληρώνουν την καταστροφή της στρατιάς του Δράμαλη.
Στην οικία του Άγγλου προξένου στην Πρέβεζα υπογράφεται συνθήκη ανάμεσα στους Σουλιώτες και τους Τούρκους για την παράδοση της Κιάφας και του Ναυαρίκου στον Χουρσίτ πασά.
Αύγουστος: Ο Γεώργιος Κάνιγκ γίνεται υπουργός Εξωτερικών της Αγγλίας.
8 Αυγούστου: Ήττα των υπό τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη Ελλήνων στους Μύλους.
10 Αυγούστου: Νίκη των Ελλήνων στον Αετό Ξηρομέρου (οπλαρχηγοί: Βαρνακιώτης, Γρίβας, Τσαούσης κ.ά.).
14 Αυγούστου:
Μάχη έξω από το Ναύπλιο στη θέση Κούτσι. Νίκη των Ελλήνων υπό τον Δημήτριο Υψηλάντη και τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη.
Ο τσάρος της Ρωσίας Αλέξανδρος Α΄ χορηγεί επ’ αόριστον άδεια στον Ιωάννη Καποδίστρια, επειδή δεν συμφώνησε με ένα άκρως φιλελληνικό υπόμνημα του υπουργού του.
29, 31 Αυγούστου: Αμφίρροπες μάχες στο Μοναστήριο του Αυλοποτάμου και στο Σκλαβόκαμπο της Χαλέπας Κρήτης.
Σεπτέμβριος: Οι Σουλιώτες ύστερα από συμφωνία με τους Τούρκους εγκαταλείπουν το Σούλι και καταφεύγουν στα Επτάνησα.
8 Σεπτεμβρίου: Ναυμαχία στο Πόρτο Χέλι. Ο τουρκικός στόλος υποχωρεί.
18 Σεπτεμβρίου: Ο Ανδρέας Μεταξάς, ο οποίος μεταφέρει επιστολές της ελληνικής κυβέρνησης για τους βασιλείς της Ευρώπης, αναχωρεί για την Αγκόνα.
30 Σεπτεμβρίου: Οι Παλαιών Πατρών Γερμανός και Γ. Μαυρομιχάλης μεταφέρουν επιστολές της κυβέρνησης στον πάπα.
25 Οκτωβρίου: Αρχίζει η πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου από τον Ομέρ Βρυώνη και τον Κιουταχή πασά.
28-29 Οκτωβρίου: Ο Κωνσταντίνος Κανάρης πυρπολεί στα ανοιχτά της Τενέδου την τουρκική υποναυαρχίδα.
Οκτώβριος-Δεκέμβριος: Συνέδριο της Βερόνας.
8 Νοεμβρίου: Μοίρα του ελληνικού στόλου υπό τον Ανδρέα Μιαούλη λύνει την από θαλάσσης πολιορκία του Μεσολογγίου.
26 Νοεμβρίου: Πεθαίνει ο Δράμαλης στον Ακροκόρινθο.
30 Νοεμβρίου: Νίκη των Ελλήνων στο Ναύπλιο. Ο Στάικος Σταϊκόπουλος καταλαμβάνει το Παλαμήδι.
30 Νοεμβρίου: Ο Χουρσίτ πασάς αυτοκτονεί στη Θεσσαλία, αφού στο μεταξύ τον έχει αποκηρύξει ο σουλτάνος.
2 Δεκεμβρίου: Το Συνέδριο της Βερόνας αποκηρύσσει με τη διακήρυξή του την Ελληνική Επανάσταση.
3 Δεκεμβρίου: Το Ναύπλιο παραδίνεται στους Έλληνες.
25 Δεκεμβρίου: Αποτυγχάνει η τουρκική έφοδος στο Μεσολόγγι.
31 Δεκεμβρίου: Λύεται η πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου.
1823
15 Ιανουαρίου: Πρώτη σημαντική επιτυχία του Γεώργιου Καραϊσκάκη στον Άγιο Βλάση της Ευρυτανίας. Αντιμετωπίζει με εξαιρετική επιτυχία ισχυρές τουρκικές δυνάμεις υπό τον Ισμαήλ πασά.
18 Ιανουαρίου: Το Ναύπλιο ορίζεται έδρα της επαναστατικής κυβέρνησης.
28 Ιανουαρίου: Νέα σημαντική επιτυχία του Καραϊσκάκη κοντά στον ποταμό Φίδαρι του Βάλτου.
28 Φεβρουαρίου: Τα μέλη του Νομοτελεστικού εγκαθίστανται στα Αγιαννίτικα Καλύβια Κυνουρίας.
13 Μαρτίου: Η ελληνική κυβέρνηση ανακοινώνει την επιβολή ναυτικού αποκλεισμού των λιμανιών του Αιγαίου, από την Κρήτη μέχρι τη Θεσσαλονίκη, και του Ιονίου.
Μάρτιος 1823: Η Αγγλία αναγνωρίζει τους Έλληνες ως εμπολέμους. Η απόφαση της αγγλικής κυβέρνησης αποτελεί de facto αναγνώριση της Ελληνικής Επανάστασης.
30 Μαρτίου: Αρχίζουν οι εργασίες της Β΄ Εθνικής Συνέλευσης των Ελλήνων στο Άστρος της Κυνουρίας.
13 Απριλίου: Η Β΄ Εθνοσυνέλευση επικυρώνει το «Νόμο της Επιδαύρου», ο οποίος αποτελεί αναθεώρηση των μη θεμελιωδών διατάξεων του Συντάγματος που ψήφισε η Α΄ Εθνοσυνέλευση.
18 Απριλίου: Η Β΄ Εθνοσυνέλευση ολοκληρώνει τις εργασίες της.
1 Μαΐου: Εκτεταμένες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του Μεχμέτ Ρεσίτ Κιουταχή πασά στα Λεχώνια του Βόλου.
7 Μαΐου: Ιδρύεται στην Κέρκυρα η Ιόνιος Ακαδημία από τον Άγγλο ύπατο αρμοστή των Επτανήσων Φρειδερίκο Νόρθ, κόμη του Γκίλφορδ.
Μάιος (τέλη): Ο Περκόφτσαλης και ο Σαλέχ, επικεφαλής ισχυρής στρατιωτικής δύναμης, εισβάλλουν στην Ανατολική Στερεά.
22 Μαΐου: Ο διορισμένος από την κυβέρνηση αρμοστής της Κρήτης Μανώλης Τομπάζης φτάνει στην Κίσσαμο. Λίγες μέρες αργότερα οι Τούρκοι παραδίδουν στον αρμοστή το φρούριο Κισσάμου (25 Μαΐου του 1823).
2 Ιουνίου: Οι Τούρκοι παραδίδουν το φρούριο της Κανδάνου στον αρμοστή Μανώλη Τομπάζη, ο οποίος έπειτα από τρεις μέρες απωθεί στο Σέλινο τις υπό τον Χασάν πασά τουρκικές δυνάμεις.
7-11 Ιουνίου: Αλλεπάλληλες νίκες του Γιουσούφ πασά Περκόφτσαλη στην ευρύτερη περιοχή της Λιβαδειάς.
12 Ιουνίου: Ναυτικές επιδρομές ψαριανών πλοίων στα μικρασιατικά παράλια.
10 Ιουλίου: Ο Μαυροκορδάτος εκλέγεται πρόεδρος του Βουλευτικού παρά τις αντιδράσεις του Κολοκοτρώνη. Την επομένη εξαναγκάζεται σε παραίτηση.
12 Ιουλίου: Ο λόρδος Μπάιρον φτάνει στο Αργοστόλι.
23 Ιουλίου: Αψιμαχίες ανάμεσα σε Τούρκους και Έλληνες στο Μαντούδι της Εύβοιας.
25 Ιουλίου: Μάχη στη θέση Εβλιγιάν κοντά στο Ρέθυμνο και σπουδαία νίκη των Κρητικών, αρχηγοί των οποίων ήταν ο Μανουσέλης, ο Μανουσογιαννάκης, ο Δεληγιαννάκης, ο Τσουδερός κ.ά.
8-9 Αυγούστου: Μάχη στο Κεφαλόβρυσο. Θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη.
12 Αυγούστου: Πάνδημη κηδεία του Μάρκου Μπότσαρη στο Μεσολόγγι.
24 Αυγούστου: Η Βουλή επαναλαμβάνει τις εργασίες της στη Σαλαμίνα όπου έχει εγκατασταθεί και το Νομοτελεστικό.
25 Αυγούστου: Σημαντική επιτυχία του Νικηταρά στην Κάντζα του Κορωπίου επί του Ομέρ μπέη της Καρύστου.
28 Αυγούστου: Οι επαναστάτες ηττώνται από τις δυνάμεις του Μουσταή πασά της Σκόδρας στη θέση Καλιακούδα στο Καρπενήσι.
25 Σεπτεμβρίου: Το Νομοτελεστικό επανέρχεται στο Ναύπλιο.
Φθινόπωρο 1823: Αρχίζει η διαμάχη ανάμεσα στους αγωνιστές.
2 Οκτωβρίου: Ο Ομέρ Βρυώνης και ο Μουσταής πολιορκούν το Αιτωλικό. Έπειτα από ένα μήνα αναγκάζονται να εγκαταλείψουν την πολιορκία.
11 και 12 Οκτωβρίου: Ναυτικές συγκρούσεις στο Αρτεμίσι του Βόλου και στους Ωρεούς της Ιστιαίας ανάμεσα σε ελληνικά και τουρκικά πλοία με αμφίρροπο αποτέλεσμα.
15 Οκτωβρίου: Τα μέλη του Βουλευτικού διακόπτουν τις εργασίες τους και μεταβαίνουν στο Άργος.
7 Νοεμβρίου: Το φρούριο της Κορίνθου παραδίνεται στον Κολοκοτρώνη.
24 και 25 Νοεμβρίου: Η Βουλή καθαιρεί τον υπουργό των Οικονομικών Περούκα και των υπουργό των Εσωτερικών Μεταξά τον οποίο αντικαθιστά με τον Ιωάννη Κωλέττη.
26 Νοεμβρίου: Το Νομοτελεστικό στέλνει στο Άργος τον Νικηταρά, τον Τσόκρη και τον Π. Κολοκοτρώνη για να διαλύσουν βίαια τη Βουλή. Οι βουλευτές καταφεύγουν στο Κρανίδι.
30 Νοεμβρίου: Ο Ορλάνδος και ο Λουριώτης αναχωρούν για την Αγγλία, προκειμένου να αναζητήσουν δανειοδότες.
24 Δεκεμβρίου: Ο λόρδος Μπάιρον φτάνει στο Μεσολόγγι.
1824
Ιανουάριος 1824: Ρωσικό Σχέδιο των Τριών Τμημάτων για την επίλυση του ελληνικού προβλήματος.
1 Ιανουαρίου: Ο Ελβετός φιλέλληνας γιατρός Μάγερ εκδίδει στο Μεσολόγγι την εφημερίδα «Ελληνικά Χρονικά».
6 Ιανουαρίου: Ο πρόεδρος του νομοτελεστικού σώματος Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης και το μέλος Σ. Χαραλάμπης καθαιρούνται. Τη θέση του Μαυρομιχάλη καταλαμβάνει ο Γ. Κουντουριώτης.
16-17 Ιανουαρίου: Οι πολιτικές αντιθέσεις εκφράζονται ήδη με την παρουσία δύο κυβερνήσεων: Η μία έχει την έδρα της στην Τρίπολη υπό τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη και η άλλη στο Κρανίδι υπό τον Κουντουριώτη.
9 Φεβρουαρίου: Υπογράφεται στο Λονδίνο συμφωνητικό ανάμεσα σε Άγγλους κεφαλαιούχους και τους εκπροσώπους της ελληνικής κυβέρνησης Ορλάνδο και Λουριώτη για τη σύναψη δανείου ύψους 800.000 λιρών.
Μάρτιος 1824: Ο σουλτάνος ζητά τη βοήθεια του Μωχάμετ Άλη της Αιγύπτου για να καταστείλει την Ελληνική Επανάσταση.
21 Μαρτίου: Οι οπαδοί του Κουντουριώτη καταλαμβάνουν την Ακροκόρινθο.
5 Απριλίου: Οι οπαδοί του Κουντουριώτη καταλαμβάνουν την Τριπολιτσά.
19 Απριλίου: Ο λόρδος Βύρων πεθαίνει στο Μεσολόγγι.
Μάιος 1824: Τελειώνει η πρώτη φάση της πολιτικής σύγκρουσης με την κατάληψη του Ναυπλίου από τους οπαδούς του Κουντουριώτη. Διεξάγονται βουλευτικές εκλογές.
8-12 Μαΐου: Συγκρούσεις ανάμεσα σε κυβερνητικές και αντικυβερνητικές δυνάμεις κοντά στο Άργος και το Ναύπλιο.
Τέλη Μαΐου 1824: Ο Χουσεΐν καταστέλλει την επανάσταση στην Κρήτη.
7 Ιουνίου: Αντικυβερνητικοί υπό τον Πάνο Κολοκοτρώνη παραδίδουν το φρούριο του Ναυπλίου στην κυβέρνηση.
7-8 Ιουνίου: Καταστροφή της Κάσου από τους Τουρκοαιγυπτίους του Χουσεΐν.
12 Ιουνίου: Η άφιξη των εκπροσώπων του νομοτελεστικού σώματος στο Ναύπλιο σηματοδοτεί την παύση του εμφύλιου πολέμου.
21 Ιουνίου: Καταστροφή των Ψαρών από τους Τουρκοαιγυπτίους.
2 Ιουλίου: Η κυβέρνηση δίνει αμνηστία στους αντικυβερνητικούς.
3 Ιουλίου: Σημαντική επιτυχία του ελληνικού στόλου υπό τον Τσαμαδό, τον Μιαούλη και τον Σαχτούρη στα ανοιχτά των Ψαρών.
7 Ιουλίου: Ο ελληνικός στόλος ναυλοχεί στα ανοιχτά της πόλης της Ρόδου.
14 Ιουλίου: Σημαντική επιτυχία των Ελλήνων επί ισχυρών τουρκικών δυνάμεων στην Άμπλιανη (οπλαρχηγοί: Κ. Τζαβέλας, Σαφάκας, Σκαλτσάς, Ν. Πανουργιάς, Γ. Δράκος κ.ά.).
30-31 Ιουλίου: Ναυτικές συγκρούσεις με αμφίρροπο αποτέλεσμα ανάμεσα σε μοίρες του ελληνικού και του τουρκικού στόλου κοντά στη Σάμο και την Ικαρία.
2 Αυγούστου: Γέννηση στη Λευκάδα του Αριστοτέλη, γιου του Ιωάννη Βαλαωρίτη και της Αναστασίας Τυπάλδου-Φορέστη. Ο ποιητής του «Φωτεινού» και ο επικός υμνητής του 1821 πέθανε στις 24 Ιουλίου 1879.
5 Αυγούστου: Ναυτική νίκη των Ελλήνων στη Μυκάλη (Σαχτούρης, Κανάρης, Ραφαλιάς, Ματρώζος, Βατικιώτης κ.ά.).
14 Αυγούστου: Ο υπό τον Ιμπραήμ αιγυπτιακός στόλος καταφτάνει στην Κω.
29 Αυγούστου: Ναυμαχία του Γέροντα και πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας. Τα ελληνικά πλοία επιφέρουν σημαντικές ζημιές στον εχθρικό στόλο.
7 Σεπτεμβρίου: Ναυμαχία ανάμεσα στη Χίο, τη Μυτιλήνη και το Καραμπουρνού. Η μοίρα του τουρκικού στόλου αναγκάζεται να υποχωρήσει με μικρές απώλειες.
9 Οκτωβρίου: Ο Πανούτσος Νοταράς εκλέγεται πρόεδρος της Βουλής, με αντιπρόεδρο τον Θεοδώρητο Βρεσθένη.
22 Οκτωβρίου: Ο Παπαφλέσσας, υπουργός Εξωτερικών, εισβάλλει στην Αρκαδία για να πλήξει τους οπαδούς του Κολοκοτρώνη.
12 Νοεμβρίου: Θάνατος του Πάνου Κολοκοτρώνη στη διάρκεια συμπλοκής με τους οπαδούς του Κουντουριώτη έξω από την Τριπολιτσά.
2 Δεκεμβρίου: Οι κυβερνητικοί καταλαμβάνουν την Τριπολιτσά.
30 Δεκεμβρίου: Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης παραδίδεται στην κυβέρνηση.
1825
12 Ιανουαρίου: Πεθαίνει στο λοιμοκαθαρτήριο της Ζακύνθου ο εθνικός ευεργέτης Ιωάννης Βαρβάκης (γεν. Ψαρά, 1750). Ο Βαρβάκης είχε αποκτήσει μεγάλη περιουσία στο Αστραχάν της Ρωσίας, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας διέθεσε για τον Αγώνα.
26 Ιανουαρίου: Υπογράφεται στο Λονδίνο από τους εκπροσώπους της ελληνικής κυβέρνησης (Ι. Ορλάνδος, Ι. Ζαΐμης, Α. Λουριώτης) και τον Όμιλο Άγγλων Κεφαλαιούχων το δεύτερο δάνειο, ύψους 2.000.000 λιρών Αγγλίας.
6 Φεβρουαρίου: Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος εκλέγεται γενικός γραμματέας του εκτελεστικού. Την ίδια μέρα ο Κολοκοτρώνης, ο Κανέλλος και ο Νικόλαος Δεληγιάννης, ο Παναγιώτης και ο Ιωάννης Νοταράς, ο Θ. Γρίβας κ.ά. προφυλακίζονται από τους κυβερνητικούς στη Μονή του Προφήτη Ηλία στην Ύδρα.
12 Φεβρουαρίου: Τουρκοαιγυπτιακά στρατεύματα υπό τον Ιμπραήμ αποβιβάζονται στη Μεθώνη.
5 Μαρτίου: Νέες ενισχύσεις από την Αίγυπτο καταφτάνουν στη Μεθώνη.
9 Μαρτίου: Η πρώτη σύγκρουση του Ιμπραήμ με επαναστατικές δυνάμεις στην περιοχή του Νεόκαστρου (Ιωάννης και Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης) λήγει με απόλυτη επικράτηση των αιγυπτιακών δυνάμεων. Λίγες μέρες αργότερα σε νέα μάχη στην ίδια περιοχή τραυματίζεται θανάσιμα ο Ι. Μαυρομιχάλης (14.3.1825).
14 Μαρτίου: Σε μερική αμνήστευση των πολιτικών της αντιπάλων προχωρά η κυβέρνηση Κουντουριώτη.
15 Μαρτίου: Σε αψιμαχία στο χωριό Σχινόλακα κοντά στην Πύλο επαναστατικές δυνάμεις υπό τον Καρατάσο τρέπουν σε φυγή στρατιωτικές δυνάμεις των Τουρκοαιγυπτίων.
23 Μαρτίου: Ο Κιουταχής με ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις παραβιάζει το Μακρυνόρος και εισχωρεί στην περιοχή του Βάλτου και του Ξηρομέρου.
7 Απριλίου:
Νίκη του Ιμπραήμ στο Κρεμμύδι, κοντά στο Νεόκαστρο.
Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος φυλακίζεται από τους κυβερνητικούς στην Ακρόπολη.
15 Απριλίου: Αρχίζει η δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου από τον Κιουταχή.
23 Απριλίου: Ο Κιουταχής αποκλείει από ξηρά και θάλασσα το Μεσολόγγι.
26 Απριλίου:
Οι υπό τον Ιμπραήμ τουρκοαιγυπτιακές δυνάμεις καταλαμβάνουν τη Σφακτηρία.
Θάνατος του φιλέλληνα Σανταρόζα, του Αναγνωσταρά, του Α. Τσαμαδού, του Σαχίνη, του Δ. Σαχτούρη κ.ά. Το μπρίκι του Τσαμαδού «ΑΡΗΣ» διαφεύγει, ενώ βάλλεται με καταιγιστικά πυρά από τα αιγυπτιακά πλοία.
28 Απριλίου: Επίθεση του Μιαούλη εναντίον αιγυπτιακής μοίρας στη Μεθώνη, στην οποία προκαλεί σημαντικές απώλειες.
30 Απριλίου: Νίκη του Ιμπραήμ στο Παλαιόκαστρο.
11 Μαΐου: Το Νεόκαστρο έπειτα από συμφωνία παραδίδεται στον Ιμπραήμ. Ο Π. Πατράκος και ο Γ. Μαυρομιχάλης κρατούνται ως αιχμάλωτοι.
15 Μαΐου: Σημαντική νίκη του Γ. Καραϊσκάκη επί των Τούρκων στην περιοχή Μαυρολιθάρι της Παρνασσίδας.
18 Μαΐου: Η κυβέρνηση χορηγεί αμνηστία στον Κολοκοτρώνη, ο οποίος αναλαμβάνει την αρχηγία του αγώνα εναντίον του Ιμπραήμ.
19 Μαΐου: Ο Γκίκας Μπότασης κατορθώνει να ανεφοδιάσει με τρόφιμα το Μεσολόγγι.
20 Μαΐου:
Μάχη στο Μανιάκι. Ηρωικός θάνατος του Παπαφλέσσα.
Σημαντική ναυτική νίκη των Ελλήνων κοντά στον Καφηρέα. Τρία τουλάχιστον πλοία του εχθρού καταστράφηκαν από τη δράση των πυρπολικών, μεταξύ των οποίων και το τουρκικό δίκροτο 62 πυροβόλων «Χαζέν Γκεμισί».
27-28 Μαΐου: Ο Ιμπραήμ πασάς καταλαμβάνει όλη τη Μεσσηνία και φτάνει μέχρι την περιοχή του Οιτύλου.
28 Μαΐου: Πρώτη αποτυχημένη έφοδος του Κιουταχή κατά του Μεσολογγίου.
31 Μαΐου: Αμφίρροπη ναυμαχία έξω από τη Σούδα ανάμεσα σε ελληνικά και αιγυπτιακά πλοία.
31(;) Μαΐου: Δολοφονείται στις Σπέτσες η Μπουμπουλίνα.
2 Ιουνίου: Επιχείρηση του υπό τον Α. Μιαούλη ελληνικού στόλου στην περιοχή της Σούδας έχει ως αποτέλεσμα την ανατίναξη της κορβέτας «Ντζεϊλάν-Μπαϊρίν».
5 Ιουνίου: Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος δολοφονείται στην Ακρόπολη των Αθηνών, όπου είχε φυλακιστεί.
8 Ιουνίου: Νέα αποτυχημένη προσπάθεια του Κιουταχή εναντίον του Μεσολογγίου.
10 Ιουνίου: Ο Ιμπραήμ καταλαμβάνει την Τριπολιτσά.
13 Ιουνίου: Νίκη των Ελλήνων υπό τον Μακρυγιάννη και τον Δημήτριο Υψηλάντη στους Μύλους της Αργολίδας.
14 Ιουνίου: Ο Ιμπραήμ κατακαίει το Άργος.
20 Ιουνίου: Πετυχημένη επιθετική ενέργεια της φρουράς του Μεσολογγίου εναντίον των δυνάμεων του Κιουταχή.
22 Ιουνίου: Ο Γάλλος συνταγματάρχης Κάρολος Φαβιέρος διορίζεται από την κυβέρνηση αρχηγός του τακτικού στρατού.
23 Ιουνίου: Ήττα των υπό τον Κολοκοτρώνη ελληνικών δυνάμεων από τους Τουρκοαιγυπτίους του Ιμπραήμ στα Τρίκορφα της Τριπολττσάς. Σημαντικές απώλειες των Ελλήνων.
7 Ιουλίου: Ο Ομέρ Βρυώνης καταλαμβάνει την περιοχή του Θησείου στην Αθήνα.
17 και 21 Ιουλίου: Αποτυχημένες επιθέσεις του Κιουταχή εναντίον του Μεσολογγίου. Οι υπερασπιστές του απορρίπτουν τις προτάσεις του Κιουταχή για υπογραφή συνθήκης.
23 Ιουλίου: Ο τουρκικός στόλος τρέπεται ανεξήγητα σε φυγή μόλις γίνεται αντιληπτή η παρουσία του ελληνικού στόλου έξω από το Μεσολόγγι.
24 Ιουλίου: Οι ελληνικές πολιτικές και στρατιωτικές δυνάμεις με έγγραφο τους προς την αγγλική κυβέρνηση αναθέτουν την προστασία της Ελλάδας στην Αγγλία.
29 Ιουλίου: Αποτυγχάνει εξαιτίας της νηνεμίας που επικρατεί προσπάθεια μοίρας του ελληνικού στόλου υπό τον Κωνσταντίνο Κανάρη να πυρπολήσει τον αιγυπτιακό στόλο μέσα στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας.
2 Αυγούστου: Κρήτες επαναστάτες καταλαμβάνουν το φρούριο της Γραμβούσας και της Κισσάμου.
7 Αυγούστου: Ο Κίτσος Τζαβέλας και ο Κ. Φωτομάρας με τα παλικάρια τους ενισχύουν την άμυνα του Μεσολογγίου.
13-14 Αυγούστου: Σημαντικές επιτυχίες των Ελλήνων εναντίον του Ιμπραήμ στα Τρίκορφα Τριπολιτσάς, στην Πιάνα και τη Ζαράκοβα Μαντινείας.
23 Αυγούστου: Ο Ιμπραήμ καταλαμβάνει τη Μονεμβασιά.
28 Σεπτεμβρίου: Ο Καραϊσκάκης καταστρέφει στον Κραβασαρά τουρκική στρατιωτική δύναμη.
24 Οκτωβρίου: Σημαντικές ενισχύσεις καταφτάνουν στο Νεόκαστρο από την Αίγυπτο υπό τον Τοπάλ πασά και τον Μουχαράμπεη.
1 Νοεμβρίου: Μάχη μεταξύ Λάσπης και Εριβίου Θηβών. Μεγάλη νίκη των Ελλήνων (Γ. Καραϊσκάκης).
3 Νοεμβρίου: Ολοκαύτωμα του Μαυροματίου. Ο οπλαρχηγός Αθ. Σκουρτανιώτης πέφτει στην Αγία Σωτήρα Μαυροματίου Θηβών με 50 άντρες, έχοντας προηγουμένως αντιμετωπίσει 600-700 Τούρκους.
6 Νοεμβρίου: Ο αιγυπτιακός στόλος καταφτάνει έξω από το Μεσολόγγι.
8-11 Νοεμβρίου: Εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του Ιμπραήμ στην Ηλεία.
20 και 23 Νοεμβρίου: Ο ελληνικός στόλος ανεφοδιάζει το Μεσολόγγι.
25 Νοεμβρίου: Αμφίρροπη ναυμαχία έξω από τη Γλαρέτζα της Ηλείας.
1 Δεκεμβρίου: Θάνατος του τσάρου Αλέξανδρου Α΄. Τον διαδέχεται ο αδελφός του Νικόλαος Α΄, γνωστός για τα φιλοπόλεμα αισθήματά του.
18 Δεκεμβρίου: Ο Ιμπραήμ φτάνει στο Μεσολόγγι για να ενισχύσει τους πολιορκητές.
28 Δεκεμβρίου: Συνάντηση του Άγγλου πρεσβευτή στην Κωνσταντινούπολη Στράντφορντ Κάνιγκ με τους Μαυροκορδάτο και Ζωγράφο έξω από την Ύδρα. Αποδοχή από την ελληνική πλευρά των όρων συμβιβασμού με την Πύλη.
1826
1 Ιανουαρίου: Απορρίπτεται από τους υπερασπιστές του Μεσολογγίου πρόταση του Ιμπραήμ για παράδοση της πόλης.
9 Ιανουαρίου: Ο ελληνικός στόλος υπό τον Μιαούλη καταπλέει στο Μεσολόγγι. Την επομένη, κάτω από την πίεση του εχθρικού στόλου, αναγκάζεται να υποχωρήσει. Οι ναυτικές συγκρούσεις θα συνεχιστούν για μακρύ χρονικό διάστημα με αμφίρροπο αποτέλεσμα.
Φεβρουάριος: Σφίγγει ο κλοιός γύρω από το πολιορκημένο Μεσολόγγι.
26 Φεβρουαρίου: Οι Τούρκοι καταλαμβάνουν το νησάκι Βασιλάδι στη λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου, ενώ αποτυγχάνουν να κυριεύσουν την Κλείσοβα.
28 Φεβρουαρίου: Προσπάθεια του Ιμπραήμ να καταλάβει το Μεσολόγγι με έφοδο αποτυγχάνει. Την ίδια μέρα οι πολιορκητές καταλαμβάνουν τη νησίδα Ντολμά.
5 Μαρτίου: Αποτυγχάνει μεσολαβητική προσπάθεια του ύπατου αρμοστή Ιονίων Νήσων Φρειδερίκου Άνταμς για λήξη των εχθροπραξιών έξω από το Μεσολόγγι.
5-27 Μαρτίου: Επιχειρήσεις που διεξάγει ο Κάρολος Φαβιέρος εναντίον των Τούρκων στην περιοχή της Καρύστου ολοκληρώνονται χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα για τους Έλληνες.
25 Μαρτίου: Ο Κίτσος Τζαβέλας ανακαταλαμβάνει τη νησίδα Βασιλάδι.
1 Απριλίου: Ο Μιαούλης αποτυγχάνει να ανεφοδιάσει το Μεσολόγγι.
4 Απριλίου: Υπογράφεται ανάμεσα στη Ρωσία και την Αγγλία το Πρωτόκολλο της Πετρούπολης. Αποφασίζεται η μεσολάβηση ανάμεσα στους Έλληνες και την Πύλη για τη δημιουργία αυτόνομου ελληνικού κράτους που θα είναι φόρου υποτελές στο σουλτάνο.
6 Απριλίου: Συγκαλείται η Γ΄ Εθνοσυνέλευση στην Επίδαυρο, στην οποία αποφασίζεται η αγγλική διαμεσολάβηση ανάμεσα στους Έλληνες και τους Τούρκους.
10-11 Απριλίου: Η Έξοδος του Μεσολογγίου. Το Μεσολόγγι καταλαμβάνεται από τους Τουρκοαιγυπτίους.
16 Απριλίου: Η Γ΄ Εθνοσυνέλευση διακόπτει τις εργασίες της. Ιδρύεται η «Διοικητική Επιτροπή της Ελλάδος».
18 Απριλίου: Η νέα κυβέρνηση υπό τον Α. Ζαΐμη εγκαθίσταται στο Ναύπλιο.
15 Μαΐου: Οι διασωθέντες από τη φρουρά του Μεσολογγίου φτάνουν στο Ναύπλιο.
3-5 Ιουνίου: Διάλυση του στρατιωτικού σώματος των γενιτσάρων στην Κωνσταντινούπολη έπειτα από διαταγή του σουλτάνου Μαχμούτ.
21-25 Ιουνίου: Αποτυχημένη εκστρατεία του Ιμπραήμ εναντίον της Μάνης. Ήττα στη διπλή μάχη της Βέργας-Διρού.
7-12 Ιουλίου: Αψιμαχίες ανάμεσα σε Έλληνες και Τούρκους στα Μεσόγεια της Αττικής και κοντά στην Αθήνα.
16 Ιουλίου:
Ο Κιουταχής έρχεται στην Αθήνα και στρατοπεδεύει στην περιοχή Πατήσια. Κανονιοβολισμός της πόλης.
Αμφίρροπη ναυμαχία έξω από το Καρλόβασι της Σάμου. Ο Κανάρης διασώζεται μετά τη βύθιση του πυρπολικού του.
3 Αυγούστου: Ο Γκούρας κλείνεται με τους άντρες του στην Ακρόπολη. Η πόλη παραδίδεται στον Κιουταχή.
6 Αυγούστου: Νίκη του Γ. Καραϊσκάκη στο Χαϊδάρι.
21-27 Αυγούστου: Νέα αποτυχημένη προσπάθεια του Ιμπραήμ να καταλάβει τη Μάνη. Ήττα στη θέση Πολυάραβος.
3 Σεπτεμβρίου: Το ατμήλατο πλοίο «ΚΑΡΤΕΡΙΑ» φτάνει στο Ναύπλιο υπό τη διακυβέρνηση του φιλέλληνα Άμπνεϊ Άστιγκς.
13 Σεπτεμβρίου: Σημαντική νίκη του Ιωάννη Μακρυγιάννη και των παλικαριών του στην Αθήνα σε βάρος του Κιουταχή.
18-30 Σεπτεμβρίου: Εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του Ιμπραήμ στην περιοχή των Καλαβρύτων.
30 Σεπτεμβρίου: Φονεύεται μέσα στην Ακρόπολη ο Γιάννης Γκούρας.
6-7 Οκτωβρίου: Αποτυχημένες προσπάθειες των Τούρκων να καταλάβουν την Ακρόπολη.
11 Οκτωβρίου: Ενίσχυση των πολιορκούμενων της Ακρόπολης από τον Κριεζιώτη, τον Δεληγιώργη κ.ά.
30 Οκτωβρίου: Ήττα των Ελλήνων στη Ζαγορά της Λιβαδειάς. Θάνατος του Γιαννάκη Ανδρούτσου, αδελφού του Οδυσσέα.
2-4 Νοεμβρίου: Αμφίρροπες μάχες ανάμεσα στις δυνάμεις του Καραϊσκάκη και τους Τούρκους στην περιοχή της Δόμβραινας Θηβών.
11 Νοεμβρίου: Η κυβέρνηση Α. Ζαΐμη μεταφέρει την έδρα της στην Αίγινα.
12-23 Νοεμβρίου: Επιχειρήσεις του Καραϊσκάκη στην περιοχή της Αράχοβας και της Λιβαδειάς. Μεγάλη νίκη στις
24.11.1826 στην Αράχοβα και θάνατος του Μουστάμπεη.
1 Δεκεμβρίου: Ο Φαβιέρος ενισχύει τους υπερασπιστές της Ακρόπολης.
3 Δεκεμβρίου: Καταπλέει στην Αίγινα η φρεγάτα «ΕΛΛΑΣ» υπό τη διεύθυνση του Χάμιλτον.
25 Δεκεμβρίου: Πρόταση του Κιουταχή προς τη φρουρά της Ακρόπολης να παραδοθεί απορρίπτεται.
1827
19 Ιανουαρίου: Οι υπό τον Νότη Μπότσαρη και τον Δράκο ελληνικές δυνάμεις καταβάλλουν στο Δίστομο ισχυρές τουρκικές δυνάμεις.
20 Ιανουαρίου: Ο Καραϊσκάκης διέρχεται με τους άντρες του μέσα από το στρατόπεδο του Ομέρ πασά της Καρύστου.
24 Ιανουαρίου: Άφιξη του φιλέλληνα Άγγλου συνταγματάρχη Τόμας Γκόρντον με στρατεύματα στο Φάληρο.
27 Ιανουαρίου:
Ήττα των Ελλήνων στο Καματερό Φυλής από τις δυνάμεις του Κιουταχή.
Θάνατος του Διονυσίου Βούρβαχη, συνταγματάρχη του γαλλικού στρατού.
31 Ιανουαρίου: Ο Καραϊσκάκης τραυματίζεται σε μάχη κοντά στο Δίστομο. Στην ίδια μάχη σκοτώνεται ο οπλαρχηγός Γριβογιώργος.
11 Φεβρουαρίου: Υπό την προεδρεία του Γ. Σισίνη αρχίζει τις συνεδριάσεις της στην Ερμιόνη η Γ΄ Εθνοσυνέλευση.
26 Φεβρουαρίου: Φτάνει στο Πόρτο Χέλι, προερχόμενος από την Ιταλία, ο Άγγλος αξιωματικός Ρίτσαρντ Τσορτς.
4 Μαρτίου: Μάχη στο Κερατσίνι και νίκη των Ελλήνων (αρχηγός ο Γ.Καραϊσκάκης).
19 Μαρτίου: Β΄ περίοδος της Γ΄ Εθνοσυνέλευσης στην Τροιζήνα.
22 Μαρτίου: Ήττα του Καραϊσκάκη κοντά στο Δαφνί.
29 Μαρτίου: Ο Κόχραν ορκίζεται στόλαρχος ενώπιον της Εθνοσυνέλευσης.
30 Μαρτίου: Η Εθνοσυνέλευση εκλέγει τον Ιωάννη Καποδίστρια «Κυβερνήτη της Ελλάδος» με επταετή διάρκεια θητείας.
3 Απριλίου:
Σύσταση αντικυβερνητικής επιτροπής υπό τους Γ. Μαυρομιχάλη, Γιαννούλη Νάκο και Μαρκή Μιλαέτη, η οποία θα κυβερνήσει τη χώρα μέχρι την άφιξη του Καποδίστρια.
Την ίδια μέρα ο Ρίτσαρντ Τσορτς διορίζεται αρχιστράτηγος.
8 Απριλίου: Μάχη στο Φάληρο και νίκη των Ελλήνων (αρχηγός ο Μακρυγιάννης).
13 Απριλίου: Μάχη κοντά στη Μουνιχία και νίκη των Ελλήνων (Καραϊσκάκης και Γενναίος Κολοκοτρώνης).
22-23 Απριλίου: Θανάσιμος τραυματισμός του Καραϊσκάκη στη μάχη του Φαλήρου.
24 Απριλίου: Ήττα των Ελλήνων στον Ανάλατο (σημερινή περιοχή Νέου Κόσμου). Στη διάρκεια της μάχης σκοτώθηκαν ο Λ. Βέικος, ο Γ. Τζαβέλας, ο Δράκος κ.ά.
1 Μαΐου: Η συνέλευση ψηφίζει το «Πολιτικόν Σύνταγμα της Ελλάδος». Τέσσερις μέρες αργότερα διακόπτει τις εργασίες της.
24 Μαΐου: Παράδοση της Ακρόπολης στους Τούρκους.
4 Ιουνίου: Ο Κανάρης καίει, μέσα στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας, την προφυλακίδα του αιγυπτιακού στόλου.
6 Ιουλίου: Σύμβαση του Λονδίνου. Αποτελεί επανάληψη των όρων του Πρωτοκόλλου της Πετρούπολης, αλλά καθορίζει και τον τρόπο επιβολής τους.
12 Ιουλίου: Ο τσάρος της Ρωσίας Νικόλαος Α΄ αποδέχεται την παραίτηση του Ιωάννη Καποδίστρια από τη θέση του υπουργού Εξωτερικών της αυτοκρατορίας.
4 Αυγούστου: Οι πρεσβευτές των Μεγάλων Δυνάμεων ζητούν με έγγραφό τους προς την Πύλη τον τερματισμό των εχθροπραξιών στο Μοριά. Το αίτημά τους απορρίπτεται.
17 Αυγούστου: Η κυβέρνηση και η βουλή εγκαθίστανται στην Αίγινα.
26 Αυγούστου: Ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος υπό το ναύαρχο Μουχαρέμ καταπλέει στον κόλπο του Νεόκαστρου.
10 Σεπτεμβρίου: Οι ναύαρχοι Κόδριγκτον της Αγγλίας και Δεριγνί της Γαλλίας ανακοινώνουν με έγγραφό τους στον Ιμπραήμ πασά ότι, σύμφωνα με τη Συνθήκη του Λονδίνου, απαγορεύεται κάθε κίνηση στρατευμάτων.
18 Σεπτεμβρίου: Ναυμαχία της Σκάλας Σαλώνων. Ο Άστιγξ, κυβερνήτης του πλοίου «ΚΑΡΤΕΡΙΑ», καταστρέφει τουλάχιστον τρία τουρκικά πλοία και κυριεύει τρία αυστριακά.
20 Σεπτεμβρίου: Συνεχίζεται η καταστροφή των καρποφόρων δέντρων της Μεσσηνίας από τον Ιμπραήμ.
2 Οκτωβρίου: Θάνατος στο Λονδίνο του Φρειδερίκου Νορθ, κόμητος του Γκίλφορντ, ύπατου αρμοστή των Ιονίων Νήσων και θερμού φιλέλληνα.
8-20 Οκτωβρίου: Ναυμαχία του Ναυαρίνου.
17 Οκτωβρίου: Ο Φαβιέρος αποβιβάζεται στη Χίο με σκοπό να εκδιώξει τους Τούρκους.
21 Οκτωβρίου: Η ναυμαχία του Ναυαρίνου και το αποτέλεσμά της ξεσηκώνουν θύελλα αντιδράσεων στην Κωνσταντινούπολη.
5 Δεκεμβρίου: Ο Κανάρης αποτυγχάνει να καταστρέψει τουρκικά πλοία στον κόλπο του Τσεσμέ.
8 Δεκεμβρίου: Οι πρεσβευτές των Μεγάλων Δυνάμεων εγκαταλείπουν την Κωνσταντινούπολη.
15 Δεκεμβρίου: Η τουρκική φρουρά της νησίδας Βασιλάδι παραδίδεται στον Άστιγξ.
1828
6 Ιανουαρίου: Ο Ιωάννης Καποδίστριας φτάνει στο Ναύπλιο, μετά την απόφαση της Εθνοσυνέλευσης της Τροιζήνας, η οποία τον εξέλεξε πρώτο κυβερνήτη της Ελλάδας. Τρεις μέρες αργότερα φτάνει στην Αίγινα, πρώτη πρωτεύουσα της ελεύθερης Ελλάδας.
18 Ιανουαρίου: Ίδρυση της «Προσωρινής Διοικήσεως της Επικράτειας».
20 Ιανουαρίου: Ορκωμοσία στον καθεδρικό ναό της Αίγινας του Ιωάννη Καποδίστρια. Την ίδια μέρα ιδρύεται το «Πανελλήνιον», ένα 27μελές γνωμοδοτικό σώμα.
2 Φεβρουαρίου: Ίδρυση της «Εθνικής Χρηματιστικής Τράπεζας» και καθιέρωση του φοίνικα ως εθνικού νομίσματος. Η τράπεζα θα εκδώσει 6.472 μετοχές ονομαστικής αξίας 83 και ½ ταλίρων η καθεμιά. Το εθνικό νομισματοκοπείο του Καποδίστρια κατά την περίοδο λειτουργίας του (1828-1832) έκοψε τα ακόλουθα νομίσματα: αργυρό φοίνικα, χάλκινο 20λεπτο, 10λεπτο, 5λεπτο και μονόλεπτο. Αυτά τα νομίσματα αποσύρθηκαν μετά την έλευση του Όθωνα. Ο αργυρός φοίνικας περιέχει άργυρο 900/000 και έχει βάρος 4,165 γραμμάρια.
8 Φεβρουαρίου: Με διάταγμα του Καποδίστρια καθορίζονται οι ισοτιμίες των ξένων νομισμάτων με το γρόσι, το οποίο αποτελεί ακόμη το κύριο νόμισμα συναλλαγών στην Ελλάδα. Σύμφωνα με το διάταγμα, με το οποίο η κυβέρνηση προσπαθεί να πατάξει την αισχροκέρδεια, μια λίρα στερλίνα ισοδυναμεί με 73 γρόσια και ένα γαλλικό πεντόφραγκο με 13,30 γρόσια.
5 Μαρτίου: Ο Φαβιέρος αναγκάζεται να εκκενώσει τη Χίο.
14 Απριλίου: Η Ρωσία κηρύσσει τον πόλεμο εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
8 Μαΐου: Νίκη των Κρητών κοντά στο Ρέθυμνο.
25 Μαΐου: Νέα νίκη των Κρητών στην περιοχή Χαλαρά.
7 Ιουλίου: Υπογράφεται πρωτόκολλο ανάμεσα στις τρεις Μεγάλες Δυνάμεις. Αποφασίζεται η αποστολή στην Πελοπόννησο γαλλικού εκστρατευτικού σώματος υπό τον Μεζόν, με σκοπό να εκδιώξει τον Ιμπραήμ.
20 Ιουλίου: Θάνατος του Αλέξανδρου Υψηλάντη στη Βιέννη.
9 Αυγούστου: Υπογράφεται ανάμεσα στην Αγγλία και τον Μωχάμετ Άλη της Αιγύπτου η Σύμβαση της Αλεξάνδρειας, με την οποία καθορίζεται ο τρόπος εκκένωσης της Πελοποννήσου από τα στρατεύματα του Ιμπραήμ.
15 Αυγούστου: Νίκη των Κρητών στον Άγιο Ιωάννη της Γόρτυνας.
17 Αυγούστου: Τα γαλλικά στρατεύματα υπό τον Μεζόν αποβιβάζονται στο Πεταλίδι της Πυλίας.
29 Αυγούστου: Ιδρύονται ταχυδρομική υπηρεσία και τα πρώτα ταχυδρομικά γραφεία στο Άργος, στην Τρίπολη και στην Επίδαυρο.
4 Σεπτεμβρίου: Αρχίζει η αποχώρηση των τουρκοαιγυπτιακών στρατευμάτων από την Πελοπόννησο. Στις 27 του ίδιου μήνα αναχωρεί και ο Ιμπραήμ.
23 Σεπτεμβρίου: Εμπιστευτικό υπόμνημα του Καποδίστρια προς τους αντιπρόσωπους των Τριών Συμμάχων Δυνάμεων, με το οποίο επισημαίνει ότι τα σύνορα του νέου κράτους είναι ασφυκτικά.
16 Νοεμβρίου: Υπογράφεται στο Λονδίνο πρωτόκολλο από τους εκπροσώπους των Τριών Δυνάμεων, με το οποίο καθορίζονται τα σύνορα του νέου κράτους (Πελοπόννησος, Κυκλάδες).
15 Δεκεμβρίου: Ιδρύονται από τον κυβερνήτη δικαστήρια διαφόρων βαθμίδων.
1829
5 Φεβρουαρίου: Ο Ν. Σπηλιάδης διορίζεται γραμματέας της Επικρατείας στη θέση του Σπ. Τρικούπη.
22 Μαρτίου: Υπογράφεται στο Λονδίνο από τις Μεγάλες Δυνάμεις πρωτόκολλο, με το οποίο καθορίζονται τα παρακάτω:
Τα σύνορα του αυτόνομου ελληνικού κράτους προς βορρά καθορίζονται από την οροθετική γραμμή Αμβρακικού-Παγασητικού.
Στο νέο κράτος θα περιλαμβάνονται τα νησιά Σποράδες, Κυκλάδες, Σάμος και πιθανόν η Κρήτη.
Το καθεστώς του κράτους θα είναι κληρονομική μοναρχία.
Ο ετήσιος φόρος υποτέλειας θα ανέρχεται στα 1.500.000 γρόσια.
11 Ιουλίου: Αρχίζει στο Άργος η Δ΄ Εθνοσυνέλευση, η οποία θα ολοκληρώσει τις εργασίες της στις 6 Αυγούστου.
29 Ιουλίου: Η Εθνοσυνέλευση αποφασίζει κατάργηση του «Πανελληνίου» και ίδρυση Γερουσίας. Επίσης αποφασίζει τη διανομή 200.000 στρεμμάτων εθνικών γαιών σε ακτήμονες.
12 Σεπτεμβρίου: Μάχη στην Πέτρα της Βοιωτίας (με αρχηγό τον Δημήτριο Υψηλάντη). Η τελευταία μάχη του Αγώνα.
14 Σεπτεμβρίου: Η Ρωσία και η Οθωμανική Αυτοκρατορία υπογράφουν την Συνθήκη της Αδριανούπολης, η οποία τερματίζει το Ρωσοτουρκικό Πόλεμο. Με τη συνθήκη αυτή η Πύλη αναγνωρίζει τα προηγούμενα πρωτόκολλα και τις συνθήκες που αφορούν στο ελληνικό ζήτημα.
Οκτώβριος: Η αντιπολιτευτική κίνηση εναντίον του Καποδίστρια διογκώνεται κυρίως στη Μάνη και την Ύδρα.
Νοέμβριος: Λειτουργεί στην Αίγινα το «Κεντρικόν Σχολείον».
27 Δεκεμβρίου: Αρχίζει στο Ορφανοτροφείο της Αίγινας η λειτουργία μικρής βιβλιοθήκης, η οποία θα αποτελέσει τον πυρήνα της Εθνικής Βιβλιοθήκης.
1830
3 Φεβρουαρίου: Σύμφωνα με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου που υπογράφεται από τις Μεγάλες Δυνάμεις, δημιουργείται ανεξάρτητο ελληνικό κράτος με οροθετική γραμμή προς βορρά και δυτικά τη γραμμή Αχελώου-Σπερχειού. Το ελληνικό στέμμα προσφέρεται στον Λεοπόλδο της Σαξονίας-Κόμπουρκ & Γκότα, ο οποίος τελικά το αρνείται.
1 Μαρτίου: Με διάταγμα καθορίζονται οι ισοτιμίες του καποδιστριακού φοίνικα. Έτσι, μια λίρα στερλίνα αντιστοιχεί σε 29,20 φοίνικες και ένα νόμισμα 5 γαλλικών φράγκων σε 5,60 φοίνικες.
21 Μαΐου: Ο Λεοπόλδος της Σαξονίας-Κόμπουρκ & Γκότα παραιτείται από τον ελληνικό θρόνο.
Ιούνιος: Αντικυβερνητικές εκδηλώσεις στη Μάνη.
Δεκέμβριος:
Στάση των Μαυρομιχαλαίων στη Μάνη εναντίον του Καποδίστρια.
Ο Αντώνιος Μάτεσις εκδίδει το «Βασιλικό».
Σχηματίζεται στη Σύρο ο πρώτος θίασος, ο οποίος δίνει παραστάσεις σε κατάστημα που διαμορφώθηκε σε θεατρική αίθουσα.
1831
23 Ιανουαρίου: Σύλληψη του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη και ταραχές στη Μάνη.
17 Φεβρουαρίου: Ο Καποδίστριας ανακοινώνει την πρόθεση της κυβέρνησής του να προχωρήσει στην έκδοση 3.000.000 φοινίκων σε χαρτονομίσματα.
Απρίλιος: Επιβάλλεται λογοκρισία στον Τύπο.
Μάιος: Ίδρυση Συνταγματικής Επιτροπής στην Ύδρα. Ανταρσία στη Σύρο και την Αίγινα.
1 Μαΐου: Αποτυγχάνει στρατιωτικό πραξικόπημα του Τάσου Καρατάσου.
14 Ιουλίου: Υδραίοι καταλαμβάνουν το ναύσταθμο στον Πόρο.
1 Αυγούστου: Ο Μιαούλης πυρπολεί πλοία του εθνικού στόλου στον Πόρο.
Σεπτέμβριος: Στασιαστικά κινήματα σε πολλές επαρχίες της Πελοποννήσου.
16 Σεπτεμβρίου: Πρωτόκολλο του Λονδίνου καθορίζει τα βόρεια σύνορα του ελληνικού κράτους στη γραμμή Αμβρακικού-Παγασητικού.
27 Σεπτεμβρίου: Δολοφονείται στο Ναύπλιο ο κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας. Εκλέγεται Διοικητική Επιτροπή από τον Αυγουστίνο Καποδίστρια, τον Θ. Κολοκοτρώνη και τον Ιωάννη Κωλέττη.
5 Δεκεμβρίου: Αρχίζει στο Άργος τις εργασίες της η Ε΄ Εθνοσυνέλευση.
9 Δεκεμβρίου: Συγκρούσεις στο Άργος μεταξύ κυβερνητικών και συνταγματικών.
1832
4 Ιανουαρίου: Με απόφαση της κυβέρνησης συνδέθηκε η αξία των μη μετατρέψιμων σε μεταλλικό νόμισμα τραπεζογραμματίων έκδοσης της Εθνικής Χρηματιστικής Τράπεζας (1831) με τις εθνικές γαίες κατά το γαλλικό πρότυπο των assignats.
1-13 Μαρτίου: «Συνδιάσκεψις του Λονδίνου διά πρωτοκόλλου της έκρινεν αρίστην την εκλογήν του πρίγκηπος Όθωνος της Βαυαρίας ως ηγεμόνος της Ελλάδος».
15 Μαρτίου: Ο Αυγουστίνος Καποδίστριας εκλέγεται προσωρινός κυβερνήτης.
7 Μαΐου: Υπογράφεται από τις Μεγάλες Δυνάμεις και τον εκπρόσωπο της Βαυαρίας σύμβαση, η οποία προβλέπει ότι η Ελλάδα θα είναι κράτος μοναρχικό με κληρονομικό της μονάρχη τον Όθωνα, δευτερότοκο γιο του βασιλιά της Βαυαρίας Λουδοβίκου.
21 Ιουλίου: Υπογράφεται στην Κωνσταντινούπολη η ομώνυμη σύμβαση, με την οποία καθορίζονται τα βόρεια σύνορα του νέου κράτους (Αμβρακικός-Παγασητικός).
11-23 Ιουλίου: Γεννιέται στο Ναύπλιο ο Χαρίλαος Τρικούπης, γιος του Σπυρίδωνα Τρικούπη και της Αικατερίνης Μαυροκορδάτου, αδελφής του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου.
27 Ιουλίου: Η Δ΄ Εθνοσυνέλευση, που συνήλθε στην Πρόνοια, αναγνωρίζει και επικυρώνει την εκλογή του Όθωνα στον ελληνικό θρόνο.
30 Αυγούστου: Πρωτόκολλο του Λονδίνου με το οποίο οριστικοποιούνται τα σύνορα της Ελλάδας, αλλά και απορρίπτονται τα αιτήματα των Κρητικών και των κατοίκων της Σάμου για ένωση με την Ελλάδα.
3-15 Οκτωβρίου: Φτάνουν στο Μόναχο ο Ανδρέας Μιαούλης, ο Δημήτριος Πλαπούτας και ο Κώστας Μπότσαρης εξουσιοδοτημένοι από την Εθνοσυνέλευση να δηλώσουν την αφοσίωση του έθνους προς το βασιλιά του.
Πηγές
Xρονολόγιο της Ελληνικής Επανάστασης (1821-1827),στο:Ελλάς Η ιστορία και ο πολιτισμός του Ελληνικού Έθνους από τις απαρχές μέχρι σήμερα, εκδ.Πάπυρος, τομ.2ος, Αθήνα, 1988, σελ.86-91
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους Εκδοτική Αθηνών,τομ. ΙΒ', Αθήνα, 1975
Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος Ιστορικό Ημερολόγιο - Ελληνική Επανάσταση 1821-1827 [1]
Ηλίας Παπαθανασόπουλος, «Το ημερολόγιο των ετών από 1821 έως 1832», Ιστορία Εικονογραφημένη,τχ.75 (Σεπτέμβριος 1974), σελ.119
Θεοφάνης Μαλκίδης
Η συμβολή των Θρακών, Ποντίων και Μικρασιατών στην Επανάσταση του 1821
1. Η απουσία
Παρά το γεγονός ότι η συμβολή των Θρακών, των Ποντίων και των Μικρασιατών στην εθνική παλιγγενεσία, στην επανάσταση του 1821, είναι εξίσου σημαντική με τα άλλα κομμάτια του ελληνικού λαού, εντούτοις, λόγοι που συνδέονται με ξένα συμφέροντα και επιδιώξεις και ελλαδικές προτεραιότητες περιθωριοποίησαν και αυτήν την παράμετρο.
Δεν έχει μέχρι σήμερα αξιολογηθεί η προσφορά των Ελλήνων της Ανατολής στον αγώνα του 1821. Η επίσημη και η σχολική ιστορία τίποτε δεν αναφέρει για ενεργό συμμετοχή του Θρακικού, Ποντιακού και Μικρασιατικού Ελληνισμού στον αγώνα της Ανεξαρτησίας. Αναφέρει ελάχιστα μόνο για τους διωγμούς του ελληνικού στοιχείου στο χώρο της Ανατολής, παρόλο που και στη μία και στην άλλη περίπτωση και ενεργητική συμμετοχή των Ελλήνων υπήρξε στην Επανάσταση και μεγάλες ήταν οι θυσίες του Θρακικού, Ποντιακού και Μικρασιατικού Ελληνισμού.
2. Ο Θρακικός, ο Παρευξείνιος και Μικρασιατικός Ελληνισμός στο 1821
Το 1814 όταν ιδρύεται η Φιλική Εταιρεία στην Οδησσό, η πόλη κατοικείται από 4000 Έλληνες, εκ των οποίων το 80% είναι Πόντιοι. Μεταξύ των μυημένων, φαίνεται να συμπεριλαμβάνονταν και κρυπτοχριστιανοί, ενώ σημαντική εκπρόσωπος της Ποντιακής συμμετοχής υπήρξε η οικογένεια των Yψηλαντών, η οποία θυσίασε θέσεις, πλούτο, καριέρα για να μπει μπροστά στον αγώνα της Ελευθερίας. Με την ανάληψη της αρχηγίας της Φιλικής Εταιρείας ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, περνάει τον Προύθο στις 22 Φεβρουαρίου 1821 και υψώνει τη σημαία της Επανάστασης στο Ιάσιο της Μολδοβλαχίας στις 24 Φεβρουαρίου , εκδίδοντας την προκήρυξη της Επανάστασης με τον τίτλο «Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος».
Πολλοί συμμετείχαν στη Φιλική Εταιρεία και πολλοί νέοι από την Θράκη, τον Πόντο, τη Μικρά Ασία κατατάχθηκαν στον Ιερό Λόχο του Πόντιου, Θρακιώτη και Κωνσταντινουπολίτη Αλέξανδρου Υψηλάντη, συμβάλλοντας στην στελέχωσή του.
Η αποφασιστική συμβολή του κινήματος του Αλέξανδρου Υψηλάντη στην επιτυχία της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 αναγνωρίζει και καταγράφει, μεταξύ άλλων, ο εκ σύγχρονος της επαναστάσεως ιστορικός Ηλίας Φωτεινός και ο Ιωάννης Φιλήμων, ιστορικός και αγωνιστής της Επανάστασης του 1821.
Ένας από τους Ιερολοχίτες που επέζησε από τη μάχη στο Δραγατσάνι ήταν ο Θρακιώτης Κωνσταντίνος Ξενοκράτης που γεννήθηκε στο Σαμάκοβο το 1803 και εγκαταστάθηκε στο Βουκουρέστι. Εκεί απέκτησε μεγάλη περιουσία και διέθεσε μεγάλο μέρος της στην ίδρυση ελληνικών σχολείων στην γενέτειρά του, στη Βιζύη και το Μεσολόγγι (Ξενοκράτειο Παρθεναγωγείο), ενώ μαζί με τον αδελφό του μετέτρεψε την οικία τους στη Ρουμανική πρωτεύουσα σε νοσοκομείο της ομογένειας. Στη Σωζόπολη υπό το μητροπολίτη Παίσιο Πρικαίο και τον αδελφό του Δημήτριο Βάρη, στην Καλλίπολη, στην Αδριανούπολη, στις Σαράντα Εκκλησίες, στο Σαμάκοβο, στη Φιλιππούπολη, στα Λάβαρα, στην Αίνο
( καπετάνιοι Χατζή-Αντώνης Βισβίζης και η γυναίκα του Δόμνα), στη Σαμοθράκη με τη μαζική σφαγή των κατοίκων της, σημειώθηκαν επαναστατικά κινήματα. Πολλοί Θρακιώτες, Πόντιοι και Μικρασιάτες πήραν μέρος στο κύριο πεδίο της επανάστασης, στο νότιο Ελλαδικό χώρο, ενώ ένοπλα σώματα Θρακών υπό τον Μητροπολίτη Μαρωνείας Κωνστάντιο 500 ανδρών, συμμετείχαν στο κίνημα του Μακεδόνα Εμμανουήλ Παπά.
Η σφαγή της Σαμοθράκης την 1η Σεπτεμβρίου 1821, όταν ο Σουλτάνος διέταξε τον υποναύαρχο Καπετάν Μπέη Καρά Αλή να πλεύσει στο νησί και να το καταστρέψει αποτελεί τη συγκλονιστικότερη στιγμή της επανάστασης στο χώρο αυτό. Οι κάτοικοι του νησιού, έχοντας υψώσει τη σημαία της επανάστασης, αφού εξαπατήθηκαν από τον Αλή που τους διεμήνυσε ότι δεν θα πάθουν τίποτα δολοφονήθηκαν σχεδόν όλοι, αφού από τους 15.000 κατοίκους γλίτωσαν 33 μόνο οικογένειες και το νησί έμεινε ακατοίκητο για έξι χρόνια. Την καταστροφή της Σαμοθράκης την απεικόνισε πολύ χαρακτηριστικά ο Γάλλος Αύγουστος Βινσόν ο οποίος λίγο αργότερα ζωγράφισε ένα πίνακα με θέμα τη σφαγή της Σαμοθράκης, που βρίσκεται στο Λούβρο.
Στις 17 Απριλίου του 1821 υπήρξε επαναστατικό κίνημα στη Σωζόπολη υπό το μητροπολίτη Παίσιο Πρικαίο και τον αδελφό του Δημήτριο Βάρη, που διέθεταν 5.000 αξιόμαχους άνδρες. Στις 25 Απριλίου η πόλη καταλήφθηκε από τους Οθωμανούς και απαγχονίστηκαν οι μητροπολίτες Ανδριανουπόλεως, Δέρκων Μυριόφυτου, Γάνου και Χώρας Αγχιάλου και Μεσημβρίας και αρκετοί πρόκριτοι.
Γνωστή επίσης είναι η προσφορά του Αντώνη Βισβίζη και της συζύγου του Δόμνας από την Αίνο της Ανατολικής Θράκης. Ο καπετάν Αντώνης Βισβίζης ήταν μυημένος στην Φιλική Εταιρεία και με το πλοίο την «Καλομοίρα» συμμετείχε στην Επανάσταση .
Η Δόμνα Βισβίζη και τα πέντε παιδιά του τον ακολουθούσαν πάντα στις πολεμικές επιχειρήσεις και απέκτησε πολλές εμπειρίες. Έτσι όταν σκοτώθηκε ο σύζυγός της συνέχισε με ηρωισμό ως καπετάνισσα της «Καλομοίρας» διαθέτοντας όλη της την περιουσία της στην επανάσταση.Επί χρόνια πρόσφερε τις υπηρεσίες της σε όλες τις ελληνικές θάλασσας, ενώ το 1823 παραχώρησε το πλοίο στη διοίκηση για να μετατραπεί σε πυρπολικό.
Με την «Καλομοίρα» πυρπολήθηκε από τον Πιπίνο στον Τσεσμέ η τουρκική φρεγάτα στην οποία βρίσκονταν το θησαυροφυλάκιο του σουλτανικού στόλου. Η Δόμνα έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής της στο Ναύπλιο, την Ύδρα και τη Σύρο. Την παρακολουθούμε μέσα από τα αρχεία - να τριγυρνά από τόπο σε τόπο, την Ερμιόνη, το Ναύπλιο, την Ερμούπολη , όπως άλλωστε πολλοί αγωνιστές της επανάστασης, περιφρονημένη, άστεγη με τα πέντε παιδιά της, να προστρέχει «εις το έλεος της σεβαστής επιτροπής της Ελλάδας και να ζητά βοήθεια»...
Στην Ύδρα υπηρετεί το 1825 με τους συντρόφους τους ο καπετάν Βασίλειος Χριστοφόρου Αινίτης, ενώ ένας άλλος συμπατριώτης του, ο Κωνσταντής Καζάζογλου, αφού κυβέρνησε καράβια των Ψαρών και διακρίθηκε στους αποκλεισμούς της Εύβοιας, έγινε μπουλουκτσής του Κριεζώτη, πολέμησε στην Εύβοια, στην Αττική, και ήταν με τους πολιορκούμενους από τον Κουταχή στην Ακρόπολη. Πήρε αργότερα μέρος στην εκστρατεία της Συρίας.
Αυτής της εκστρατείας των Ελλήνων που έγινε την Άνοιξη του 1826, ένας από τους οργανωτές ήταν ο Χατζη Γιαννακός από τη Φιλιππούπολη. Χρησιμοποιήθηκε ως σύνδεσμος μεταξύ παραγόντων του Λιβάνου και της Συρίας και Ελλήνων και έπεισε τους οπλαρχηγούς Βάσω Μαυροβουνιώτη, Κριεζώτη, Χατζημιχάλη και Χατζηστεφανή να οργανώσουν εκστρατεία στο Λίβανο, ώστε να φέρουν αντιπερισπασμό στον Ιμπραήμ που πολιορκούσε τότε το Μεσολόγγι.
Στην πόλη αυτή, ανάμεσα στους ελεύθερους πολιορκημένους, βρίσκονται και πολλοί Θρακιώτες, Πόντιοι και Μικρασιάτες μεταξύ τους δε και πολλές γυναίκες, οι οποίες, μη μπορώντας να διαφύγουν κατά την Έξοδο, πιάστηκαν αιχμάλωτες. Ελευθερωμένες αργότερα, στέλνουν ευχαριστήριο γράμμα τον Κυβερνήτη Ιωάννη Καπποδίστρια. Ακόμη ο Γεώργιος Παππάς ή Καπετάν Καραγεώργης από την Αδριανούπολη, με το επαναστατικό σου σώμα πήρε μέρος στην πολιορκία του Μεσολογγίου και σε άλλες μάχες, και για τον ηρωισμό του γράφει ο Γενναίος Κολοκοτρώνης στα απομνημονεύματά του.
Πολλοί άλλοι Θρακιώτες, Πόντιοι και Μικρασιάτες κατέβηκαν στην νότια Ελλάδα και εντάχθηκαν στα επαναστατικά σώματα. Αναφέρονται 73 Αινίτες οι οποίοι σκοτώθηκαν στις μάχες που δόθηκαν στην Πελοπόννησο και την Στερεά Ελλάδα. Αυτοί που κατατάχθηκαν στον τακτικό στρατιωτικό σώμα, με αρχηγό τον Δημήτριο Υψηλάντη, και αποτέλεσαν τον πυρήνα του πρώτου τακτικού Ελληνικού στρατού και διακρίθηκαν για την συναίσθηση του καθήκοντος προς την υποδουλωμένη Ελλάδα καθώς και για το ήθος και την υποδειγματική τους συμπεριφορά.
Ο Χρήστος Βυζάντιος, ιστορικός και αξιωματικός του Ελληνικού στρατού, γράφει μεταξύ άλλων: «Ούτοι ( αυτοί που αποτελούσαν τον τακτικό στρατό) κατήγοντο ως επί το πλείστον εκ των κατεστραμένων υπό των Τούρκων επαρχιών και πόλεων της Θράκης, Μακεδονίας και της Μικράς Ασίας.... εχόντων καθαρόν αίσθημα πατριωτισμού...».
Το 1826 ο καταγόμενος από τη Σμύρνη, η οποία έστειλε το Λάβαρο της Αγίας Λαύρας, Ιωάννης Καρόγλου συγκροτεί στην Πελοπόννησο την «Ιώνιο Φάλαγγα» και έτσι ένα μέρος των Ιώνων, θα συμμετέχουν συγκροτημένα στην Επανάσταση " υπέρ της ελευθερίας ιερού ελληνικού αγώνα."
Τέλος την μάχη με την οποία τελείωσε η Επανάσταση την έδωσε ο Δημήτριος Υψηλάντης στην Πέτρα Βοιωτίας, σε μία ιστορική και συμβολική στιγμή, αφού ο αδελφός του Αλέξανδρος, είχε δώσει την πρώτη.
3. Μία διαπίστωση
Είναι λοιπόν θλιβερό, ότι στο Πάνθεο των ηρώων της Ελληνικής Επανάστασης, όπου υπάρχουν μνημεία των αγωνιστών από τις διάφορες ελληνικές περιοχές, δεν υπάρχει μνημείο για τους Θράκες, για τους Πόντιους, τους Μικρασιάτες. Απουσιάζει από την ελληνική σχολική ιστορία, την δημόσια αναφορά και συζήτηση. Ευχόμαστε αυτή η παράλειψη να διορθωθεί με τις δικές μας ενέργειες, των απογόνων των αγωνιστών αυτών. Το οφείλουμε στους απελευθερωτές της πατρίδας μας.
Τo ολοκαύτωμα της Σαμοθράκης απο τους Τούρκους το 1821
Ένα από τα ωραιότερα ελληνικά νησιά είναι αναμφίβολα η Σαμοθράκη. Βρίσκεται στο Θρακικό πέλαγος και εκτός από τις φυσικές ομορφιές της, παρουσιάζει και μεγάλο αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Όπως και όλα σχεδόν τα μέρη όπου κατοικούσαν Έλληνες, οι κάτοικοι της Σαμοθράκης ξεσηκώθηκαν εναντίον των Τούρκων του 1821. Το πανέμορφο ακριτικό νησί πλήρωσε βαρύ τίμημα για την εξέγερση των κατοίκων του καθώς χιλιάδες απ’ αυτούς σφαγιάστηκαν από τους Τούρκους και χιλιάδες άλλοι πουλήθηκαν σαν σκλάβοι.
Το επίσημο ελληνικό κράτος αγνοούσε παντελώς τη σφαγή της Σαμοθράκης για περισσότερα από 80 χρόνια. Μόλις στις αρχές του δέκατου ένατου αιώνα, ο σπουδαίος Ίωνας Δραγούμης που ήταν τότε πρόξενος στο Δεδέ Αγάτς, τη σημερινή Αλεξανδρούπολη, έφερε στο φως συγκλονιστικά στοιχεία για το Ολοκαύτωμα της Σαμοθράκης. Είχε προηγηθεί το 1886 ο Σαμοθρακίτης λόγιος Νικόλαος Φαρδύς, το βιβλίο του οποίου μάλλον πέρασε τότε απαρατήρητο. Αντίθετα, στο εξωτερικό, η σφαγή της Σαμοθράκης ήταν γνωστή από το βιβλίο του Francois Pouqueville “Histoire de la Regeneration de la Grèce (“Iστορία της Αναγέννησης της Ελλάδας”) που κυκλοφόρησε στο Παρίσι το 1824.
Αυτός ενέπνευσε τον συμπατριώτη του Auguste Vinchon που φιλοτέχνησε τον αριστουργηματικό πίνακα “Après le Massacre de Samothrace” («Μετά τη σφαγή της Σαμοθράκης”) (1827). Αλλά και ο Αμερικανός φιλέλληνας George Jarvis, που ως μέλος του πληρώματος ελληνικού πλοίου, με καπετάνιο τον Μ. Τομπάζη, βρέθηκε στη Σαμοθράκη τον Ιούνιο του 1822, γράφει: “The Turks have ravaged this place, taken all cattle from the isle and a number of inhabitants, who were made slaves of” (“Οι Τούρκοι έχουν καταστρέψει αυτό τον τόπο, πήραν όλα τα βοοειδή από το νησί και αρκετούς από τους κατοίκους που έγιναν σκλάβοι”). Στη συνέχεια, αφού αναφέρει ότι το νησί βρίσκεται κάτω από την τουρκική τυραννία αναφέρει ότι μόνο “200 poor Greeks” (“200 φτωχοί, κακόμοιροι Έλληνες”) κατοικούν σ’ αυτό.
O πασίγνωστος Άγγλος ιστορικός Φίνλεϊ, στην «Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης» (1861) γράφει: «ήταν αδύνατο να υποθέσει κανείς ότι αυτοί οι άνθρωποι (δηλ. οι Σαμοθρακίτες που σφαγιάστηκαν) είχαν διαπράξει κάποιο έγκλημα που να αξίζει μία τόσο σκληρή τιμωρία». O Γάλλος L. Lacroix, στο έργο του “Iles de la Grece”(«Νησιά της Ελλάδας») (Παρίσι, 1881), γράφει: «οι Τούρκοι κατερήμωσαν ασπλάχνως την νήσον ταύτην εν τω υπέρ ανεξαρτησίας αγώνι». Αναφορά στη σφαγή της Σαμοθράκης, κάνει και, ο μάλλον μετριοπαθής, συνήθως, Τούρκος ιστορικός Αχμέτ Δζεβέτ Πασάς. Eδώ όμως αρκείται στα εξής: «(ο στρατιωτικός διοικητής των Δαρδανελίων) απέστειλε μικράν στρατιωτικήν δύναμιν και εις Σαμοθράκην, της οποίας είχον αποστατήσει όλοι οι κάτοικοι. Ούτοι όμως ηττήθησαν κατόπιν συμπλοκής με τους Τούρκους στρατιώτας και το κίνημα κατεστάλη». (Νικηφόρος Μοσχόπουλος «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ κατά τους Τούρκους ιστοριογράφους εν αντιπαραβολή και προς τους Έλληνες ιστορικούς», ΑΘΗΝΑΙ 1960).
Παρ’ όλα αυτά, το επίσημο ελληνικό κράτος, όπως αναφέραμε, δεν γνώριζε τι ακριβώς έγινε στη Σαμοθράκη μέχρι λίγο πριν την απελευθέρωσή της, το 1912.
Η Σαμοθράκη πριν την Επανάσταση του 1821
Σύμφωνα με αναφορά των προεστών της Σαμοθράκης προς τη Μονή Ιβήρων, το 1809, η Χώρα, η πρωτεύουσα του νησιού, είχε 350 «σπίτια» (δηλ. οικογένειες). Άλλα 400-450 «σπίτια» (οικογένειες) υπήρχαν στο υπόλοιπο νησί. Ο Άγγλος αξιωματικός Grenville Temple αναφέρει ότι στη Σαμοθράκη κατοικούσαν 3.200 άνθρωποι. Ο Ευάγγελος Αθ. Παπαθανασίου, εκτιμά τον προεπαναστατικό πληθυσμό του νησιού στις 4.000-4.500, κρίνει δε τον αριθμό των 10.000 που παραθέτει ο Νικόλαος Φαρδύς, εκτός πραγματικότητας και επιεικώς φανταστικό.
Η Σαμοθράκη βρισκόταν στα χέρια των Οθωμανών διαρκώς από το 1479 αν και για πρώτη φορά είχε καταληφθεί απ’ αυτούς το 1456, μεσολάβησε όμως ένα διάστημα παπικής-βενετικής κυριαρχίας. Από το 1770 ως το 1774, κυρίευσαν το νησί οι Ρώσοι. Στη συνέχεια, η Σαμοθράκη γνώρισε πολύ μεγάλη ανάπτυξη και ακμή.
Παραμονές της Επανάστασης του ’21, μερικοί πρόκριτοι του νησιού μυήθηκαν στη Φιλική Εταιρεία είτε στην Κωνσταντινούπολη, όπου πήγαιναν για εμπορικούς σκοπούς, είτε από τον Μητροπολίτη Μαρωνείας Κωνστάντιο, ο οποίος έγραψε σχετική επιστολή στους Σαμοθρακίτες. Το έμβλημα της Φιλικής Εταιρείας έχει βρεθεί σε δύο μαρμάρινες πλάκες σε σπίτια της Χώρας.
Ένα ελληνικό καράβι που γύριζε τα νησιά του Αιγαίου πριν την έναρξη του Αγώνα, έφτασε και στη Σαμοθράκη και ενημέρωσε τους προύχοντες ότι μόλις μάθουν ότι ξέσπασε η Επανάσταση, πρέπει να διώξουν τους λίγους Τούρκους που βρίσκονταν στο νησί. Οι κάτοικοι του νησιού μάζεψαν τα λιγοστά όπλα που υπήρχαν σ’ αυτό και εξασκούνταν στη σκοποβολή με την καθοδήγηση ενός Σαμιώτη.
Η κήρυξη της επανάστασης στη Σαμοθράκη
Στις 19 Απριλίου 1821, οι κάτοικοι της Σαμοθράκης δήλωσαν στον μουδίρη (διοικητή) του νησιού ότι «του λοιπού είναι Έλληνες ελεύθεροι και κατά συνέπειαν, δεν έχουσι πλέον να πληρώσι φόρους εις τον Σουλτάνον». Πρόκριτοι του νησιού τότε ήταν ο Αλέξιος Αινείτης, ο Γεωργούδης Πεζούλας, οι Γεώργιος και Σάββας Χατζηγιαννάκης και Δημογέροντας ο Χατζηγιώργης, ο μόνος εγγράμματος ,που διαβεβαίωνε τους συντοπίτες του ότι σύντομα θα έρθει ο ελληνικός στόλος για να υπερασπιστεί το νησί.
Η είδηση έφτασε αμέσως στην Πύλη αλλά η οθωμανική κυβέρνηση καθώς είχε πολλά και μεγαλύτερα προβλήματα δεν ασχολήθηκε με τη Σαμοθράκη.
Η κατάσταση στο νησί ως το τέλος Αυγούστου φαίνεται ότι ήταν ομαλή. Τότε όμως, ο τουρκικός στόλος ανέλαβε δράση. Την 1η Σεπτεμβρίου 1821, έφτασαν στη Σαμοθράκη 1.000 (κατ’ άλλους 2.000) άνδρες και αποβιβάστηκαν στο νησί. Μάλιστα, για να πεισθούν οι Σαμοθρακίτες να παραδοθούν, στάλθηκε ως μεσολαβητής ένας Ίμβριος, που ονομαζόταν Λογοθέτης. Σ’ αυτόν, ο Χατζηγιώργης είπε τα εξής:
«Δοσίματα δεν έχουμε παρά μονάχα μολύβι και μπαρούτι. Είμαστε Έλληνες και προτιμούμε να πεθάνουμε παρά να είμαστε σκλάβοι».
Ο οθωμανικός στόλος υπό τον σιλιχτάρη (υπασπιστή) του Καρά Αλή (γνωστού κι από την Σφαγή της Χίου), είχε αγκυροβολήσει στις Μακρυλιές, στο ΝΑ τμήμα της Σαμοθράκης. Η πρώτη συμπλοκή έγινε έξω από τη Χώρα, στη θέση Μύλοι. Μια ώρα μετά την απόβαση, φάνηκαν στη θέση Σταυρί, στα πρόθυρα της Χώρας, οι δυνάμεις των Τούρκων. 35 Σαμοθρακίτες είχαν πιάσει τα υψώματα «Κούκου» και «Βριχού» και όταν φάνηκαν οι Τούρκοι, άρχισαν να πυροβολούν με επικεφαλής τον Σαμιώτη εκπαιδευτή τους. Οι Τούρκοι αρχικά ξαφνιάστηκαν και πολλοί από αυτούς σκοτώθηκαν, ανάμεσά τους και ο σημαιοφόρος τους. Όμως, η υπεροχή του εχθρού ήταν μεγάλη. Τα πολεμοφόδια των Σαμοθρακιτών ελάχιστα και συνεπώς ήταν καταδικασμένοι. Όμως δεν παραδίνονταν. Όταν τελείωσαν τα πυρομαχικά, έριχναν εναντίον των Τούρκων βράχους και πέτρες.
Σύντομα κατάλαβαν όμως ότι οποιαδήποτε αντίδραση ήταν μάταια και έτρεξαν να κρυφτούν σε δάση και βουνά. Στο λεγόμενο «Τουρκόκαστρο», μια εξαιρετικά δυσπρόσιτη και φυσικά οχυρωμένη θέση στον Ξηροπόταμο, σύμφωνα με την προφορική παράδοση του νησιού, οι Σαμοθρακίτες ταμπουρώθηκαν προβάλλοντας μια έσχατη αντίσταση.
Ο τουρκικός στρατός φαίνεται ότι άρχισε να αναζητά τους φυγάδες, χωρίς όμως ιδιαίτερη επιτυχία. Επιστρατεύτηκε τότε κάποιος Κυριάκος, Σαμοθρακίτης, στον οποίο «απονεμήθηκε» ο βαθμός του τσαούση (λοχία). Αυτός γύριζε όλα τα μέρη όπου κρύβονταν οι συντοπίτες του και τους έλεγε να επιστρέψουν στα σπίτια τους καθώς οι Τούρκοι θα παραχωρούσαν αμνηστία. Πραγματικά, οι περισσότεροι πίστεψαν τα λόγια του Κυριάκου και επέστρεψαν στα σπίτια τους.
Οι Τούρκοι για μία ακόμη φορά είχαν αθετήσει όσα υποσχέθηκαν. Απέκλεισαν τη Χώρα και αφού επέλεξαν 700 Σαμοθρακίτες, τους οδήγησαν στη θέση Βαράδι (βυζαντινός όρος σημαίνει την κυψέλη μελισσών που είναι φτιαγμένη με ξεκούφωμα τμήματος κορμού δένδρου, κυρίως πλατάνου) στον δρόμο προς Καμαριώτισσα όπου άρχισαν να τους σφαγιάζουν αφήνοντας τα κεφάλια να κατρακυλούν στο αυλάκι που λέγεται σήμερα «Εφκάς» ή «Φ’ κάς».
Τη σφαγή των 700 ακολούθησαν και άλλες. Τα μωρά κάτω των 2 ετών εκτελέστηκαν όπως και οι γυναίκες που ήταν μεγαλύτερες των 40 ετών. Τα υπόλοιπα γυναικόπαιδα, έγιναν «περιουσία» των πιστών μουσουλμάνων. Τα μισά από τα γυναικόπαιδα αυτά, δεν άντεξαν τις κακουχίες και πέθαναν σύντομα. Αναφέρονται συγκλονιστικές ιστορίες γυναικών που αυτοκτονούσαν για να μην πέσουν στα χέρια των Τούρκων ή ρίχνονταν με τα παιδιά τους σε γκρεμούς, ως άλλες Σουλιώτισσες.
Περίπου 500 Σαμοθρακίτες κατάφεραν να διαφύγουν μέσω θαλάσσης ή να διασωθούν με άλλους τρόπους απ’ τη σφαγή. Γύρω στις 2.000 ήταν τα άμεσα θύματα των σφαγών, ενώ 1.800-2.000 άτομα έγιναν σκλάβοι. Οι μισοί περίπου απ’ αυτούς, εξαγοράστηκαν από τα φιλελληνικά κομιτάτα του Λονδίνου, της Ζυρίχης και του Παρισιού και σταδιακά, πολλοί απ’ αυτούς επέστρεψαν στο νησί.
Η σφαγή της Σαμοθράκης δεν έχει προηγούμενο. Διήρκησε 6-8 εβδομάδες. Εκτός απ’ τις σφαγές, οι Τούρκοι κατέστρεψαν τα πάντα: εκκλησίες, μοναστήρια, σπίτια και υποστατικά. «Στην εκκλησία μπήκαν, τύφλωσαν τους Άγιους, άρπαξαν ό, τι πολύτιμο είχε σύντριψαν την Αγία Τράπεζα κι ένας με τη λόγχη του τρύπησε το Ευαγγέλιο πέρα πέρα», γράφει ο Ίωνας Δραγούμης.
Το λογχισμένο Ευαγγέλιο, έφερε στο Εθνολογικό Μουσείο Αθηνών ο Ι. Δραγούμης μαζί με ένα αντίγραφο του χειρογράφου της Ακολουθίας που έγραψε το 1843 ο μοναχός Ιάκωβος για τους 5 Νεομάρτυρες του νησιού.
Ο Πουκεβίλ γράφει για τη σφαγή της Σαμοθράκης: «Μέρα πένθους. Η φρίκη κι ο θάνατος απλώνονται σ’ ολόκληρο το νησί. Τα χωριά διατρέχουν, τις πεδιάδες, ψάχνουν στις κοιλάδες και στα δάση, οι γυναίκες και τα παιδιά αλυσοδένονται. Οι άνδρες αποκεφαλίζονται, εκτός από μερικούς που τους φυλάγουν, για να τους κρεμάσουν στα κατάρτια πλοίων, όταν θα γυρίζουν στην Κωνσταντινούπολη. Αλυσοδεμένους τους φέρνουν μαζί με τις αθώες οικογένειές τους στα πλοία και τους στοιβάζουν μαζί με σωρούς κεφαλιών προορισμένων να κοσμήσουν την πύλη σαραγιού. Φριχτός φόρος, οι γυναίκες που ήταν καταδικασμένες να μπουν στα κακόφημα σπίτια (σύμφωνα με το πολεμικό δίκαιο των Μωαμεθανών) καταφέρνουν να μετριαστεί η ποινή τους, χάρη στην απληστία των δεσποτών τους που τις πούλησαν μαζί με τα παιδιά τους στην αγορά του Σουλτανιέ Καλεσί. Ακόμη οι Τούρκοι δεν ξέχασαν να στοιβάξουν σε σωρούς τα κομμένα κεφάλια κάτω από τα παράθυρα του Γάλλου υποπρόξενου».
Οι συλληφθέντες Σαμοθρακίτες πρόκριτοι, κατά την επιστροφή του τουρκικού στόλου στον Βόσπορο, κρεμάστηκαν από τις αντένες (ιστούς) των γαλαξιδιώτικων πλοίων που είχε στο μεταξύ αιχμαλωτίσει ο οθωμανικός στόλος. Ο Καρά – Αλής, μπήκε έτσι πανηγυρικά, με κρεμασμένα στους ιστούς τα κομμένα κεφάλια πολλών Σαμοθρακιτών (τουλάχιστον τριάντα), στους ιστούς των πλοίων στο λιμάνι της Κωνσταντινούπολης. Ήταν 12 Νοεμβρίου του 1821. Στις 10 Νοεμβρίου, είχε αναχωρήσει, μάλλον εσπευσμένα από τα Δαρδανέλια, γλιτώνοντας από την «ενέδρα» που του ετοίμαζαν εκεί Ψαριανοί μπουρλοτιέρηδες, θέλοντας να εκδικηθούν και τη σφαγή της Σαμοθράκης.
Όπως είναι γνωστό, και περιγράψαμε εκτενώς σε άρθρο μας την 24η Μαρτίου 2019, ο Καρά Αλής που είχε στο μεταξύ προκαλέσει και τη σφαγή της Χίου, σκοτώθηκε τη νύχτα της 6ης προς 7η Ιουνίου 1822, όταν ο Κανάρης πυρπόλησε τη ναυαρχίδα του…
Η επόμενη μέρα στη Σαμοθράκη
Μετά τον «χαλασμό» της Σαμοθράκης, στο νησί έμειναν περίπου 200 Έλληνες. Χρειάστηκαν περίπου 10 χρόνια για να βρει το μαρτυρικό νησί κάποια «ισορροπία». Το 1830, ο σουλτάνος Μαχμούτ Β’, εξέδωσε φιρμάνι με το οποίο διέταζε την απελευθέρωση όλων των Ελλήνων που είχαν αιχμαλωτιστεί στη διάρκεια της Επανάστασης. Τότε πιθανότατα επέστρεψαν στο νησί και αρκετοί κάτοικοί του.
Πάντως, μετά την καταστροφή, η Σαμοθράκη είχε ν’ αντιμετωπίσει και τις ληστρικές επιδρομές Αλβανών, όπως αναφέρουν ξένοι περιηγητές που επισκέφθηκαν το νησί. Γράφει ο Βρετανός Grenville Temple το 1834: «Λίγο αργότερα το νησί ξανακατοικήθηκε και για κάμποσο καιρό ευημερούσε, όταν σώματα Αρναούτηδων (Arnaoods)…εισέβαλαν στο νησί σκορπίζοντας γύρω τους τον θάνατο και την ερήμωση. Μόνο τα δύο ή τρία τελευταία χρόνια το νησί έχει ησυχάσει. Σήμερα το νησί έχει πληθυσμό χίλιους κατοίκους, οι οποίοι, αν και φτωχοί, φαίνονται ευχαριστημένοι (G. Temple «Travels»). Και ο F. Murhard για το ίδιο θέμα: «Πριν από λίγο καιρό αποβιβάστηκε εδώ μια άγρια ομάδα Αλβανών απ’ τη γειτονική μακεδονική ακτή και γέμισε με φόβο και τρόμο τους κατοίκους. Έκαναν μάλιστα κατάσχεση σε μια βάρκα με μέλι – το πιο σημαντικό προϊόν του νησιού – που προοριζόταν για την Κωνσταντινούπολη και την οδήγησαν χωρίς αντίσταση στο ληστρικό τους λημέρι» (F. Murhard, «Genalde»).
Επίλογος
Όπως αναφέραμε εκτενώς στην αρχή του άρθρου, η σφαγή της Σαμοθράκης ήταν άγνωστη στην υπόλοιπη Ελλάδα αλλά και στο επίσημο ελληνικό κράτος για πολλά χρόνια. Μόλις το 1980, η Ακαδημία Αθηνών τίμησε τη Σαμοθράκη με το χρυσό μετάλλιο γιατί: «…αυτή κατά τους Αγώνες της Εθνεγερσίας, ολοκαύτωμα υπό βαρβάρου Ασιάτη δυνάστη γενομένη, ουκ επαύσατο και σήμερα δια την αυτής ελληνικότητα αγωνιζομένη».
Καιρός είναι η ελληνική Πολιτεία να κατασκευάσει ένα αεροδρόμιο στο πανέμορφο νησί (κάτι που συζητείται για δεκαετίες) και να εξασφαλίσει την ακτοπλοϊκή σύνδεσή του, σε μόνιμη βάση, τόσο με το λιμάνι του Λαυρίου όσο και της Θεσσαλονίκης.
Οι υποσχέσεις και τα καλά λόγια δεν αρκούν…
Πηγές:
«Σαμοθράκη – Ιστορία – Αρχαιολογία – Πολιτισμός», Στράτος Ν. Δορδανάς – Θεοφάνης Μαλκίδης (επιμέλεια), Εκδόσεις Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη ,2008
ΙΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ, «Η Σαμοθράκη, Εκδόσεις ΒΑΣ. ΡΗΓΟΠΟΥΛΟΥ, Θεσσαλονίκη 1994
ΛΕΥΤΕΡΗΣ Π. ΜΙΛΤΙΑΔΗΣ, «ΤΑ ΑΠΑΝΤΑ ΤΗΣ ΣΑΜΟΘΡΑΚΗΣ», ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ 1996
