Στην πόλη όπου τέθηκε ο θεμέλιος λίθος της Φιλικής Εταιρείας άνθησε ένας ελληνισμός εξωστρεφής, ακμαίος, σφριγηλός και ανταγωνιστικός. Η επιστολή μου αναφέρεται κυρίως σε τρεις σπουδαίους Ελληνες διανοούμενους της Οδησσού και έχει αλιευθεί από ένα παλαιότερο κείμενο, δημοσιευθέν, προ 25ετίας, στο μηνιαίο περιοδικό «Ιστορία», από τον ιστοριοδίφη του Ελληνισμού της Ρωσίας, Κώστα Αυγητίδη.
Ο πρώτος είναι ο Κυριάκος Κωνστάντης (1852-1921), «ζωγράφος, κοινωνικός παράγοντας, επιστήμονας ήταν ο Οδησσίτης ακαδημαϊκός καλών τεχνών Κυριάκος Κωνστάντης». Γιος φτωχής και πολύτεκνης ελληνικής οικογένειας, ο πατέρας του οποίου ήταν ψαράς και κατήγετο από τη Σαντορίνη.
Με τη βοήθεια του Ελληνα προξένου της Οδησσού Ιωάννη Βουτσινά και τη συμπαράσταση του διάσημου ζωγράφου Ι. Αϊβαζόφσκι, μαθήτευσε στη Σχολή Καλών Τεχνών της Πετρούπολης. Ανεδείχθη σε κορυφαίο ζωγράφο της Νότιας Ρωσίας και διεκρίθη ως τοπιογράφος και σε θέματα της καθημερινότητος. Μεταξύ των έργων του συγκαταλέγονται: «Στον άρρωστο σύντροφο» 1884, που βρίσκεται στο Μουσείο «Τρετιακώφ», «Σε ξένα χέρια», που φυλάσσεται στο Μουσείο Τέχνης της Ουκρανίας και διάφορα άλλα που κοσμούν το Μουσείο Καλών Τεχνών της Οδησσού.
Ενας άλλος διάσημος Ελληνας της Οδησσού, μουσικοσυνθέτης και μαέστρος, ήταν ο Βλαδίμηρος Θεμελίδης (1905-1931), για τον οποίον σημειώνει ο Κ. Αυγητίδης: «Μόνο κατά τη διάρκεια μιας πενταετίας δημιούργησε 19 μουσικά έργα, όπως η όπερα “Καίσαρ και Κλεοπάτρα”, η συμφωνία “Ιωβηλαίο” και το δράμα “Χρυσό Στεφάνι”. Η μεγαλύτερη όμως επιτυχία του Θεμελίδη ήταν η όπερα “Ροζλόμ” και το μπαλέτο “Λαιμητόμος”. Τον εκτιμούσε ιδιαίτερα ο κορυφαίος Ρώσος μουσουργός Ντιμίτρι Σοστακόβιτς».
Ο τρίτος Ελληνας, ήταν ο επίσης Οδησσίτης μουσουργός Βασίλης Κουϊντζής (Ζολοταριώφ), ο οποίος το 1898-1900 φοίτησε στο τμήμα μουσικοσυνθετών του Ωδείου της Πετρούπολης, με δάσκαλο τον διάσημο μουσουργό Ρίμσκι-Κόρσακοφ. Τα βασικά κλασικά έργα του ήταν δύο όπερες, η «Χβέσκα Αντιμπέρι» και οι «Δεκεμβριστές».
Εξάλλου στην αθηναϊκή εφημερίδα ΝΕΑ ΕΦΗΜΕΡΙΣ της 8.8.1889, βρήκα την παρακάτω «είδηση» κατά την οποίαν: «Κατά στατιστικήν των εκατομμυριούχων υπάρχουσι δύο Ελληνες εν τη Οδησσώ εις την πρώτην ανήκοντες θέσιν. Ο πρώτος εξ αυτών ο κ. Ράλλης είχε περιουσίαν είκοσι οκτώ εκατομμύρια ρουβλίων, ο δ’ έτερος κ. Ροδοκανάκης εξ εκατομμύρια. Μετ’ αυτούς έρχονται δύο Ιουδαίοι έχοντες ανά 4 εκατομμύρια».
Του Αντώνη Ν. Βενέτη
Μοναστηράκι Δωρίδος
