11 Σεπτεμβρίου 1921....
Ρίχνοντας ξανά μια ματιά στο βιβλίο του Δημ. Ψαθά ΄΄Η Γη του Πόντου΄΄ διαβάζω την αφήγηση του Νικολάου Τοπαλίδη,
που ήταν αυτόπτης μάρτυρας και παθών στην Καταστροφή της Σάντας:
«...Όλοι οι άντρες που μείναμε φυλακισμένοι
μέσα στην εκκλησιά του χωριού Ισχανάντων αφήσαμε τις οικογένειές μας στη διάθεση των
θεριών εκείνων, χωρίς καμιά προστασία. Βλέπαμε απ' τα παράθυρα της εκκλησιάς τους
ανθρώπους μας του απέναντι χωριού Ζουρνατσάντων να διώχνωνται από τα σπίτια τους,
να δέρνωνται, να πέφτουν λιπόθυμοι και καταλαβαίναμε ότι το ίδιο γινόταν και σ' όλα τ'
άλλα χωριά. Κι όταν τελευταία μας έβγαλαν από την εκκλησιά και μας έφεραν στο χωριό
Πιστοφάντων, όπου συγκέντρωσαν τα γυναικόπαιδα όλων των χωριών και είδα την
οικογένειά μου ανάσανα, συνήλθα και δοκίμασα μεγάλη χαρά. Όχι γιατί γλυτώσαμε παρά γιατί θα πεθαίναμε μαζί.
Είχαμε τη γνώμη ότι μας περίμενε η σφαγή των Αρμενίων. Και μια αποφράδα ημέρα όλος ο πληθυσμός της Σάντας ξεκίνησε για το Γολγοθά του με κουστωδία μεγάλου στρατού. Σε διαστήματα, όταν μας ερχόταν η διαταγή του επί κεφαλής
αξιωματικού να σταματήσουμε και να καθήσουμε επάνω στα βουνά, έχοντας για παράδειγμα το προηγούμενο των Αρμενίων,
περιμέναμε το τουφεκίδι.......΄΄.
[[[Ο Νικόλαος Τοπαλίδης , επέζησε και ήρθε στην Ελλάδα. Εγκαταστάθηκε αρχικά στο Αετοχώρι και πολύ σύντομα στην Αλεξανδρούπολη - Είναι ο γνωστό μελισσοκόμος και εκδότης του περιοδικού ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΗ ΕΛΛΑΣ]]
