Οι τρεις φορές που ξεκληρίστηκε το Δοξάτο Δράμας... Οι ιστορικοί Τάσος Χατζηαναστασίου και Θεοφάνης Μαλκίδης μιλούν στο Newsbomb.gr και φωτίζουν άγνωστες πτυχές της βαμμένης με αίμα ιστορίας.
Από τα «άγνωστα» εγκλήματα σε βάρος της χώρας μας είναι η σφαγή της Δράμας. Μάλιστα στο Δοξάτο οι Βούλγαροι είχαν επιτεθεί τρεις φορές ξεκληρίζοντας το.
Η απορία η μεγάλη και η έκδηλη είναι γιατί στα βιβλία της Ιστορίας της Μέσης εκπαίδευσης δεν υπάρχει η παραμικρή αναφορά.
Στο Newsbomb.gr τιμάμε τα ηρωικά χωριά της Ανατολικής Μακεδονίας και δίνουμε βήμα σε ιστορικούς αλλά και σε θεσμικούς φορείς για να φωτίσουν αυτή την πτυχή της ιστορίας.
Οι ιστορικοί Τάσος Χατζηαναστασίου και Θεοφάνης Μαλκίδης εξηγούν και αφηγούνται τα γεγονότα.
Σημειώνεται ότι ως εξέγερση και σφαγή της Δράμας ή γεγονότα της Δράμας αναφέρονται η εξέγερση των Ελλήνων ενάντια στην βουλγαρική κατοχή και τον επιχειρούμενο εκβουλγαρισμό και η σφαγή που ακολούθησε από τις δυνάμεις κατοχής. Η εξέγερση ξέσπασε στις 28 Σεπτεμβρίου και διήρκεσε μέχρι τις 2 Οκτωβρίου του 1941, ενώ μέχρι τις 5 του ίδιου μήνα, οι βουλγαρικές δυνάμεις εκτόπισαν τους Έλληνες αντάρτες και πρόσφυγες από τους γειτονικούς ορεινούς όγκους.
Αποτέλεσε την πρώτη μαζική λαϊκή εξέγερση στον ελλαδικό χώρο αλλά και ένα από τα πρώτα (αναφέρεται και ως το πρώτο) σε ευρωπαϊκή κλίμακα κίνημα εναντίον του Άξονα. Μετά την καταστολή του κινήματος ακολούθησαν μαζικά αντίποινα κυρίως στον νομό Δράμας από τα βουλγαρικά στρατεύματα κατοχής. Σφαγές κατά Ελλήνων έλαβαν χώρα στην πόλη της Δράμας καθώς και στην ευρύτερη περιοχή όπως στο Δοξάτο, τη Χωριστή, την Αδριανή, την Προσοτσάνη, τα Κύργια κ.λπ., ενώ λίγοι ήταν οι οικισμοί που δεν μέτρησαν νεκρούς.
Τάσος Χατζηαναστασίου: Σοβαρή παράλειψη η μη αναφορά της Σφαγής της Δράμας στα σχολικά βιβλία της ιστορίας
Ο Τάσος Χατζηαναστασίου είναι Ιστορικός με ειδίκευση στην ιστορία της βουλγαρικής κατοχής της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Το βιβλίο που συνέγραψε με τον Δημήτρη Πασχαλίδη «Τα γεγονότα της Δράμας, εξέγερση ή προβοκάτσια, Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 1941» (Δράμα 2003 και 2016) βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών το 2004.
Ο ίδιος απαντά στο Newsbomb.gr γιατί οι Βούλγαροι ήθελαν διακαώς να εισχωρήσουν στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, γιατί το Δοξάτο αποτέλεσε τρεις φορές στόχο και γιατί αυτά τα γεγονότα απουσιάζουν από τα βιβλία της Ιστορίας.
Οι σφαγές στο Δοξάτο και στη Δράμα παραμένουν άγνωστες σελίδες για τις νέες γενιές των Ελλήνων… γιατί συμβαίνει αυτό;
«Γενικότερα, η ιστορία της Ανατολικής Μακεδονίας παραμένει άγνωστη κυρίως γιατί καθυστέρησε πολύ να μελετηθεί. Να σκεφτείτε ότι η πρώτη διδακτορική διατριβή με αντικείμενο την κατοχή και την αντίσταση στην Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη ήταν η δική μου που υποστηρίχτηκε το 1998. Βαθύτερα αίτια μπορούμε να θεωρήσουμε τον αθηναιοκεντρισμό, αλλά και πολιτικές σκοπιμότητες, διότι η ανάδειξη των σφαγών θεωρείται πως δε συμβάλλει στις σχέσεις καλής γειτονίας με τη Βουλγαρία. Πρόκειται ασφαλώς για μία εσφαλμένη αντίληψη των διακρατικών σχέσεων. Αφήστε που για δεκαετίες τα γεγονότα θεωρούνταν αποτέλεσμα βουλγαρικής προβοκάτσιας με ή χωρίς τη σύμπραξη των Ελλήνων κομουνιστών, ανάλογα με την οπτική γωνία».
Στα σχολικά βιβλία της ιστορίας δεν υπάρχει ούτε υποσημείωση για αυτά τα γεγονότα, φοβάστε ότι τα αφαιρούν από την μνήμη μας;
«Πρόκειται για σοβαρότατη παράλειψη. Μόνο στο βιβλίο ιστορίας της Γ΄ Λυκείου υπάρχει μία επιγραμματική αναφορά στον κατάλογο των πόλεων και χωριών που υπέστησαν αντίποινα από τους κατακτητές. Δεν μπορώ να γνωρίζω τις προθέσεις των αρμοδίων. Φοβάμαι ότι πρόκειται περισσότερο για, ανεπίτρεπτη φυσικά, άγνοια παρά για σκόπιμη αποσιώπηση».
Το Δοξάτο λεηλατήθηκε από τους Βουλγάρους και το 1913 και το 1917 και το 1941 γιατί έγινε αυτό κατά την εκτίμηση σας;
«Δε λεηλατήθηκε μόνο, αλλά πυρπολήθηκε και οι κάτοικοί του είτε εκτελέστηκαν μαζικά είτε οδηγήθηκαν στην εξορία. Το Δοξάτο μαζί με μερικά ακόμη χωριά αποτελούσαν τα προπύργια του ελληνισμού ήδη από την εποχή του Μακεδονικού Αγώνα στην ύπαιθρο της Ανατολικής Μακεδονίας που με την παρουσία τους και μόνο ακύρωναν τη βουλγαρική εθνικιστική προπαγάνδα. Κατά τη δεύτερη βουλγαρική κατοχή (1916-1917) οι άρρενες κάτοικοι οδηγήθηκαν στην ομηρία όπου πολλοί πέθαναν από τις κακουχίες ενώ όσοι παρέμειναν αφέθηκαν να πεθάνουν από την πείνα και τον τύφο».
Η τρίτη σφαγή στη Δράμα και στο Δοξάτο έγινε στις 29 Σεπτεμβρίου του 1941 από Γερμανούς και Βούλγαρους, ήταν η πιο ωμή; Και γιατί;
«Δεν τίθεται θέμα σύγκρισης σε επίπεδο ωμότητας. Κι αυτή του 1913 όπου οι κάτοικοι σφαγιάστηκαν κυριολεκτικά υπήρξε εξαιρετικά ωμή ενώ και η εμπειρία της δεύτερης κατοχής ήταν φριχτή με πολλά θύματα. Γερμανική συμμετοχή δεν είχαμε στις σφαγές της Δράμας. Ήταν απόφαση και εκτέλεση των βουλγαρικών κατοχικών αρχών αποκλειστικά».
Η εξέγερση και σφαγή της Δράμας ουσιαστικά αποτέλεσε την πρώτη μαζική λαϊκή εξέγερση στον ελλαδικό χώρο αλλά και ένα από τα πρώτα σε ευρωπαϊκή κλίμακα κίνημα εναντίον του Άξονα;
«Η εξέγερση της Δράμας υπήρξε πράγματι η πρώτη μαζική πράξη αντίστασης στον ελλαδικό χώρο γι’ αυτό και τα αντίποινα ήταν τέτοιας κλίμακας, που βέβαια ξεπέρασαν κατά πολύ τόσο τον χώρο εκδήλωσης των ανταρτικών επιθέσεων όσο και τις ανάγκες καταστολής του κινήματος. Οι Βούλγαροι είχαν μερικές δεκάδες νεκρούς ενώ τα θύματα από ελληνικής πλευράς ξεπέρασαν τις 2.000. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο ήταν η δεύτερη μετά τις ανταρτικές επιθέσεις των Γιουγκοσλάβων παρτιζάνων τον Ιούλιο του 1941, που επίσης πνίγηκε στο αίμα. Σε καμία άλλη κατεχόμενη χώρα δεν είχαμε τέτοιας κλίμακας ανταρτικές επιχειρήσεις όσο σ’ αυτές της Δράμας το 1941».
Οι Βούλγαροι και στον Α’ Βαλκανικό και στον Α’ Παγκόσμιο ορέγονταν την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη; Γιατί;
«Μελετώντας τη βουλγαρική ιστορία διαπιστώνει κανείς ότι ήταν για πολλές δεκαετίες βαθιά ριζωμένη πεποίθηση στην εθνική συνείδηση των Βουλγάρων το ότι η Μακεδονία και η Θράκη αποτελούν βουλγαρικές περιοχές που ατυχείς, κατ’ αυτούς, συγκυρίες άφησαν έξω από το βουλγαρικό κράτος. Ειδικότερα, η Ανατολική Μακεδονία και η Θράκη ως η φυσική προέκταση και έξοδος της Βουλγαρίας προς το Αιγαίο αποτελούσαν ανέκαθεν κεντρικό στόχο του βουλγαρικού επεκτατισμού».
Εμείς αυτές τις περιοχές τις έχουμε αξιοποιήσει σήμερα όπως πρέπει;
«Θα έλεγα όχι, χωρίς όμως να παριστάνω τον ειδικό σε ζητήματα οικονομικής ανάπτυξης. Αυτό που μπορώ να πω είναι ότι υπάρχει τεράστιο περιθώριο να αξιοποιηθούν η φύση, ο πολιτισμός και η ιστορία της περιοχής με τρόπο που μπορεί να συμβάλει και στην οικονομία, στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, την τοπική παραγωγή κτλ. Η ανάπτυξη προγραμμάτων θρησκευτικού, φυσιολατρικού, αρχαιολογικού τουρισμού, αξιοποίησης ιστορικών τόπων και μνημείων, η συνέχιση και ενίσχυση των συνεδρίων ιστορίας και πολιτισμού, των φεστιβάλ ταινιών και τόσων άλλων σπουδαίων θεσμών και η ανάπτυξη νέων πρωτοβουλιών σ’ αυτούς τους τομείς, θα έχει ως αποτέλεσμα και τη διαρκή βελτίωση της ποιότητας ζωής και θα αυξήσει τον παραγόμενο υλικό και πνευματικό πλούτο της περιοχής. Γνωρίζω για παράδειγμα για μία πρωτοβουλία ανάδειξης των οχυρών της ελληνοβουλγαρικής μεθορίου. Η επένδυση στην ιστορική μνήμη γίνεται έτσι μοχλός ανάπτυξης».
Θεοφάνης Μαλκίδης: Η σφαγή στη Δράμα και το Δοξάτο το 1941 - Όταν το έγκλημα δεν τιμωρείται, επαναλαμβάνεται
Ο Θεοφάνης Μαλκίδης θέτει τα γεγονότα με χρονολογική σειρά. Συγκεκριμένα λέει στο Newsbomb.gr:
Τις ημέρες αυτές τιμούμε την Μνήμη των Ελλήνων, των θυμάτων από τις σφαγές των Βούλγαρων και των Γερμανών στο Δοξάτο και τη Δράμα το 1941, σφαγές οι οποίες στόχευαν στο γίνει αποδεκτή η παράδοση της Μακεδονίας.
Συνηθίζεται να λέγεται ότι ένα έγκλημα που δεν έχει τιμωρηθεί επαναλαμβάνεται, όπως αναφέρεται επίσης ότι ο δολοφόνος γυρνά στον τόπο του εγκλήματος.Οι δύο παραπάνω διαπιστώσεις επιβεβαιώνονται στην περίπτωση των Βουλγαρικών σφαγών στη Δράμα και στο Δοξάτο.
Η πρώτη σφαγή
Η πρώτη σφαγή στο Δοξάτο, με θύματα πάνω από 650 άνδρες, γυναίκες και παιδιά, έγινε την 30η Ιουνίου 1913, όταν στρατιώτες, αφού άρπαξαν ότι πολύτιμο βρήκαν, κατέκαψαν την κοινότητα και έσφαξαν τους κατοίκους της.
Η δεύτερη
Την περίοδο 1916-1918 οι Βούλγαροι, ως σύμμαχοι των Γερμανών, καταλαμβάνουν για δεύτερη φορά την ανατολική Μακεδονία. Όσοι άντρες διασώθηκαν από τη σφαγή του 1913 οδηγούνται το καλοκαίρι του 1917 ως όμηροι στη Βουλγαρία. Σύμφωνα με την Έκθεση της Διασυμμαχικής Επιτροπής εβδομήντα τέσσερις (74) από αυτούς πεθαίνουν εκεί με φρικτά βασανιστήρια, ενώ 200 περίπου γυναικόπαιδα αφανίζονται από πείνα και αρρώστιες στο Δοξάτο.
Η τρίτη
Η τρίτη σφαγή έγινε την 29η Σεπτεμβρίου του 1941, όταν το Δοξάτο βρισκόταν, όπως και όλη η Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, στην κατοχή των Βουλγάρων, συμμάχων των Γερμανών Ναζί. Με μια πράξη τυφλής βίας εκτελέστηκαν για αντίποινα τουλάχιστον διακόσιοι (200) άνθρωποι. Δοξάτο, με θύματα πάνω από 650 άνδρες, γυναίκες και παιδιά, έγινε την 30η Ιουνίου 1913, όταν στρατιώτες, αφού άρπαξαν ότι πολύτιμο βρήκαν, κατέκαψαν την κοινότητα και έσφαξαν τους κατοίκους της.
Την περίοδο 1916-1918 οι Βούλγαροι, ως σύμμαχοι των Γερμανών, καταλαμβάνουν για δεύτερη φορά την ανατολική Μακεδονία. Όσοι άντρες διασώθηκαν από τη σφαγή του 1913 οδηγούνται το καλοκαίρι του 1917 ως όμηροι στη Βουλγαρία. Σύμφωνα με την Έκθεση της Διασυμμαχικής Επιτροπής εβδομήντα τέσσερις (74) από αυτούς πεθαίνουν εκεί με φρικτά βασανιστήρια, ενώ 200 περίπου γυναικόπαιδα αφανίζονται από πείνα και αρρώστιες στο Δοξάτο.
Η τρίτη σφαγή έγινε την 29η Σεπτεμβρίου του 1941, όταν το Δοξάτο βρισκόταν, όπως και όλη η Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, στην κατοχή των Βουλγάρων, συμμάχων των Γερμανών Ναζί. Με μια πράξη τυφλής βίας εκτελέστηκαν για αντίποινα τουλάχιστον διακόσιοι (200) άνθρωποι.
Συνολικά σε πενήντα οικισμούς του νομού Δράμας, σε τριάντα έξι οικισμούς του νομού Σερρών και σε δεκαπέντε οικισμούς του νομού Καβάλας εκτελέστηκαν περισσότεροι από δύο χιλιάδες εκατόν σαράντα (2.140) Έλληνες. Από αυτούς οι χίλιοι εξακόσιοι δέκα τέσσερις (1.614) ήταν από το νομό Δράμας- στην πόλη τουλάχιστον πεντακόσιοι εξήντα δύο (562) άνθρωποι- οι τετρακόσιοι δεκαέξι (416) από το νομό Σερρών και οι εκατόν δέκα (110) από το νομό Καβάλας.
Εξαιτίας των βουλγαρικών αυτών ωμοτήτων, περίπου 200.000 κάτοικοι της Ανατολικής Μακεδονίας και της Θράκης εγκατέλειψαν τις εστίες τους και κατέφυγαν πρόσφυγες σε μη βουλγαροκρατούμενες περιοχές της χώρας.Η λήξη του πολέμου και η αλλαγή των γεωπολιτικών συσχετισμών με το πέρασμα της Βουλγαρίας από τη Ναζιστική επιρροή στη Σοβιετική, θα καλύψει τα παραπάνω εγκλήματα. Το ίδιο που συνέβη και στην περίπτωση των δοσίλογων συνεργατών των Ναζί, αμέσως μετά τη λήξη της φασιστικής κατοχής.
Θα ήταν αυτονόητο και εύλογο να υπάρξει η ανάλογη απαίτηση, κατ΄ αντιστοιχία για την περίπτωση της Γερμανίας, και έναντι της Βουλγαρίας για επανόρθωση και ηθική αποκατάσταση. Παράλληλα να εισαχθεί η γνώση για τα παραπάνω εγκλήματα, που μαζί με τα Ναζιστικά ολοκαυτώματα, εμφανίζονται υποκριτικά μόνο στις επετείους ή μόνο για ψευτοπολιτικές επιδιώξεις. Τέλος, θα ήταν βεβαίως επιτακτικό να αναδειχθούν τα εγκλήματα αυτά, ως αποτροπή για νέα στο μέλλον. Η μνήμη των δολοφονημένων και το αίτημα των ζώντων για δικαίωσή τους, η Μακεδονία, το απαιτεί!».
