Ζουράφα
(Λαδόξερα): Το Καστελόριζο του
Βορειοανατολικού Αιγαίου
1.
Εθνική κυριαρχία και
Αιγαίο
Η
συζήτηση που έχει ξεκινήσει στην Ελλάδα
για την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη
(ΑΟΖ), τηρουμένων των αναλογιών βεβαίως
των άλλων ζητημάτων που απασχολούν το
δημόσιο διάλογο, έφερε στο προσκήνιο
θέματα με τεράστιο εθνικό και διεθνές
ενδιαφέρον. Πετρέλαιο, φυσικό αέριο,
εθνική κυριαρχία. Παράλληλα αναδείχτηκαν
και συνιστώσες που σχετίζονται με τα
παραπάνω και ιδιαίτερα με το κατά πόσο
η Ελλάδα μπορεί- στην παρούσα συγκυρία-
να ανακηρύξει την ΑΟΖ και εάν αυτή
περιλαμβάνει όλη την ελληνική επικράτεια.
Το πρόβλημα του Καστελόριζου ήταν το
πρώτο που προέκυψε και μάλιστα με
ιδιαίτερα προκλητικό τρόπο, αν ληφθούν
υπόψη οι σχετικές δηλώσεις του Τούρκου
υπουργού Εξωτερικών.
Η
ΑΟΖ και τα προβλήματά περί οριοθέτησης
και ανακήρυξης είχαν και έχουν και
συνέχεια. Η επόμενη έντονη αμφισβήτηση
προέκυψε στο βόρειο ακρότατο όριο της
ελληνικής (και ευρωπαϊκής για να μη
λησμονούμε) θαλάσσιας κυριαρχίας: στη
Ζουράφα (Λαδόξερα). Εκεί που για χρόνια,
όπως και σε όλο το Θρακικό Πέλαγος αλλά
Θρακική ενδοχώρα, αμφισβητείται η
ελληνική παρουσία, ωστόσο στους
τελευταίους μήνες και ημέρες, οι
ενέργειες της Τουρκίας, έχουν κορυφωθεί
με τρόπο προκλητικό, ως συνήθως. Η
παρουσία του Πολεμικού Ναυτικού, του
Λιμενικού Σώματος και των Ελλήνων
αλιέων, είναι εστίες αντίστασης στην
τουρκική αμφισβήτηση, όμως στην ιστορική
στιγμή που περνά η πατρίδα μας, η
κατοχύρωση της ελληνικής κυριαρχίας,
με κάθε τρόπο και μέσο που διαθέτουμε,
(και ) στη Ζουράφα, είναι άμεση
προτεραιότητα.
2. Ζουράφα και ιστορία
Σύμφωνα
με το Γιώργο Λεκάκη («Σαμοθράκη- Ιερά
Νήσος»), η Ζουράφα, μάλλον, χρωστάει στο
όνομά της στην λέξη «ζούρα» (που σημαίνει
υποστάθμη, κατακάθι) γιατί το νησί είναι
και υπό την στάθμη της θαλάσσης-σκόπελος
και κατακάθι ηφαιστείων) + την λέξη «φα»
(< φάος, φως, φανερή). Δηλαδή αποτελεί
ένα ηφαιστειακό κατακάθι, κυρίως υπό
την θάλασσα, το οποίο όμως είναι και
φανερό.
Μεταφορικώς,
η λέξις ζούρα σημαίνει και την ακαθαρσία,
την λέρα - έννοια που φέρει και το κατακάθι
- και ίσως με αυτό θέλανε να αποδώσουν
και την εμφάνιση πετρελαιοκηλίδων στην
περιοχή.
Το
νησί λέγεται και Ζγόραφα ή Σγόραφα ή
Λαδόξερα ή Λαδοξήρα ή Λαδοξέρα. Οι
τελευταίες ονομασίες προκύπτουν από
τους αλιείς ψαράδες, οι οποίοι εντοπίζουν
κάθε τόσο «"λάδι" στην ξέρα».
Η
Ζουράφα, η μικρότερη και βορειοανατολικότερη
των Θρακικών Σποράδων (μαζί με Ίμβρο,
Τένεδο, Σαμοθράκη), με έκταση 9 στρέμματα
και μήκος ακτής 465 μέτρα, οριοθετεί την
ελληνική επικράτεια στο Βορειοανατολικό
Αιγαίο. Οι μετρήσεις της Υδρογραφικής
Υπηρεσίας του Πολεμικού Ναυτικού, έχουν
αναθεωρηθεί προς τα κάτω, λόγω της
διάβρωσης, αφού σύμφωνα με νεώτερους
υπολογισμούς, η έκταση του νησιού είναι
μικρότερη του ενός στρέμματος και έχει
ακτογραμμή 32 μέτρα.
Η
Ζουράφα απέχει από το βορειοανατολικό
άκρο της Σαμοθράκης (Άκρα Άγκιστρο ή
Σκεπαστό) 6 ν.μ., 22 ν.μ από το φάρο της
Αλεξανδρουπόλεως, ενώ το στενό μεταξύ
της Ζουράφας και της Άκρας Γκρέμια
(Μποζτεπέ) έχει εύρος 14 ν.μ.
Ο χάρτης του Piri Reis (1521), δεν την σημειώνει, αλλά την αναφέρει ως «Zurata Kaya»: («Ο βράχος της Καμηλοπαρδάλεως» ) - και συστήνει την επικινδυνότητά της. Αναφέρεται ανώνυμη από τον Marco Boschini (1613-1678) και την βρίσκουμε σε χάρτη του Lauremberg (1638), του Dapper (1688), του P. Vander (1729).
Το
1809, ο Choiseul Gouffier την σημειώνει σε χάρτη
με το όνομα «Rocher
sur lequel il y a 5 pieds d' eau». Ανώνυμη αναφέρεται
από τον Benoist (1829) και τον Γερμανό αρχαιολόγο
Alex. Conze, ο οποίος επεσκέφθη την Σαμοθράκη
στα τέλη του 19ου αιώνα, ενώ πρώτος που
την υδρογράφησε ήταν ο Βρετανός πλοίαρχος
Wharton (του υδρογραφικού «Fown»), το 1880.
Ο
Νικόλαος Φαρδύς (1853-1901), σημαντικός
Σαμοθρακίτης με σπουδές στη Γαλλία, σε
άρθρο του στη «Θρακική Επετηρίδα» το
1897 (ΤΑ ΖΓΟΡΑΦΑ ΩΣ ΚΕΝΤΡΟΝ ΤΩΝ ΣΕΙΣΜΩΝ
ΤΗΣ ΣΑΜΟΘΡΑΚΗΣ ΚΑΙ ΛΕΙΨΑΝΩΝ ΤΕΣΣΑΡΩΝ
ΝΗΣΩΝ ΤΟΥ ΘΡΑΚΙΚΟΥ ΠΕΛΑΓΟΥΣ ΠΡΟ
ΑΜΝΗΜΟΝΕΥΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ ΚΑΤΑΠΟΝΤΙΣΕΣΙΣΑΙ),
γράφει μεταξύ των άλλων τα εξής: «Tα
Ζγόραφα είναι τρικαρηνός ύφαλος πέτρα,
εν νηνεμία μόνον, και μάλιστα όποτε
συνέπεια βορειοανατολικού ανέμου
αποσύρονται τα θαλάσσια ύδατα, ορατή
της παραπλέουσι ταύτην, λίαν δ’
επικίνδυνος τοις ναυτιλλομένοις, κειμένη
εν τω Θρακικώ πελάγει μεταξύ Θρακικής
Χερσονήσου και Σαμοθράκης, εις εξ περίπου
μιλίων απόστασιν από του Αγκίστρου,
άκρας ονομαστής επί της βορειοανατολικής
παραλίας της νήσου Σαμοθράκης. Η ύφαλος
αυτή, εν καιρώ γαλήνης, διακρίνεται
επίσης εκ τίνος υγράς ελαιώδους ουσίας,
επιπλέουσης επί των περί αυτήν υδάτων
της θαλάσσης και αποπνέουσης οξείαν
και πνιγηράν τίνα οσμήν πετρελαίου.
Κείται δε γεωγραφικώς επί του σημείου
εκείνου, εν τω οποίω συναντώνται η 40°
,28΄ μοίρα του βορείου πλάτους μετά της
25° ,51΄ του μεσημβρινού, κατά τον Πινάκα
ον εδημοσίευσεν ο κ. Α. Conze, εν τω Reise auf
den Jnseln des Thrakischen Meeres. (Hannover, 1860)
Η
ύφαλος αυτή εφείλκυσε κατά πρώτον την
προσοχήν μου τω 1874, οπότε, επιβαίνων
ιστιοφόρου πλοίου και ευρεθείς εν καιρώ
γαλήνης πλησίον αυτής, ηδυνήθην
ιδίοιςομμάσι να ιδώ την επί της θαλλάσης
πλέουσαν ελαιώδη ουσίαν, να δοκιμάσω
εξ ιδίας αντιλήψεως και πεισθώ επί
τέλους, ότι πρόκειται ενταύθα περί
πετρελαίου, του οποίου η πηγή βεβαίως
κείται εν τω σώματι του υφάλου τούτου
πέτρου» .
Ο
Φαρδύς προσθέτει ότι «η
παρουσία πετρελαίου επί της υφάλου
Ζγόραφα, τα θερμά μεταλλικά ύδατα των
Θερμών επί της νήσου Σαμοθράκης(“Τα
θερμά νερά της νήσου Σαμοθράκης” υπό
Ν. Β. Φαρδυ, εν τω “Έβρω” Ανδριανουπόλεως,
3 Ιουλίου 1896. Έτος Ε΄, αριθ. 72) και ο
ακατάπαυστος υποχθόνιος βρόμος μετά
δονήσεων κατά το μάλλον και ήττον σφόδρων
του εδάφους αυτής μαρτύρουσι την
παρουσίαν μετάλλων εν τοις στερνοίς
του ουκ ευαγκάλου τούτου όγκου και την
ακατάπαυστον ηφαιστειώδη εργάσιαν εν
αυτώ.)».
Ο
Ν. Φαρδύς υιοθετεί την άποψη του Πλινίου
πως η Ζουράφα είναι υπόλειμμα ενός των
τεσσάρων νησιών, που υπήρχαν κάποτε
μεταξύ Σαμοθράκης και χερσονήσου της
Αίνου.
Ένας
άλλος μελετητής, ο Σ.Ε. Λυκούδης γράφει
ότι η διαβρωτική επεξεργασία της θάλασσας
κατήντησε την Ζουράφα να έχει διάσταση
35 μέτρα , της οποίας οι δύο ακραίες
κεφαλές είναι ξηρές σε περίοδο γαλήνης
και αναπαυτήρια γλάρων .
Ο
Γεώργιος Γιαγκάκης («Η ΖΟΥΡΑΦΑ ΜΑΣ:
Βορειοανατολική νησαία προεξοχή της
χώρας»), αναφέρει ότι στην έκδοση του
Πλοηγού του 1955 , σε μικρές αποστάσεις
από τη Ζουράφα υπάρχουν στα μεν Δυτικά
της «Βράχος» μικρού υπέρ την επιφάνεια
της θάλασσας ύψους , στα σε Νοτιοανατολικά
της «Βράχος» περί την επιφάνεια της
θάλασσας. Ήδη, μετά από τις δεκαετίες
που πέρασαν, τα βραχώδη αυτά νησαία
εδάφη έχουν εξαλειφθεί, περιέπεσαν στην
κατηγορία του σκόπελοι ή και της υφάλου
και απέμεινε η υψηλότερη Ζουράφα.
Επί
της Ζουράφας, όπως αναφερόταν σε
παλαιότερα κείμενα «λειτουργεί
φανός μεμονωμένου κινδύνου με αναλάμπον
λευκό φως. Η μεταλλική πυραμίς του φανού
είναι χρωματισμένη μαύρη με ερυθρή
λωρίδα».
3.
Η τουρκική στάση και η κατάρρευση του
φάρου της Ζουράφας
Εδώ
και πολλά χρόνια η Τουρκία με τη στάση
της προσπαθεί να δημιουργήσει τετελεσμένα
αμφισβήτησης της εθνικής κυριαρχίας
(και ) στη Ζουράφα. Αμέσως μετά την εισβολή
στην Κύπρο το 1974, η πολιτική αυτή εντάθηκε
και σημειώθηκαν αρκετά επεισόδια με
παρενοχλήσεις τουρκικών πολεμικών
σκαφών σε Έλληνες αλιείς στη Ζουράφα.
Οι
παρενοχλήσεις αυτές είχαν σαν αποτέλεσμα,
μετά από εμβολισμούς τον τραυματισμό
ακόμη και το θάνατο Ελλήνων αλιέων. Με
την πάροδο του χρόνου υπήρξε μία βαθμιαία
άνοδος της τουρκικής παρουσίας στην
περιοχή, η οποία εκτός από τη ναυτική
συνδυάζεται και με την παρουσία Τούρκων
αλιέων, οι οποίοι δε δεσμεύονται από
τις απαγορεύσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης
και έτσι εξαφανίζουν με πολυποίκιλους
τρόπους το θαλάσσιο πλούτο. Επίσης
παραβιάζουν τα χωρικά ύδατα της Ελλάδας,
κάτι που είναι διακριτό με γυμνό μάτι,
τόσο από την Αλεξανδρούπολη, όσο και
από τη Σαμοθράκη.
Τους
τελευταίους μήνες η Ζουράφα ήρθε ξανά
στο προσκήνιο με την παρουσία τουρκικών
σκαφών που έκαναν έρευνες στην περιοχή,
με την παρουσία πολεμικών σκαφών που
φωτογραφίζουν και αλιευτικών σκαφών
που δραστηριοποιούνται εντός των
ελληνικών χωρικών υδάτων, όπως και με
την κατάρρευση του φάρου. Για την
κατάρρευση του φάρου υπήρξαν δύο εκδοχές,
η ανθρώπινη παρέμβαση και η καταστροφή
λόγω καιρικών συνθηκών.
4.
Ζουράφα, εθνική κυριαρχία και ΑΟΖ
Η
Ζουράφα αποτελεί μία σημαντική νησίδα
που αφορά την εθνική κυριαρχία και την
ελληνική ΑΟΖ και μάλιστα σε μία περιοχή
με συγκεκριμένες προεκτάσεις που αφορούν
την εθνική ανεξαρτησία. Τόσο στη θάλασσα
όσο και στην ηπειρωτική χώρα.
Αρχικώς
η κατανόηση για τη Ζουράφα και τη
σπουδαιότητά της πρέπει να γίνει άμεσα.
Η Ζουράφα αφορά την εθνική κυριαρχία,
την ΑΟΖ και όλα τα σχετικά με την ελληνική
παρουσία. Αυτό δεν έχει γνωστό και
διακριτό και πριν να δημιουργηθεί άλλη
μία γκρίζα ζώνη, πρέπει να γίνουν άμεσα
όλες εκείνες οι ενέργειες που προβλέπονται
για την περιοχή. Πόσοι, πέραν των ειδικών
γνωρίζουν την ύπαρξη της Ζουράφας, που
παραλείπουν οι για το ευρύ κοινό
(σχολικοί, τουριστικοί κ.ά.) χάρτες, παρά
το γεγονός ότι σηματοδοτεί τα όρια της
Ελληνικής και Ευρωπαϊκής Επικράτειας;
Μετά
το Καστελόριζο, την νότια έκφραση της
ΑΟΖ, η Τουρκία επαναφέρει τις διεκδικήσεις
της για την Ζουράφα, αμφισβητώντας την
ελληνική κυριαρχία εκεί, αφού η βραχονησίδα
έχει κεντρικό ρόλο στη χάραξη της
θαλάσσιας οριογραμμής και στην οριοθέτηση
της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ. Και όλα
αυτά και ενώ στην περιοχή, υπάρχουν
ενδείξεις και αποδείξεις για ύπαρξη
υδρογονανθράκων. Ο πρώην Υπουργός
Ενέργειας, Ευάγγελος Κουλουμπής, σε
άρθρο του (Νοέμβριος 2000) υποστήριξε ότι
ή Ζουράφα μαζί με άλλες βραχονησίδες
τού Αιγαίου μπορούν να γίνουν οι
«χρυσοφόρες πύλες», από όπου είναι
δυνατό να αντληθούν πετρελαϊκά κοιτάσματα
ικανά να καλύψουν τις συνολικές ανάγκες
της χώρας μας για πολλά έτη.
5.
Συμπεράσματα
Είναι
περιττό να αναφέρουμε ξανά την κρίσιμη
εθνική αλλά οικονομική και πολιτική
κρίση την οποία περνάμε όλοι μας. Η
πατρίδα μας θα πρέπει ανακτήσει την
κυριαρχία της, σε όλα τα επίπεδα, ζήτημα
που συνδέεται και με την ΑΟΖ, από το
Καστελόριζο μέχρι τη Ζουράφα. Ειδικά
στο Θρακικό πέλαγος, κάθε άλλη καθυστέρηση
θα συνεπάγεται εξαφάνιση, κυριολεκτικά
και μεταφορικά, κάθε μορφής ελληνικής
παρουσίας στην περιοχή. Και πιστεύουμε
ότι δεν υπάρχει Έλληνας και Ελληνίδα
που επιθυμεί κάτι τέτοιο.
Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
