Θ. Μαλκίδης
Ο Ρωσικός Στρατός στο Ρωσοτουρκικό πόλεμο 1877-1878 και η Αλεξανδρούπολη
Το παρακάτω κείμενο του Θεοφάνη Μαλκίδη στην ελληνική και στη ρωσική γλώσσα συμπεριλήφθηκε στο επίσημο πρόγραμμα τελετής αποκαλυπτηρίων του μνημείου για τους Ρώσους αξιωματικούς και στρατιώτες που πέθαναν στην Αλεξανδρούπολη το 1878.
Η κήρυξη του πολέμου από τη Ρωσία στο Οθωμανικό κράτος την 11η Απριλίου 1877 αποτέλεσε καθόρισε σημαντικά τις εξελίξεις στα Βαλκάνια.Ο πόλεμος ξεκίνησε στην περιοχή της Πλέβνα η οποία αποτελούσε το κλειδί για την είσοδο του ρωσικού στρατού, στον οποίο συμμετείχαν και Έλληνες, στο νότιο μέρος της Βαλκανικής χερσονήσου. Η αντίσταση του Οθωμανικού στρατού δεν ήταν αρκετή για να ανακόψει τη κάθοδο των Ρώσων, με αποτέλεσμα εννέα μήνες αργότερα, στις 10 Ιανουαρίου 1878, ο στρατηγός Σκόβελεφ με το επιτελείο του εισέρχεται στην Αδριανούπολη.
Η προέλαση του Ρωσικού στρατού συνεχίζεται και λίγο αργότερα τα στρατεύματα φτάνουν στον Άγιο Στέφανο, προάστιο της Κωνσταντινούπολης, πρωτεύουσας τότε του Οθωμανικού κράτους. Αυτό ανάγκασε τους Οθωμανούς Τούρκους να ζητήσουν ανακωχή με τους Ρώσους, ανακωχή η οποία υπογράφτηκε την 31η Ιανουαρίου 18 Ιανουαρίου, ενώ την 19η Φεβρουαρίου ακολούθησε η συνθήκη του Αγίου Στεφάνου, η οποία δημιούργησε νέα δεδομένα στο Βαλκανικό χώρο. Παράλληλα ένα τμήμα του Ρωσικού στρατού ακολούθησε νοτιοδυτική πορεία και έφτασε στην Αλεξανδρούπολη- τότε ονομαζόταν Δεδεαγάτς- την οποία απελευθέρωσε την 18η Ιανουαρίου 1878. Ο Ρώσος στρατιωτικός διοικητής Στάμποκ διορίζει πολιτικό διοικητή τον Ιωάννη Φιμερέλλη, ο οποίος ζητά την ανάληψη μελέτης ρυμοτομικού σχεδίου της Αλεξανδρούπολης, αφού στις ρωσικές δυνάμεις συμπεριλαμβανόταν και το 9ο Σύνταγμα Μηχανικού.
Η πρόταση για να γίνει ρυμοτομικό σχέδιο στην Αλεξανδρούπολη αποτέλεσε μία σημαντική τομή στην εξέλιξη της πόλης. Η στρατηγική της θέση, η ύπαρξη του λιμένα, μέσω του οποίου γινόταν όλες οι μεταφορές, θα συνδυαζόταν πλέον με ένα σύγχρονο, ευρωπαϊκών προδιαγραφών, ρυμοτομικό σχέδιο.
Ο Ρώσος στρατιωτικός διοικητής Στάμποκ διατάσσει το σχεδιασμό της Αλεξανδρούπολης, που υλοποιήθηκε από τους Μηχανικούς του 9ου Συντάγματος, οι οποίοι στηρίχθηκαν στο σχέδιο της Οδησσού. Μίας πόλης που χτίστηκε από Έλληνες, και την περίοδο που ο ρωσικός στρατός βρισκόταν στην Αλεξανδρούπολη είχε Έλληνα κυβερνήτη, τον Γρηγόριο Μαρασλή. Η Οδησσός ήταν επίσης η πόλη όπου το 1814 δημιουργήθηκε η Φιλική Εταιρεία, η οργάνωση που προετοίμασε την απελευθέρωση της Ελλάδας.
Το 9ο Σύνταγμα Μηχανικού παρουσίασε ένα εξαιρετικό σχέδιο που έλαβε υπόψη του τη θέση της πόλης της Αλεξανδρούπολης στο χώρο αλλά και στο χρόνο και καθόρισε την μετέπειτα εξέλιξή της. Η πόλη αναδείχθηκε και επεκτάθηκε με ένα σχέδιο με ευθείες και μεγάλες οδούς, με λεωφόρους και με πλατείες, δίνοντας βαρύτητα στην υπέροχη θέα προς τη θάλασσα. Επίσης, οι Ρώσοι πραγματοποίησαν την ύδρευση της πόλης, και προετοίμασαν την υλοποίηση του συμβόλου της πόλης, του Φάρου ο οποίος κατασκευάστηκε από την γαλλική εταιρεία Φάρων και Φανών και λειτούργησε την 1η Ιουνίου του 1880. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του Ρωσικού στρατού στην Αλεξανδρούπολη που κράτησε εννέα μήνες, αξιωματικοί και στρατιώτες προσβλήθηκαν από την ασθένεια του τύφου και πέθαναν 30 από αυτούς. Οι αξιωματικοί ενταφιάστηκαν στο τμήμα της οδού Μαυρομιχάλη, μεταξύ των οδών Αίνου και Βισβύζη (περιοχή 2ου Δημοτικού Σχολείου), ενώ οι στρατιώτες στο στρατόπεδο το οποίο βρισκόταν στην περιοχή του Μαΐστρου.
Η τιμητική επιγραφή στη μνήμη των Ρώσων που βρέθηκε στο χώρο ταφής των αξιωματικών γράφει τα εξής: «ΑΔΕΛΦΙΚΗ ΜΝΗΜΗ ΤΩΝ ΣΥΜΠΟΛΕΜΙΣΤΩΝ ΤΗΣ ΤΡΙΤΗΣ ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ ΤΟΥ 9ΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΣΤΑΡΟΙΝΓΕΡΜΑΝ ΛΑΝΣΚΙ ΤΡΙΑΝΤΑ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΕΠΕΣΑΝ ΧΤΥΠΗΜΕΝΟΙ ΑΠΌ ΤΗ ΜΟΛΥΝΣΗ ΤΟΥ ΤΥΦΟΥ ΚΟΝΤΑ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΟΥ ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ ΤΗΝ 1ην ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ ΤΟΥ ΕΤΟΥΣ 1878».
Η απόδοση τιμής από την Αλεξανδρούπολης στη μνήμη των Ρώσων αξιωματικών και στρατιωτών του 9ου Συντάγματος της 3ης Μεραρχίας, που έχασαν τη ζωή τους και ενταφιάστηκαν εδώ, καθώς και στους Ρώσους του Συντάγματος Μηχανικού που σχεδίασαν το ρυμοτομικό σχέδιο της πόλης, αποτελεί χρέος και καθήκον. Αποτελεί ένα δείγμα επιβεβαίωσης των στενών δεσμών φιλίας και συνεργασίας μεταξύ του Ελληνικού και Ρωσικού Λαού.
*****
Феофанис Малкидис
Александруполи.
Объявление войны 11 апреля 1877 года Россией Османской империи определило развитие событий на Балканах. Война разразилась в районе Плевны, которая являлась для русской армии ключом к югу Балканского полуострова. Расстановка сил на тот момент складывалась не в пользу турков и сопротивление османской армии было недостаточным чтобы остановить русских, в результате чего, спустя девять месяцев генерал Скобелев приблизился к Адриануполи, где 10 января 1978 года дислоцировался со своим штабом, открывая пути к сердцу Оттоманской империи - Константинополю.
Продвижение русской армии продолжалось и через некоторое время войска достигли района Сан - Стефано, подойдя вплотную к последним оборонительным позициям перед столицей. Турки – османы вынуждены были запросить перемирия с Россией, которое было подписано 31 января 1878 года в Адрианоуполе, но уже 19 февраля последовало подписание Сан-Стефанского прелиминарного мирного договора, изменившего дальнейший ход событий на Балканах.
В то же время, часть русской армии двинулась на юго-запад и дошла до города Александруполи, который на тот исторический момент назывался Дедеагач. 18 января 1878 года русские победоносные войска освободили город от османского ига. После крушительного падения турецкого владычества, освободительная русская армия, в составе которой находились военные инженеры 9-го пехотного полка, поспешила на помощь мирному населению Александруполи в восстановлении города. Командующий русской армии Стамбок распорядился о назначении гражданским управляющим Иоанниса Фимерелли, которому было поручено подготовить создание градостроительного плана Александруполи.
Предложение о создании градостроительного проекта Александруполи явилось значительной вехой в развитии города. Его превосходное стратегическое месторасположение и наличие порта, благодаря которому совершались все перемещения и перевозки, должно было впредь идеально гармонировать с современным и созданным по европейским стандартам планом города.
Градостроительный план Александруполи был воплощен в жизнь военными инженерами 9-го полка. Новый план города был разработан по прототипу г.Одессы, построенному при участии греков. В тот период когда русская армия находилась в Александруполи, мэром города Одессы был грек - Григориос Маразлис. Еще одним историческим звеном, связывающим Одессу с греками стало образование в 1814 году тайного общества «Филики Этерия» («общество друзей»), целью которого являлось создание независимого греческого государства и которая готовила план освобождения Греции.
Инженеры 9-го полка создали безупречный план, в котором учитывалось геополитическое расположение Александруполи и который значительно повлиял на дальнейшее развитие и процветание города. Александруполи распростерся своими светлыми прямыми улицами, широкими проспектами и новыми площадьми, открывая великолепный вид на море. Русскими было проведено водоснабжение города и подготовлено сооружение маяка, который был открыт 1 июня 1880 года и с тех пор олицетворяет символ города.
Во время пребывания русской армии в Александруполи, продолжавшегося в течение девяти месяцев, разразилась страшная эпидемия тифа, которая унесла с собой жизни тридцати русских воинов. Офицеры были захоронены на ул.Мавромихали, между ул.Эну и ул.Визвизи (в районе муниципальной школы №2), а солдаты на территории воинской части в районе Маистру.
Почетная надпись в память о русских воинах, которая была обнаружена на месте захоронения военных офицеров сообщает нам следующее: «БРАТСКАЯ ПАМЯТЬ БОЕВЫХ ТОВАРИЩЕЙ ТРЕТЬЕЙ ПЕХОТНОЙ ДИВИЗИИ ДЕВЯТОГО СТАРОИНГЕРМАНЛАНДСКОГО ПОЛКА ТРИДЦАТЬЮ ЧЕЛОВЕКАМ, ПАВШИМ ЖЕРТВОЙ ТИФОЗНОЙ ЗАРАЗЫ ПРИ ГОРОДЕ ДЕДЕАГАЧ 1 СЕНТЯБРЯ 1878 ГОДА.» Воздание чести и памяти русским воинам 9-го полка 3-ей дивизии, отдавшим свои жизни и захороненным на этой земле, а также военным инженерам, создавшим градостроительный план Александруполи, является святым долгом и обязанностью жителей нашего города. Этот долг чести свидетельствует о тесных узах дружбы и сотрудничества греческого и русского народов.
