Ούτε επιτρέπεται να θυσιάζουμε την ιστορική αλή­θεια σε καμμιά σκοπιμότητα....

 

ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΟΛΥΧΡΟΝΗ ΝΙΚΟΛΑΪΔΗ

 

Του Θεοφάνη Μαλκίδη

 

«... Ούτε επιτρέπεται να θυσιάζουμε την ιστορική αλή­θεια σε καμμιά σκοπιμότητα... Να ξέρουμε, όχι να κρύβουμε...»(Δημήτρης Ψαθάς Γη του Πόντου)

 Η ομιλία μου στην εκδήλωση μνήμης για τον Πολυχρόνη Νικολαίδη 

Ο Πολυχρόνης Νικολαΐδης, γεννήθηκε στο χωριό Πεύκα Αλεξανδρούπολης τον Απρίλιο του 1939 από γο­νείς πρόσφυγες από την Σάντα του Πόντου και συγκε­κριμένα από τον οικισμό Ισχανάντων και απεβίωσε στην Αλεξανδρούπολη την 18η Φεβρουαρίου του 2011.

 

Με­γάλωσε ορφανός διότι ο πατέρας του πέθανε σε πολύ μικρή ηλικία και δεν πρόλαβε να τον γνωρίσει. Πέρασε δύσκολα και φτωχικά χρόνια καθώς έπρεπε να φροντί­σει για την μητέρα του και τις δύο αδερφές του.

 

Τα χρόνια του εμφυλίου έζησε στην περιοχή της Αλεξανδρούπολης, είτε φιλοξενούμενος σε συγγενικά σπί­τια και πότε σε σκηνή (στην περιοχή του 1ου δημοτικού σχολείου της Αλεξανδρούπολης) όπως πολλοί άλλοι συμπατριώτες μας που άφησαν τα προσφυγικά και όχι μόνο χωριά του νομού Έβρου για την πρωτεύουσα του.

 

Παρά τα δύσκολα παιδικά χρόνια ο Πολυχρόνης Νικολαΐδης κατάφερε να τελειώσει με άριστα την 8η τάξη στην Λεονταρίδειο σχολή της Αλεξανδρούπολης, τότε Γυμνάσιο της πόλης, αλλά, δεν κατάφερε όμως να σπουδάσει πε­ραιτέρω, λόγω οικονομικών δυσκολιών. Το 1963, νυμφεύτηκε την Αντωνία Παπαδάκη από τα Λουτρά Τραϊανούπολης Έβρου.

 

Εργάστηκε σε μεγάλες εταιρείες τεχνικών έργων στο Μεσολόγγι και το Αγρίνιο για 10 έτη, ενώ στη συνέχεια εργάστηκε στην Αφρική (Γκαμπόν και Νιγηρία) για 5 έτη σε διάφορες τεχνικές εταιρείες. Επέστεψε και εγκα­ταστάθηκε το 1979 στην Αλεξανδρούπολη με τη σύζυγο του και τα τρία παιδιά του, την Πόπη, τον Μιχάλη και την Ελένη, και από το 1980 και μέχρι την συνταξιοδότηση του εργάστηκε σε μεταφορική εταιρεία της Αλεξανδρούπολης.

 

 

 

Η συμμετοχή του στα πολιτιστικά και Ποντιακά κοινά σημειώνεται από τα νεανικά του χρόνια, ωστόσο το 1987 με την ίδρυση του πολιτιστικού συλλόγου Πεύκων «ΟΙ ΡΙΖΕΣ», του οποίου διετέλεσε πρόεδρος έως και το 2008, τοποθετείται δίπλα στους πολίτες προσφυγικής κατα­γωγής της Αλεξανδρούπολης, του Έβρου, της Θράκης και όλης της Ελλάδας, με σημαντική προσφορά. Συνέ­βαλε τα μέγιστα στην αναβίωση, διαφύλαξη και μετά­δοση των παραδόσεων των ηθών και εθίμων του Ποντιακού Ελληνισμού και ιδιαίτερα των Ελλήνων της Σαντάς.

 

 

Αξίζει να αναφερθεί ότι μετά από δικές του ενέργειες ξεκίνησε να τιμάται η 19η Μαΐου ως ημέρα μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πό­ντου στην περιοχή του νομού Έβρου και ιδιαίτερα στην Αλεξανδρούπολη. Μάλιστα η πρώτη τιμητική εκδήλωση έγινε από τον σύλλογο «ΟΙ ΡΙΖΕΣ», στα Πεύκα, όπου και το μνημείο της Γενοκτονίας στην περιοχή.

 

 

 

Επί της προεδρίας του στον σύλλογο ανεγέρθηκε το εντευκτήριο, με σημείο αναφοράς την πέτρα, την οποία δούλεψαν για χρόνια οι Σανταίοι μάστορες, καθιερώθηκαν οι ετήσιοι ποντιακοί χοροί και δημιουργήθηκε η βιβλιο­θήκη του συλλόγου στην οποία υπάρχει μέρος της βιβλιοθήκης του Γ. Κανδηλάπτη («Κάνις»), ο οποίος μετά τη Γενοκτονία εγκαταστάθηκε στην Αλεξανδρούπολη.

 

Επίσης, με προτροπή και οργάνωση του Πολυχρόνη Νι­κολαΐδη διοργανώθηκαν αρκετές εκδρομές στην Ελλάδα και στον Πόντο και πλήθος άλλων πολιτιστικών εκδη­λώσεων. Οι Ποντιακοί σύλλογοι και κυρίως οι Σανταίοι τον τίμησαν βραβεύοντας τον για το έργο του.

 

 

 

Σημαντική στιγμή της προσφοράς του αποτέλεσε η εκπομπή «Αλησμόνητες Πατρίδες» που παρουσίαζε στο τηλεοπτικό κανάλι «ΔΕΛΤΑ» της Αλεξανδρούπολης, εκπομπή η οποία με σαφήνεια και τεκμηρίωση αναδείκνυε τον Ποντιακό πολιτισμό και ιστορία.

 

Ο Πολυχρόνης Νικολαΐδης, γόνος προσφύγων που εγκαταστάθηκαν μετά τη Γενοκτονία και το διωγμό, στον οικισμό των Πεύκων, με το βιβλίο του, συμβάλλει αποφασιστικά στην διατήρηση της ιστορικής μνήμης, συνδέοντας με τη βοήθεια κειμένων και φωτογραφιών, το χθες με το σήμερα και με το αύριο.

 

 

 

Το βιβλίο του Πολυχρόνη Νικολαΐδη αποτελεί μία σημαντική ιστορική καταγραφή, που φέρνει στο προ­σκήνιο ιδιαίτερες στιγμές του Ποντιακού Ελληνισμού και ιδιαίτερα της περιοχές Σαντάς, όπως αυτές αποτυ­πώθηκαν από ένα πρόσφυγα αυτής της περιοχής.

 

Οι αναμνήσεις από την Σαντά, μέσα από το λόγο και το έργο του Δημήτρη Ψαθά και του αντάρτη Αλέκου Ευφραιμίδη, η διαδρομή των προσφύγων και εγκατάσταση τους στο Τσάμερεν (Πεύκα), η καθημερινότητα της πρώτης γενιάς, είναι μερικές από τις καταγραφές του Πολυχρόνη Νικολαΐδη.

 

Καταγραφές που εκτός από συγκί­νηση «για τα παλαιά», αναδεικνύουν τη λογική της επι­βίωσης αλλά και της αλληλεγγύης.

 

Η κατάθεση του Πολυχρόνη Νικολαΐδη αποτελεί ένα γραπτό δείγμα της γνώσης, της κουλτούρας και της αντί­στασης που δείχνουν οι Πόντιοι και ειδικότερα οι Σανταίοι, στην αφομοίωση και την ισοπέδωση.

 

Τέτοιες γρα­πτές παρεμβάσεις όπως το βιβλίο του Πολυχρόνη Νικολαΐδη αποτελούν σημαντική συμβολή στην ανάδειξη της ιστορικής και πολιτισμικής αξίας του Ποντιακού Ελληνισμού και συνιστούν περιουσιακό στοιχείο κληρονομιάς, το οποίο οφείλουμε να παραδώσουμε αλώβητο στις επό­μενες γενιές.

 

 

 

Ο Πολυχρόνης Νικολαΐδης είχε κάνει έργο ζωής την ανάδειξη του Πόντου, τόσο με τη δραστηριότητά του στον προσφυγικό σύλλογο των Πεύκων, όσο και με τις άλλες του συμβολές.

 

 

 

Ο Πολυχρόνης Νικολαΐδης αναδεικνύει ακόμη περισσότερο, το αυτονόητο για την συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων του Πόντου. Ότι το Ποντιακό ζήτημα, δεν έληξε το 1922-1923 ή το 1924 με την καταστροφή και την έλευση των ανταρτών από τον Πόντο.

 

Ήταν και πα­ραμένει ένα ζήτημα με πολλές διαστάσεις, που έχει σημαδέψει ανεξίτηλα την πορεία του Ελληνικού έθνους.

 

Παρότι όμως αποτελεί τομή για τον ελληνικό λαό, πρόσφυγες και μη, δυστυχώς ουδέποτε αποτέλεσε αντικεί­μενο σοβαρής προσέγγισης, αντίθετα κυριάρχησε η λήθη.

 

Το Ποντιακό ζήτημα για το συγγραφέα είναι ένα ζω­ντανό θέμα, με ιδιαίτερες αναφορές στο πεδίο της δυ­ναμικής μνήμης.

 

Το Ποντιακό είναι πολιτισμός, θέατρο, μουσική, αρχιτεκτονική, γαστρονομία, είναι ιστορία, εί­ναι παιδεία, και χιλιάδες άλλες ψηφίδες από το ψηφι­δωτό που καταστράφηκε με τη Γενοκτονία.

 

 

Ο Πολυχρόνης Νικολαΐδης κρατά τις ψηφίδες από τον Πόντο, τις οποίες τις παρέλαβε από τους προγόνους του. Ο Πολυχρόνης Νικολαΐδης κατόρθωσε, μέσα από τεράστιες δυσκολίες, να αφομοιώσει τα Ποντιακά βιώ­ματα, να νιώσει, να μυρίσει, να γευτεί, το σύνολο της Ποντιακής του ταυτότητας. Εκεί στη Σάντα του Πόντου, εκεί που έζησαν οι προγονοί του, μια πατρίδα την οποία ο συγγραφέας, τη διαχειρίζεται με αξιοπρέπεια και με αυτοσεβασμό.

 

 

 

Το βιβλίο του Πολυχρόνη Νικολαΐδη, αποτελεί μία σημαντική μαρτυρία λόγου και εικόνας, μια σημαντική παρακαταθήκη γνώσης για τη Ποντιακή ταυτότητα, την παράδοση της Σαντάς, και δίνει στον αναγνώστη μία πλήρη εικόνα της ιστορίας και του πολιτισμού.

 

 

 

Το βι­βλίο του Πολυχρόνη Νικολαΐδη, αποτελεί σημαντική συμβολή, καθοριστική ίσως, για τη συνάντηση του Πό­ντου και της Σαντάς και της ιστορικής της διαδρομής με το αναγνωστικό κοινό.

 

 

 

Και αυτό γιατί παρότι υπάρχουν αρκετοί τίτλοι για το Ποντιακό ζήτημα και ικανοποιη­τικός αριθμός για τη Σάντα απουσίαζε ένα βιβλίο για την εγκατάσταση των Ποντίων της Σαντάς στα Πεύκα του Έβρου.

 

* * *

Είχα την ευτυχία, δηλαδή την καλή τύχη να γνωρίσω τον Πολυχρόνη Νικολαΐδη, τον «Πολίτα», όπως ήταν γνωστός. Έναν άνθρωπο με ανιδιοτέλεια και συνεχή αγώνα για τα κοινά και μεγάλη αγάπη για την οικογένειά του, για τον Πόντο, για τη Σαντά, θέματα για τα οποία μου μιλούσε κάθε φορά που βρισκόμασταν.

 

 

 

Τελευταία φορά που συνεργαστήκαμε ήταν το καλοκαίρι του 2009 όταν προετοίμαζα την ομιλία μου για το αντά­μωμα των Σανταίων στα Πεύκα. Ήταν δίπλα μου, ήταν κοντά σε όλους μας, όπως είναι και θα είναι πάντα μαζί μας.

 

Ο Πολυχρόνης Νικολαΐδης, ένας άνθρωπος με γνή­σια Ποντιακή Σανταίικη προσφορά, παραμένει στη μνήμη μας. Συμπαραστάτης μας, είναι το έργο του και συνεχιστές του η οικογένειά του, οι συνεργάτες του, οι αμέτρητοι φίλοι του. Ειδικά τώρα, όταν μετά από την προτροπή μου να εκδοθεί το χειρόγραφο του Πολυχρόνη Νικολαΐδη, έχουμε την παρακαταθήκη του, την πνευ­ματική του κληρονομιά.