Η Ελλάδα μπαίνει στον Α’ Βαλκανικό πόλεμο στις 5 Οκτωβρίου του 1912 συμμαχώντας με τη Βουλγαρία και τη Σερβία απέναντι στην Οθωμανική αυτοκρατορία.
Η Στρατιά Θεσσαλίας με αρχιστράτηγο τον διάδοχο Κωνσταντίνο πορεύεται προς βορρά και δίνει νικηφόρες μάχες στη Δυτική Μακεδονία. Ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος διαφωνεί από την αρχή των επιχειρήσεων με τον Κωνσταντίνο, ο οποίος θεωρούσε προτεραιότητα την κατάληψη του Μοναστηρίου, ενώ ο Βενιζέλος ανησυχούσε για τις κινήσεις του Βουλγαρικού στρατού και το ενδεχόμενο να καταληφθεί η Θεσσαλονίκη από τα βουλγαρικά στρατεύματα.
Με την παρέμβαση και του βασιλιά Γεωργίου Α’ και μετά από επίμονα τηλεγραφήματα του Βενιζέλου, ο Κωνσταντίνος πείθεται να κινηθεί προς τη Θεσσαλονίκη και τα πρώτα τμήματα του Ελληνικού στρατού προσεγγίζουν τα περίχωρα της Θεσσαλονίκης στις 25 Οκτωβρίου. Ξεκινούν διαπραγματεύσεις για την παράδοση της πόλης με τον Χασάν Ταξίν πασά, τον Οθωμανό στρατηγό επιφορτισμένο με την υπεράσπιση της πόλης.
Στις 26 Οκτωβρίου οι όροι της ελληνικής πλευράς γίνονται δεκτοί και οι αξιωματικοί από το επιτελείο του Κωνσταντίνου, Ιωάννης Μεταξάς (μετέπειτα δικτάτορας του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου) και Βίκτωρ Δουσμάνης υπογράφουν στο Διοικητήριο της Θεσσαλονίκης τα σχετικά πρωτόκολλα παράδοσης με την οθωμανική πλευρά.
Στις 27 Οκτωβρίου εισέρχονται στη Θεσσαλονίκη δύο τάγματα ευζώνων και η ελληνική σημαία υψώνεται στο Διοικητήριο της πόλης. Την επόμενη μέρα το πρωί εισέρχεται στην πόλη ο Κωνσταντίνος με το επιτελείο του. Ταυτόχρονα φθάνει μία βουλγαρική μεραρχία έξω από τη Θεσσαλονίκη, ωστόσο τέσσερις ελληνικές μεραρχίες έχουν ήδη λάβει στρατηγικές θέσεις στα περίχωρα της πόλης αποτρέποντας κάθε ενδεχόμενο κατάληψής της από τους Βούλγαρους.
Στις 29 Οκτωβρίου ο βασιλιάς Γεώργιος Α’ φτάνει επίσης στην πόλη. Ο ελληνικός πληθυσμός της Θεσσαλονίκης πανηγυρίζει και υποδέχεται τον ελληνικό στρατό και την ηγεσία του με ενθουσιασμό. Οι φόβοι του Βενιζέλου για τις βλέψεις της Βουλγαρίας αναφορικά με τη Θεσσαλονίκη και τη Μακεδονία είχαν επιβεβαιωθεί.
Το Αρχείο της ΕΡΤ με αφορμή την επέτειο 109 ετών από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης στις 26 Οκτωβρίου 1912, ψηφιοποίησε και παρουσιάζει για πρώτη φορά μετά την πρώτη της τηλεοπτική προβολή την εκπομπή:
Η ΕΡΤ ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΟ ΕΛΛΑΔΑ
Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
(video)
Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα σημαντικό ντοκιμαντέρ της σειράς Η ΕΡΤ ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΟ ΕΛΛΑΔΑ, σε σκηνοθεσία Φώτου Λαμπρινού, παραγωγής 1980, το οποίο γυρίστηκε στην περιοχή των Γιαννιτσών, στη Σίνδο, στον κάμπο δυτικά της Θεσσαλονίκης, στα Σέρβια και στη Θεσσαλονίκη. Περιλαμβάνονται πλάνα από το αγρόκτημα όπου εγκαταστάθηκε το στρατηγείου του Ελληνικού στρατού και την έπαυλη Τόψιν, όπου στεγάζεται το Στρατιωτικό Μουσείο Βαλκανικών Πολέμων από το 1999. Η εκπομπή, για την οποία η δημοσιογραφική και ιστορική έρευνα διήρκεσε δέκα μήνες, περιλαμβάνει επίσης πλούσιο και σπάνιο αρχειακό οπτικοακουστικό και φωτογραφικό υλικό από την περίοδο του Α’ Βαλκανικού Πολέμου και των στρατιωτικών επιχειρήσεων που οδήγησαν στην απελευθέρωση της συμπρωτεύουσας αλλά και από την πόλη της Θεσσαλονίκης.
Η αφήγηση πλαισιώνεται και ζωντανεύει από τις μαρτυρίες προσώπων που συμμετείχαν και έζησαν τα γεγονότα. Ο Σωτήρης Ζωγράφος, μακεδονομάχος, ο Κωνσταντίνος Κεφαλάς, διευθυντής του Λαογραφικού Μουσείου Μακεδονίας, ο Χρήστος Μητσάκης, αγρότης στην περιοχή της Σίνδου (Τεκελί) και ο κάτοικος Θεσσαλονίκης Γιώργος Ξεφτέρης θυμούνται τις ημέρες εκείνες, τις μάχες, την άφιξη του Ελληνικού στρατού στις περιοχές της δυτικής Μακεδονίας και στη Θεσσαλονίκη, την ένταση των ημερών, το κλίμα ενθουσιασμού και την αντίδραση του πληθυσμού της Θεσσαλονίκης στην επικείμενη απελευθέρωση της πόλης, ενώ δίνουν σημαντικές πληροφορίες για το στρατιωτικό, πολιτικό, κοινωνικό, οικονομικό και πολιτιστικό πλαίσιο της εποχής και της ευρύτερης περιοχής της Μακεδονίας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η μαρτυρία του στρατηγού και τέως υπουργού Λεωνίδα Σπαή, ο οποίος έφυγε από τη ζωή στις 10 Σεπτεμβρίου 1980 σε ηλικία 88 ετών και ο οποίος είχε πάρει μέρος στις επιχειρήσεις για την κατάληψη της Θεσσαλονίκης, στους Βαλκανικούς πολέμους, στην κυβέρνηση Βενιζέλου και στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ρεπορτάζ και διεύθυνση παραγωγής: ΧΡΙΣΤΟΣ Κ. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ
Κείμενο και σκηνοθεσία: ΦΩΤΟΣ ΛΑΜΠΡΙΝΟΣ
Πρώτη τηλεοπτική προβολή: 26 Οκτωβρίου 1980 ΕΡΤ
Έτος παραγωγής: 1980
Το πρωτότυπο φιλμ 16mm συντηρήθηκε, ψηφιοποιήθηκε και αποκαταστάθηκε στα εργαστήρια του Αρχείου της ΕΡΤ με τον νέο εξοπλισμό και τις υποδομές που πλέον διαθέτει (film scanner, color correction).
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr
https://www.ertnews.gr/anadromes/i-apeleytherosi-tis-thessalonikis-26-oktovrioy-1912-afieroma-apo-to-archeio-tis-ert/
