Το ίδρυμα «Harriet Martineau» που έχει έδρα τα Τίρανα, δημοσίευσε το «αλφάβητο της αρμάνικης διαλέκτου»/ «ABC-darul dialectului aromân», όπως σημειώνει η ιστοσελίδα «Arumun».
Κατόπιν της δημοσίευσης του αλφάβητου αυτού, διανεμήθηκε σε βιβλιοθήκες και σε ορισμένες πόλεις της χώρας όπως είναι το Φίερ, το Μπετάτι, η Καβάγια, το Ελμπασάν, η Πρεμετή, η Κορυτσά, η Λούσνια, το Πόγκραδετς, ο Αυλώνας και βίσκεται και στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Αλβανίας.
Το αλφάβητο διανεμήθηκε στις κοινότητες των Αρμάνων, στο σύλλογο «NICA» στο Πόγραδετς, στον πολιτιστικό σύλλογο Αρμάνων στο παράρτημα «Divjakë» της Αλβανίας, στο Ρουμανικό Κέντρο Πληροφοριών από την Κορυτσά, το ρουμανικό προξενείο στην Κορυτσά, στα παιδιά του χωριού Mekat 2 στον Αυλώνα, και στους Αρμάνους της Πρεμετής.
Το «Βλάχικο Κράτος» δεν είναι εφεύρεση της Κατοχής, αλλά προϊόν ξενικής προπαγάνδας, που διεξάγεται επί δεκαετίες, συστηματικά κι’ επίσημα στην Θεσσαλία, την Μακεδονία, και την Ήπειρο ,κάτω από τα μάτια των ελληνικών κυβερνήσεων, που δυστυχώς ποτέ δεν είχαν αντιληφθή πόσους κινδύνους για το έθνος έκρυβε , η ανοχή σ’ ένα ζήτημα ανύπαρκτο,όπως είναι το ζήτημα της μειονότητας των «Κουτσοβλάχων».Το «Κουτσοβλαχικό» ζήτημα δημιουργήθηκε τεχνητά τον 19ον αιώνα , την εποχή της καταρρεύσεως της τουρκικής αυτοκρατορίας.Τότε μερικές ευρωπαϊκές χώρες ,όπως η Ρουμανία, η Αυστροουγγαρία , η Ιταλία μέσον της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας και άλλες, έτρεξαν να επωφεληθούν από την διάλυση της Τουρκίας για να διαδεχτούν αυτές τους Τούρκους σε διάφορα εδάφη.Ειδικότερα προσπάθησαν να χωθούν στο χώρο της Ελλάδας.Και για να διευκολυνθούν σ’ αυτό μεταχειρίζονται ,σαν προκάλυμμα , την ύπαρξη δήθεν στην Ελλάδα μειονότητας των «Βλάχων». Φυσικά τα σχέδιά τους στηρίχτηκαν και στο ότι το νεαρό , τότε, ελληνικό κράτος , έφτανε μόνο ως τον Δομοκό, και δεν είχε την δύναμη ν’ απλωθή ,και να απελευθερώση τις βόρειες ελληνικές περιοχές την Θεσσαλία, την Μακεδονία κ.λ.π.
Γύρω από το Κουτσοβλαχικό ζωηρή δραστηριότητα ανάπτυξε επί δεκαετίες η ρουμανική προπαγάνδα, που την συνέχισε και μετά το 1920.Στα Γρεβενά , την Κλεισούρα,κι’ άλλες πόλεις ίδρυσε ρουμανικά σχολεία , όπου προσελκύονταν Βλαχόπουλα για να σπουδάσουν δωρεάν, οικότροφα. Με τα σχολεία ταύτα καλλιεργείται η ιδέα πως η οι Βλάχοι είναι Ρουμάνοι και δημιουργούνται δεσμοί μεταξύ αυτών και της ξένης προπαγάνδας.Πολλοί , έπειτα, βλαχόφωνοι της περιοχής της Καλαμπάκας, των Τρικάλων,του Μετσόβου και των Γρεβενών ήταν από παληά εγκαταστημένοι στην Ρουμανία και είχαν δημιουργήσει περιουσίες μεγάλες, ενώ αρκετοί είχαν καταλάβει θέσεις υψηλές στην κοινωνία.Μέσον αυτών των ξενητεμένων δημιουργούνται μεταξύ Ελλάδος και Ρουμανίας , συνηθισμένοι δεσμοί μεταναστών, αλλά η ξένη προπαγάνδα μεθοδικά τους προεκτείνει και τους εμφανίζει σαν δεσμούς μειονοτήτων, προσπαθώντας να πείση τους Βλάχους, που μένουν στην Ελλάδα, πως πραγματική τους πατρίδα είναι η Ρουμανία, αφού όσοι πάνε εκεί βρίσκονται σε περιβάλλον δικό τους κι’ ευδοκιμούν. Με την λήξη των Βαλκανικών πολέμων , το 1913, οι Ιταλοί βρίσκονται νάχουν χωθή στην Αλβανία.Κι’ εκδηλώνουν προθέσεις να φιάσουν «Κράτος της Πίνδου», για να κατηφορήσουν από εκεί στην Ελλάδα.Στον πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο, το 1917, με άλλα συμμαχικά στρατεύματα στην Ελλάδα έρχονται και Ιταλικά.Αλλά η Ιταλία στέλνει τμήματα επίλεκτα, με σκοπό να κάνη προπαγάνδα με αυτά , γύρω από το Κουτσοβλαχικό.Στην περιοχή Μετσόβου δρά μεταξύ των Βλάχων ο ιταλικός σύλλογος «Δάντης Αλιγγέρης» , που διατηρεί ειδικά σχολεία στην Αλβανία και την Βόρειο Ήπειρο. {..}….{…} Στο διάστημα όμως της παραμονής τους στην περιοχή Γρεβενών εξόπλισαν τον Αλκιβιάδη Διαμάντη με άλλους ρουμανίζοντες.Και τούτοι έπιασαν ξέχοντες Έλληνες και τους έστειλαν στα Γιάννινα , όπου φυλακίστηκαν από τους Ιταλούς{..}
[..} Στα Γρεβενά ο Διαμάντης ιδρύει γραφείο προπαγάνδας του «Αυτόνομου Κράτους της Πίνδου» , κάνει συσκέψεις με ρουμανίζοντες, σχηματίζει «επιτροπές» και διαδίδει ότι θα κλείση τα ελληνικά σχολεία.Σε συγκεντρώσεις προτρέπει τους δημοσίους υπαλλήλους να συνεργάζονται με τους κατακτητές .Τον Ιούνη 1941 πηγαίνει στο Μέτσοβο και τα Γιάννενα και ιδρύει «Κοινότητες Κουτσοβλάχων» με πέντε μέλη από τα εφτά που προσπάθησε να βρη. Επειδή οι κάτοικοι δεν θέλουν να γίνουν «ρουμανίζοντες» , εξαπολύουν εναντίον τους τρομοκρατία.Τα σχολεία και οι εκκλησίες κλείνουν.Πολλοί χωριανοί , και μεταξύ τους παπάδες και δάσκαλοι πιάνονται…{..}
{..} Η κίνηση για την ίδρυση «Βλαχικού Κράτους» στηρίχτηκε σε τρία σκέλη.Το πρώτο από αυτά είναι πολιτικό, με επιδίωξη την σύσταση «Κοινοτήτων Ρουμανιζόντων» , σε πόλεις και χωριά, και την υπογραφή υπομνημάτων από Βλάχους , για να προβάλουν με αυτά «από τα κάτω» το αίτημα για την «Αυτονόμηση της Πίνδου».Το δεύτερο σκέλος είναι οικονομικό , με τα κονσόρτσιουμ και με επιδίωξη την μονοπωλιακή εκμετάλλευση πλουτοπαραγωγικών πηγών της περιοχής.Το τρίτο σκέλος έχει επιδίωξη να φιάση τον στρατό του «Κράτους της Πίνδου» με το όνομα «Λεγεών των Βλάχων» {..}
[..] Η αυθόρμητη η «απ’ τα κάτω» αντίσταση των Βλάχων κατά της λεγεώνος, , δεν θα γίνονταν αποτελεσματική αν κάποιος δεν αναλάμβανε να την οργανώση.Και την αυθόρμητη αυτή αντίδραση έσπευσε να την οργανώση το ΕΑΜ με την πραγματοποίηση ενός αντι-αυτονομιστικού μετώπου με το όνομα « Ένωση Ελλήνων Κουτσοβάχων-Εθνικο- Απελευθερωτική και Εκπολιτιστική Οργάνωση» με βάση την πείρα , που είχε αποκτηθή από το εθνικό μέτωπο στην Θεσσαλία{..}(Η φωτογραφία από την διακήρυξη)
{..}Αγώνα κατά της λεγεώνας ανάλαβε στην Λάρισα και την περιοχή της και η Φιλική Εταιρία.Οι ηγέτες της Αβέρωφ και Ράπτης είναι βλαχικής καταγωγής.Ο Ράπτης αφηγείται: –Σε ειδική σύσκεψη η οργάνωσή μας αποφάσισε να καταπολεμήσουμε την «Αυτονομιστική Κίνηση» και δόθηκε στα μέλη μας εντολή ν’ αρχίσουν να την καταγγέλουν στα χωριά και τις πόλεις σαν προδοτική.Κατά σύμπτωση και οι δύο οργανώσεις , η «Ένωσις Ελλήνων Κουτσοβλάχων» του ΕΑΜ και η «Φιλική Εταιρία» σχεδιάζουν το 1942 τη δολοφονία του Διαμάντη..{…}
{..} Οι κατακτητές χώρισαν τότε την Ελλάδα σε τρεις ζώνες: την βουλγαρική, την γερμανική και την ιταλική.Τι τους εμπόδιζε να κάνουν μέσα σ΄εκείνη την κοσμοχαλασιά κι’ άλλη μια , την βλαχική;Κι’ όπως αποδείχτηκε στην δίκη των λεγεωνάριων, στο Ειδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων στην Λάρισα , την σύσταση Κράτους της Πίνδου την επιδίωκαν οι Ιταλοί για δύο βασικούς λόγους:Πρώτος, στην διάρκεια του πολέμου θα εξασφάλιζαν την κατοχή της Θεσσαλίας-Μακεδονίας- Ηπείρου με μικρές δυνάμεις τους θα συγκροτούσαν ελληνικό στράτευμα που θα στέλνονταν να πολεμήση κατά των συμμάχων και μέσον της «βλαχικής μειονότητας» θα έφταναν σε διάσπαση της ενότητας όλων των Ελλήνων , που είχε κάθε λόγο να τους μισή ο άξονας , αφού οι Έλληνες είχαν γίνει αιτία να χάση αυτός ένα ολόκληρο χειμώνα,και να καθυστερήση η επίθεση της Γερμανίας στη Σοβιετική Ένωση.Δεύτερος λόγος, μετά τον πόλεμο θα διευκόλυνε την Ιταλία ν’ απλώση την κυριαρχία της από την Αλβανία και την Πίνδο στην υπόλοιπη Ελλάδα{..}
{..]Και όσοι Βλάχοι αρνούνται να γίνουν ρουμανίζοντες ή όσοι είναι ύποπτοι πως καταπολεμούν την αυτονομιστική κίνηση πιάνονται……Αρχικά το κρέμασμα είναι «κανονικό», με τα πόδια προς τα κάτω.Έπειτα γίνεται ανάποδα , με το κεφάλι κάτω.Αλλά υπάρχει και φρικτώτερο: Τα χέρια πίσω, δένονται στον καρπό και από εκεί κρεμιέται όλο το σώμα από κάποιο κλωνάρι , ενώ ο κρεμασμένος σφαδάζει από πόνους…Χιλιάδες Βλάχοι και Βλαχόπουλα , ίσως πάνω από 6000 μαρτύρησαν με τον τρόπο αυτό.Αμέτρητοι ίσως και πάνω από 200 είναι εκείνοι που πέθαναν από βασανιστήρια..{..}
