Ο Ιωάννης Αναγνώστης Κοντάκης (1781-1854) είναι ένας από τους αφανείς ήρωες της Επανάστασης του 1821.
Προσέφερε πολύτιμες υπηρεσίες στην Πατρίδα ως αγωνιστής, ως πολιτικός και ως ιστορικός συγγραφέας, αλλά σε όλη του τη ζωή επέλεξε να μην ακούγεται το όνομά του. Αποτέλεσμα του ότι εφάρμοσε στη ζωή του το «λάθε βιώσας» ήταν ότι μετά από μακρά και σημαντική στρατιωτική και πολιτική πορεία όταν πέθανε, κατά την πανδημία της χολέρας που αφάνισε την Αθήνα, μία μόνο εφημερίδα, η «Αθηνά» του αφιέρωσε μιαν αράδα, στις 25 Οκτωβρίου του 1854: « Εκ των κατ’ αυτάς αποβιωσάντων υπό χολέρας χρεωστούμεν να αναφέρωμεν τον Σεβ. Επίσκοπον Άνδρου κ. Προκόπιον και τον Βουλευτήν Κυνουρίας κ. Κοντάκην, αμφοτέρους λείψανα του ιερού αγώνος και ταφέντας αναλόγως των θέσεών των».
Ο πατέρας του Ιωάννη Κοντάκη τον αρραβώνιασε στα δεκατρία και τον πάντρεψε στα δεκαπέντε με την κόρη του Νικολού Τερζάκη, με την οποία απέκτησαν έξι παιδιά, τέσσερα αγόρια και δύο κορίτσια. Η οικογένειά του ήταν προεστών και εύπορη. Ο ίδιος αγαπούσε τα γράμματα, που τα έμαθε στη Βυτίνα και στο χωριό του, και είχε ταλέντο στο εμπόριο, όπου διέπρεψε. Στην αυτοβιογραφία του γράφει πως από μικρή ηλικία δεν πήρε από τον πατέρα του ούτε οβολό. Αντίθετα, 22 ετών του έδωσε 850 γρόσια...
Τον Αύγουστο του 1817 σε πανηγύρι που γινόταν έξω από την Τριπολιτσά ο Κοντάκης γνώρισε τον Φιλικό Ηλία Χρυσοσπάθη, που τον μύησε στην Εταιρεία. Από τότε έγινε ο ίδιος κατηχητής και μύησε πολλούς στην περιφέρεια της Κυνουρίας. Στον Αγώνα και εν όψει της πολιορκίας της Τριπολιτσάς ο Κοντάκης ίδρυσε με τον Επίσκοπο Βρεσθένης Θεοδώρητο καλά οργανωμένο στρατόπεδο στα Βέρβενα, όπου συγκεντρώθηκαν στρατιώτες από διάφορα μέρη της περιοχής. Όταν ήρθαν και ο Κολοκοτρώνης με τον Νικηταρά και ανέλαβε ο Γέρος του Μωριά την αρχηγία, αυτό εμψύχωσε τους στρατιώτες, που πλέον ήσαν έτοιμοι να αλώσουν την πρωτεύουσα της Πελοποννήσου.
Πριν από την άλωση της Τριπολιτσάς ο Κοντάκης με τους στρατιώτες του συμμετέσχε στη νίκη επί των Τούρκων στα Δολιανά, νίκη που επίσης ενθάρρυνε τους Έλληνες, που πλέον χαιρόντουσταν να πολεμούν τους Τούρκους στους κάμπους. Όταν πριν από την Άλωση πήγε ο Δημ. Υψηλάντης στο Άστρος για να αναλάβει την αρχηγία του Αγώνα ο Κοντάκης έκαμε μεγάλο τραπέζι σε αυτόν και σε όλους τους πολιτικούς και στρατιωτικούς αρχηγούς που πήγαν να τον υποδεχθούν. Ο ίδιος έγραψε ότι έσφαξε εκείνη την ημέρα 20 αρνιά, 25 κριάρια και πρόσφερε και άλλα πολλά εδέσματα...
Όταν οι επηρεαζόμενοι από τον Μαυροκορδάτο προεστοί έδειξαν απειθαρχία προς τον Υψηλάντη και αυτός απείλησε ότι θα αποχωρήσει, οι στρατιώτες που ήσαν μαζεμένοι στα Βέρβενα απείλησαν να τους σκοτώσουν, αλλά επενέβη ο Κοντάκης με τους στρατιώτες του και δεν χύθηκε αδελφικό αίμα. Στην άλωση της Τριπολιτσάς ήταν τραυματίας και δεν συμμετέσχε, αλλά πολέμησαν τα αγόρια του. Στην εκστρατεία του Δράμαλη πολέμησε στους Μύλους και συμμετέσχε στην άλωση του Ναυπλίου. Ο ίδιος μετά τη Συνέλευση της Επιδαύρου, όπου ήταν πληρεξούσιος του Αγίου Πέτρου, παραιτήθηκε από στρατιωτικός αρχηγός και άφησε την αρχηγία στον δεύτερο γιό του Ανδρέα και στον Πάνο Ζαφειρόπουλο.
Ως πολιτικός ήταν πληρεξούσιος της Κυνουρίας σε όλες τις Εθνικές Συνελεύσεις και κατά τη διαμάχη των περί τους Μαυροκορδάτο και Κωλέττη προκρίτων με τους υπό τον Κολοκοτρώνη στρατιωτικούς ήταν με το μέρος των δεύτερων και έκαμε αυστηρή κριτική στις επιλογές των πρώτων, που ασκούσαν την εξουσία. Όταν ο Ιμπραήμ ρήμαζε την Πελοπόννησο φύλαξε την οικογένειά του στη Σαμπατική της Τσακωνιάς.
Ο Κοντάκης υποστήριξε με θέρμη την εκλογή του Ιωάννου Καποδίστρια ως κυβερνήτη της Ελλάδος στη Συνέλευση της Τροιζήνας.
Γράφει ο ίδιος στα «Υπομνήματα, αναγκαιότατα, αξιόπιστα και αξιοσημείωτα προς γνώσιν των απογόνων του υποφαινομένου, οι οποίοι εντέλλονται να τα έχωσιν ως οδηγόν και να εξακολουθώσι την σειράν των σημειώσεων των κατά καιρούς συμβαινόντων» ότι συνέταξε έγγραφο, το οποίο έφερε τις υπογραφές όλων σχεδόν των πληρεξουσίων, που ζητούσαν να αναλάβει ο Καποδίστριας. Αυτό το έδωσε στα χέρια του προεδρεύοντος της Συνέλευσης Ρήγα Παλαμήδη και έληξε το θέμα... (Βλ. σχ. Μαρίας Χρόνη – Βακαλοπούλου «Ιωάννης Αναγνώστης Κοντάκης: Η ζωή, το έργο και τα Απομνημονεύματά του», Εκδ. Συλλόγου «Άγιος Πέτρος» Αγιοπετριτών Αττικής, Αθήνα, 2001, σελ. 165).
Ο Θάνος Βαγενάς γράφει ότι ο Καποδίστριας έτρεφε προς τον Κοντάκη αισθήματα εκτιμήσεως, φιλίας και εμπιστοσύνης. Αυτό αποδεικνύεται από τις υπεύθυνες θέσεις, που του ανέθεσε, όπως αυτή του Διοικητού της περιφέρειας Κορίνθου. Έχουν σωθεί δέκα ιδιαίτερα γράμματα του Καποδίστρια προς τον Κοντάκη, στα οποία διακρίνεται ο σύνδεσμος που υπήρχε μεταξύ τους. (Θάνου Βαγενά «Αναγνώστης Κοντάκης», Εκδ. Περ/κού «Κυνουριακή Επιθεώρηση», Αθήνα, 1938, σελ. 22-23). Αναφέρεται ενδεικτικά επιστολή του Καποδίστρια προς τον Κοντάκη, τότε Διοικητού Κορίνθου:
«Εν Ναυπλίω τη 23 Μαΐου 1830. Ιδιαίτερον. Έλαβον το γράμμα, το οποίον μ’ εγράψατε δια του υιού σας και δια του αυτού πάλιν σας αποκρίνομαι. Βλέπω με δυσαρέσκειάν μου ότι έχετε απόφασιν ν’ αφήσετε τον τόπον τον οποίον διοικείτε με τρόπον τόσον έντιμον προς υμάς και τόσον ωφέλιμον προς το κοινόν. Επιθυμούσα μεγάλως το να μείνετε αυτού τουλάχιστον έως να ίδωμεν πώς θέλει τελειώσει η μεγάλη υπόθεσις η περί των οροθεσίων. Κανένας δεν ήθελε ημπορέσει καλλίτερα από υμάς να ευχαριστήση τους κατοίκους και να εκτελέση τους σκοπούς της Κυβερνήσεως. Εάν όμως είναι αμετάθετος η απόφασίς σας, ειδοποιήσατε παρακαλώ τον κύριον Ράδον, ώστε συνεννοούμενος μαζύ σας να φροντίση περί της διοικήσεως της εμπιστευθείσης εις υμάς επαρχίας. Σας ασπάζομαι. ΥΓ. Εάν αφήσετε τον τόπον σας τούτον, είμαι εύελπις ότι δεν θέλετε λήψει του να αποδεχθήτε άλλην τινά θέσιν δημόσιον, εις την οποίαν να δείξετε πάλιν τον ζήλον και την ικανότητά σας. (υπογραφή) Ι.Α. Καποδίστριας» (Αρ. Εγγρ. Αρχ. Ι.Ε.Ε. 15.020). Μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια ο Κοντάκης έπεσε σε δυσμένεια, αλλά έως το τέλος της ζωής του δεν έπαυσε να ασχολείται με τα κοινά ως δήμαρχος, πληρεξούσιος και βουλευτής Κυνουρίας.
Τον Μάιο του 1994 ο ΕΤ δημοσίευσε άρθρο του υπογράφοντος το παρόν για τον Αναγνώστη Κοντάκη, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 140 ετών από τον θάνατό του. Σε αυτό εθίγετο το θέμα ότι ο ήρωας έμεινε επί τόσα χρόνια αφανής...Ο Σύλλογος Αγιοπετριτών Αττικής τότε κινητοποιήθηκε και αφού μας ευχαρίστησε για την υπόμνηση μεταξύ των πολλών που έκαμε ήταν και η σημαντική εργασία για τον Κοντάκη της δρος φιλολόγου κας Μαρίας Χρόνη – Βακαλοπούλου.-
