Η συζήτηση για την ένταξη της Κύπρου στο ΝΑΤΟ επανέρχεται σήμερα με νέους όρους
Του Χρίστου Πέτρου
Το θέμα της ένταξης της Κυπριακής Δημοκρατίας (ΚΔ) στο ΝΑΤΟ επανέρχεται κατά καιρούς στη δημόσια συζήτηση. Ωστόσο η συζήτηση αυτή, ειδικά τις τελευταίες δεκαετίες, ήταν πάντα εσωτερικής κατανάλωσης και γινόταν κυρίως στο πλαίσιο της αντιπαράθεσης για την επιλογή συμμαχιών και γεωπολιτικών στρατοπέδων της ΚΔ. Δεν υπήρξε δηλαδή ποτέ κάποια σοβαρή προσπάθεια να κινηθούν διαδικασίες και να γίνει αίτηση ένταξης. Εξάλλου, οι όποιες φωνές υποστήριζαν την ένταξη της ΚΔ στο ΝΑΤΟ, γνώριζαν πως δεν υπήρχε το λαϊκό έρεισμα για κάτι τέτοιο.
Η παράδοση των Αδεσμεύτων
Η παράδοση των Αδεσμεύτων που κληροδοτήθηκε από τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο Γ΄, σε συνδυασμό με τον βρώμικο ρόλο των ΗΠΑ στο απριλιανό πραξικόπημα, το πραξικόπημα και την εισβολή του ’74, μια σειρά από νατοϊκούς πολέμους, ειδικότερα κατά ομόδοξων λαών και διάφορα άλλα γεγονότα, συνέβαλαν ώστε η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων της Κύπρου να βλέπει εντελώς αρνητικά ή στην καλύτερη περίπτωση με επιφύλαξη το ΝΑΤΟ και την προοπτική ένταξης της Κύπρου σε αυτό. Αντ’ αυτού, υποστηριζόταν η παραμονή στο μπλοκ των Αδεσμεύτων, ή, με νεότερους όρους, οι πολυεπίπεδες συμμαχίες και οι ισόποσες σχέσεις με τις διάφορες Μεγάλες Δυνάμεις, κυρίως τις ΗΠΑ και τη Ρωσία.
Η αλλαγή κλίματος – 73% υπέρ της ένταξης στο ΝΑΤΟ
Το τελευταίο διάστημα, λόγω των μεγάλων γεωπολιτικών ανακατατάξεων που εκ των πραγμάτων μάς βρίσκουν απέναντι στον αναθεωρητισμό και ως εκ τούτου το ευρασιατικό μπλοκ, η συζήτηση για την ένταξη της Κύπρου στο ΝΑΤΟ επανέρχεται με νέους όρους.
Είναι ενδεικτικό το γεγονός πως σε πρόσφατη δημοσκόπηση που δημοσίευσε η κυπριακή εφ. Σημερινή, το 73% των ερωτηθέντων τάσσεται ΥΠΕΡ της ένταξης της ΚΔ στο ΝΑΤΟ και το 27% ΕΝΑΝΤΙΟΝ.
Στην ίδια δημοσκόπηση το 81% απαντά πως η ένταξη στο ΝΑΤΟ θα ήταν από ΛΙΓΟ (13%), ΑΡΚΕΤΑ (27%) έως ΠΟΛΥ (41%), ωφέλιμη για την ΚΔ.
Η προεκλογική αντιπαράθεση για το ΝΑΤΟ
Μάλιστα, η ιδέα της ένταξης στο ΝΑΤΟ συζητείται πλέον και στο πλαίσιο της προεκλογικής αντιπαράθεσης που είναι σε εξέλιξη:
Πρόκειται για πρόταση που έβαλε στο τραπέζι ο υποψήφιος του ΔΗΣΥ Αβέρωφ Νεοφύτου και τη συνέδεσε με κινήσεις στις οποίες θα προβεί αν εκλεγεί Πρόεδρος της Δημοκρατίας προκειμένου να ασκήσει πιέσεις στην Τουρκία και να άρει το αδιέξοδο στο οποίο περιήλθαν οι προσπάθειες λύσης του Κυπριακού μετά το ναυάγιο στο Κραν Μοντανά το 2017.
Πάντως, αν και η ιδέα της ένταξης στο ΝΑΤΟ, όπως φαίνεται και από τη δημοσκόπηση, έχει λαϊκή απήχηση, δεν φαίνεται να την εκλαμβάνει το εκλογικό σώμα ως «αβερωφική»: Όλες οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως ο υποψήφιος του ΔΗΣΥ δεν καταφέρνει να μαζέψει ψήφους απ’ την πρόταση αυτή, ούτε φυσικά από οτιδήποτε άλλο, αφού παραμένει εδώ και 6 μήνες κολλημένος στο 16% με 19%.
Από τους δύο άλλους βασικούς υποψηφίους, ο τέως ΥΠΕΞ Νίκος Χριστοδουλίδης δεν είναι αρνητικός σε μια τέτοια προοπτική, ωστόσο δεν θεωρεί πως υπάρχουν ουσιαστικές δυνατότητες για κάτι τέτοιο στην παρούσα φάση. Ο Ανδρέας Μαυρογιάννης, που υποστηρίζεται από το ΑΚΕΛ, θεωρεί ότι είναι εντελώς ανόητη μια τέτοια συζήτηση.
Υπάρχει όντως δυνατότητα ένταξης της ΚΔ στο ΝΑΤΟ; Θα ήταν κάτι τέτοιο προς το συμφέρον μας;
Η ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας (ΚΔ) στο ΝΑΤΟ προφανώς δεν είναι καθόλου αρνητική προοπτική για όποιον τουλάχιστον τοποθετεί τις υφιστάμενες γεωπολιτικές αναγκαιότητες πάνω από τις νεκρές πολιτικές παραδόσεις ή ακόμα και τις ιδεολογικές αγκυλώσεις.
Υπάρχει όμως στ’ αλήθεια δυνατότητα ένταξης της Κύπρου στο ΝΑΤΟ;
Η απάντηση, με δεδομένο το δικαίωμα της Τουρκίας να ασκήσει βέτο, είναι «όχι».
Διπλωματικά ή επικοινωνιακά, σε διεθνές επίπεδο, θα έχει κάποιο όφελος η κίνηση της ΚΔ για ένταξη στο ΝΑΤΟ έστω κι αν γνωρίζουμε πως δεν θα ενταχθεί λόγω του τουρκικού βέτο;
Αν το ζητούμενο είναι να ασκηθούν πιέσεις στην Τουρκία προκειμένου να μετακινηθεί από την αδιαλλαξία της, προφανώς και πάλι η απάντηση είναι «όχι». Η Τουρκία δεν είναι αφελής, γνωρίζει ότι έχει δικαίωμα βέτο και ότι είναι η δεύτερη μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη στο ΝΑΤΟ. Ως εκ τούτου δύσκολα τη μετακινεί κανείς από τις θέσεις της, -ειδικά στο Κυπριακό- με το πρόσχημα της ενδεχόμενης ένταξης της ΚΔ στο ΝΑΤΟ.
Αν το ζητούμενο είναι να δοθούν μηνύματα στον διεθνή παράγοντα για την γεωπολιτική στοίχιση της ΚΔ, και άρα να αυξηθεί η εύνοια εντός του δυτικού συστήματος ασφαλείας προς την ΚΔ, η απάντηση είναι ένα χλιαρό «ναι» και αυτό με αστερίσκο.
Γιατί αφενός υπάρχουν άλλοι τρόποι, πολύ πιο ουσιώδεις και επωφελείς για τη ίδια την ΚΔ να δείξει την προσήλωσή της στο δυτικό σύστημα ασφαλείας, στο οποίο έτσι κι αλλιώς ανήκει. Επί παραδείγματι η αγορά σοβαρών οπλικών συστημάτων, τώρα που έχει αρθεί το εμπάργκο από τις ΗΠΑ, ή ακόμη και μια αμυντική συνεργασία με τοποθέτηση συστημάτων από δυτικές δυνάμεις σε έδαφος που ελέγχεται από την ΚΔ.
Αφετέρου και με δεδομένο ότι η Τουρκία θα είναι πάντα «μαγαζί γωνία» και υπερπολύτιμη υπόθεση για τις ΗΠΑ συγκριτικά με τη μικροσκοπική ΚΔ, πρέπει να ληφθεί υπόψη το ενδεχόμενο του διπλωματικού αδειάσματός μας το οποίο θα συνεπάγεται γεωπολιτική συρρίκνωση: Οι Αμερικανοί – και με δεδομένη τη σοβαρή προοπτική αλλαγής σκυτάλης στην πολιτική ηγεσία της Τουρκίας- δεν φαίνεται να έχουν λόγο να είναι υποστηρικτικοί στην ένταξη της ΚΔ στο ΝΑΤΟ αν αυτό διεύρυνε τη ρήξη με την Άγκυρα, σε βαθμό που οι ίδιοι δεν θέλουν. Όπως είπε απλά και ξεκάθαρα ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ Τζέικ Σάλιβαν σε Τούρκο δημοσιογράφο πρόσφατα, το κριτήριο βάσει του οποίου οι ΗΠΑ λαμβάνουν αποφάσεις για την Ανατολική Μεσόγειο, αλλά και ευρύτερα, είναι το εθνικό τους συμφέρον. Η στρατηγική υποστήριξη της ένταξης της ΚΔ στο ΝΑΤΟ από τις ΗΠΑ (κάτι που θα συνεπάγεται ακόμη πιο βαθιά ρήξη από την υφιστάμενη στις σχέσεις Άγκυρας – Ουάσιγκτον), θα συνέβαινε μόνο αν ευνοούσε τα συμφέροντα των ΗΠΑ στην περιοχή. Είμαστε σίγουροι ότι αυτό συμβαίνει; Γιατί οι επιπτώσεις από μια ενδεχόμενη άρνηση των Αμερικανών να υποστηρίξουν το αίτημα ένταξης της ΚΔ στο ΝΑΤΟ -έχοντας μάλιστα υπόψη ότι με το ΒΕΤΟ της Τουρκίας δεν υπάρχει ζήτημα ουσίας-, θα προκαλούσε πολύ πιο σοβαρά προβλήματα από το όποιο ενδεχόμενο επικοινωνιακό όφελος στο οποίο αποσκοπούν οι κάπως επιπόλαιοι υποστηρικτές της πρότασης του Αβέρωφ Νεοφύτου.
Με απλά λόγια και με γνώμονα τις νέες γεωπολιτικές πραγματικότητες, η βάση της πρότασης για ένταξη της ΚΔ στο ΝΑΤΟ δεν είναι κακή εφόσον μια τέτοια προοπτική δυναμώνει την αποτρεπτική ισχύ, αναβαθμίζει την άμυνα του τόπου και τις διπλωματικές σχέσεις του κράτους μας με τους μεγάλους παίκτες του δυτικού συστήματος ασφαλείας στο οποίο εξάλλου ανήκουμε. Ωστόσο, από τη στιγμή που, για τους λόγους που προαναφέρονται, δεν φαίνεται να υπάρχει δυνατότητα να ενταχθεί στο παρόν στάδιο η ΚΔ στο ΝΑΤΟ, η θέση αυτή εξυπηρετεί τον προεκλογικό καιροσκοπισμό του Αβέρωφ και όσων άλλων την προτάσσουν. Έτσι, στην προσπάθειά τους να στείλουν τάχα το μήνυμα της προσήλωσης της ΚΔ στη Δύση, στέλνουν το μήνυμα της επιπολαιότητας τροφοδοτώντας την ανυποληψία στην οποία μας βύθισε η απερχόμενη κυβέρνηση είτε με τα χρυσά διαβατήρια, είτε με τις τσάρτερ πτήσεις για δανεικά απ’ τη Ρωσία την ημέρα του κουρέματος το 2013 κ.λπ. Εν κατακλείδι, οι σοβαρές προτάσεις που αφορούν στρατηγικές αποφάσεις εθνικού συμφέροντος καλό είναι να μη γίνονται παιχνίδι στα χέρια των… συναγερμικών.
