Το τελευταίο τεύχος του Γερμανικού Περιοδικού Φιλοσοφίας είναι αφιερωμένο στο γερμανοτραφή στοχαστή Παναγιώτη Κονδύλη που είχε διαβλέψει την ελληνική κρίση ήδη από το 1998, χρονιά του θανάτου του.
Οι Γερμανοί θυμούνται πάντα και μελετούν ακόμα το έργο του στοχαστή Παναγιώτη Κονδύλη που έφυγε πρόωρα το 1998.
Το ελληνικό πανεπιστήμιο τον είχε απορρίψει, στη συνέχεια απέρριψε ο ίδιος το ελληνικό πανεπιστήμιο και την πανεπιστημιακή καριέρα συνολικά.
Διέθετε σπάνιο συνδυαστικό ταλέντο που του επέτρεψε να γράψει σημαντικές φιλοσοφικές συνθέσεις για το διαφωτισμό ή την παρακμή του αστικού πολιτισμού. Οι Γερμανοί εξακολουθούν να αναφέρονται σ’ αυτόν. Το 2007 για παράδειγμα εκδόθηκε ένας συλλογικός τόμος με τίτλο «Διαφωτιστής χωρίς αποστολή» με μελέτες για τη σκέψη του, τώρα μόλις στον Κονδύλη είναι αφιερωμένο το τελευταίο τεύχος του Γερμανικού Περιοδικού Φιλοσοφίας που κυκλοφορεί ανά δίμηνο στο Βερολίνο.
Πτώση στα κατώτερα σκαλιά
Ανάμεσα στα διάφορα κείμενα για την κοινωνική φιλοσοφία του Κονδύλη, στο περιοδικό δημοσιεύεται μεταφρασμένη στα γερμανικά μια εκτενής συνέντευξη που είχε δώσει ο Έλλην φιλόσοφος στο Σπύρο Κουτρούλη εκείνη τη μοιραία χρονιά του 1998 και είχε δημοσιευθεί στο περιοδικό «Νέα Κοινωνιολογία». Υπάρχει εκεί ένα σημείο που μοιάζει προφητικό από τη σημερινή σκοπιά, ένα σημείο για το ελληνικό πρόβλημα, το οποίο αμέσως εντόπισε ο κριτικός της Süddeutsche Zeitung του Μονάχου και το μεταφέρει ασχολίαστο στους αναγνώστες της μεγάλης αυτής γερμανικής εφημερίδας. Ας το διαβάσουμε κι εμείς, ασχολίαστο: «Αν ο Ελληνισμός θέλει να επιβιώσει ωε διακεκριμένη ταυτότητα, το πρώτο που θα έπρεπε να κάνει θα ήταν να παράγει όσα τρώει. Δεν εννοώ διόλου κάποιαν οικονομική αυτάρκεια με την παλιά έννοια, αλλά την απαλλαγή από την πολιτική και την πρακτική του παρασιτικού καταναλωτισμού. Ένα βιώσιμο συλλογικό υποκείμενο οφείλει να εξάγει τουλάχιστον τόσα, όσα εισάγει, σ’ έναν ανοικτότερο κόσμο. Ειδάλλως είναι αναπόφευκτη η πτώση στα κατώτερα σκαλιά του διεθνούς καταμερισμού της εργασίας, η καταχρέωση και η πολιτικοστρατιωτική εξάρτηση. Τις τελευταίες δεκαετίες ο Ελληνισμός προχώρησε γρήγορα προς αυτή την κατεύθυνση. Η αναστροφή της απαιτεί γενναία παραγωγική προσπάθεια, προηγμένη τεχνογνωσία και ριζική θεσμική εξυγίανση, καθώς και ένα εκπαιδευτικό σύστημα εντελώς διαφορετικού επιπέδου.»
Ελληνοκεντρισμός και πιθηκισμός
Με ανατριχιαστική λακωνικότητα ο Κονδύλης στις λίγες αυτές γραμμές από μια συνέντευξη συμπύκνωσε τις αιτίες που στο μεταξύ οδήγησαν στο ελληνικό αδιέξοδο. Αλλά να δούμε και πώς περιγράφει τα επιφαινόμενα αυτών των αιτιών: «Εδώ θα πρέπει να υπογραμμισθεί ότι η συνήθης αντιπαράθεση των εκσυγχρονιστικών τάσεων προς την καλλιέργεια της εθνικής παράδοσης είναι απλουστευτική και παραπλανητική. Μονάχα η ευόδωση της εκσυγχρονιστικής προσπάθειας επιτρέπει την επιτυχή άμιλλα με άλλα έθνη και έτσι χαρίζει την αυτοπεποίθηση εκείνη, η οποία επιτρέπει την απροβλημάτιστη αναστροφή με την εθνική παράδοση και καθιστά ψυχολογικά περιττό τον πιθηκισμό. Αντίθετα, η ανικανότητα ενός έθνους να συναγωνισθεί με άλλα σε ό, τι – καλώς ή κακώς – θεωρείται κεντρικό πεδίο της κοινωνικής δραστηριότητας θέτει σε κίνηση ένα διπλό υπεραναπληρωματικό μηχανισμό: τον πιθηκισμό ως προσπάθεια να υποκαταστήσεις με επιφάσεις ό, τι δεν κατέχεις στην ουσία και την παραδοσιολατρία ως αντιστάθμισμα του πιθηκισμού. Απ’ αυτή την άποψη, ο πτωχοπροδρομικός ελληνοκεντρισμός και ο κοσμοπολιτικός πιθηκισμός αποτελούν μεγέθη συμμετρικά και συναφή, όσο κι αν φαινομενικά εκπροσωπούν δύο κόσμους εχθρικούς μεταξύ τους.»
Σπύρος Μοσκόβου
