“Είµασταν στο κλείσιµο του φύλλου της Χριστιανικής και, παρά την προετοιµασία, επέµενε να µένει λευκή µια σελίδα. Αίφνης, λίγο µετά τις 2, χτύπησε το τηλέφωνο: Ο αδελφός, ο γλυκύτατος φίλος, ο πατέρας µας, για τους νεώτερους, ο πάντα γελαστός Μανώλης Μηλιαράκης έχασε τη µάχη για τη ζωή και πέταξε στους ουρανούς.
Ανάλαφρος, είµαστε βέβαιοι, λευκός και καθάριος, παιδί ακόµα παρά τα 82 του χρόνια, άνθρωπος της ειρήνης, φλογερός αγωνιστής, σύµβολο εντιµότητας και ακεραιότητας, ελεήµων έως αυταπαρνήσεως, πονεµένος σύζυγος και πατέρας, ο Μανώλης, αναπαύτηκε από κάθε έργο και πόνο. Είµαστε βέβαιοι ότι βρίσκεται κιόλας στην αγκαλιά του λατρεµένου του Χριστού και των αγίων.
Παρά το ότι νοσηλευτόταν από τον Δεκέµβριο σε σοβαρή κατάσταση, η αναγγελία του θανάτου του µας βρήκε απροετοίµαστους. Γεννηµένος στις 7 Φεβρουαρίου του 1940 έφυγε στις 18 Ιανουαρίου του 2023. Οι λεπτοµέρειες της εξοδίου ακολουθίας θα είναι γνωστές αύριο, οπότε θα δηµοσιευτεί ανακοίνωση εδώ στην ιστοσελίδα µας. Ως πρώτη ανασκόπηση της ζωής του αναδηµοσιεύουµε από το φύλλο µας 951 (5 Νοεµβρίου 2015), σχετικό κείµενο µε την ευκαιρία της ανακήρυξής του σε επίτιµο πρόεδρο της Χριστιανικής Δηµοκρατίας στο 8ο Συνέδριο. Όλοι µας, φίλοι, αδελφοί και συνεργάτες ευχόµαστε αιωνία του η µνήµη.”
ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ Μ. ΜΗΛΙΑΡΑΚΗΣ (1940-2023)
Ένας αδελφός πρόεδρος στον χριστιανοκoινωνικό αγώνα
O Μανώλης Μηλιαράκης είναι ενεργός πολίτης και απλός ορθόδοξος χριστιανός, που δεν χρειάζεται δοξαστικά για να αισθάνεται σπουδαίος ούτε εξαρτά από αυτά την εκτέλεση του προσωπικού του χρέους ως ηγέτη έως χθες της Χρ. Δημοκρατίας ή ως προέδρου και μέλους πολιτικών και εθνικών Επιτροπών. Γνωρίζουμε ότι τον φέρνουμε σε δύσκολη θέση.
Εμείς όμως έχουμε ανάγκη, το ηθικό και πνευματικό χρέος, να μιλήσουμε για τον άνθρωπο, το φίλο, τον αδελφό, τον ταπεινό ηγέτη με μη συνήθη κατά κόσμον χαρακτηριστικά ενός προέδρου.
Θα σκιαγραφήσουμε με συντομία την προσωπικότητά του, όχι γιατί εκείνος το χρειάζεται, αλλά οι νέοι μας ιδιαίτερα και όσοι πονούν γι’ αυτή τη Χώρα και όσοι συγκλονίζονται από το επαναστατικό μήνυμα του Ευαγγελίου: «Δικαιοσύνην μάθετε οι ενοικούντες επί της γης»…
Ο Μ. Μηλιαράκης κατάγεται από την Καλλονή Ηρακλείου Κρήτης. Οι γονείς του ήσαν φτωχοί αλλά πιστοί χριστιανοί, με ζωντανή λαϊκή πίστη. Αυτή ήταν η βασική και μόνιμη παρακαταθήκη του. Σπούδασε στο Ηράκλειο και έπειτα στην Αθήνα φυσικός, με τις γνωστές στερήσεις ενός επαρχιώτη στη δεκαετία του ’60. Τον έδιωξαν από χριστιανικό οικοτροφείο, γιατί στις συζητήσεις με τους συμφοιτητές του μιλούσε για τα δίκαια του λαού, για τη δικαιοσύνη του Ευαγγελίου, ρωτώντας και απορώντας, πρώτα για τα συμβαίνοντα στην «χριστιανική» κοινωνία μας.
Έπειτα θεώρησε αναπάντεχη και ευεργετική τη γνωριμία με την εφημερίδα «Χριστιανική Δημοκρατία», που του έστειλε από την Κρήτη (τον έγραψε συνδρομητή) ο πατέρας του, όταν κλιμάκιο ομιλητών της Χ.Δ. επισκέφθηκε την Κρήτη και μιλούσε σε χωριά και σε πόλεις. Κεντρικό μήνυμά τους: «Ούτε η Κεφαλαιοκρατία ούτε ο Κομμουνισμός, υλιστικές θεωρίες και συστήματα, σώζουν τον άνθρωπο. Το κήρυγμα του Ευαγγελίου μιλάει για τη σωτηρία του όλου ανθρώπου, και της ψυχής και του σώματός του, αλλά και των κοινωνιών μας, με την αγάπη του Χριστού και την κοινωνική δικαιοσύνη».
Γνωρίστηκε ο Μ. Μηλιαράκης με τον αείμνηστο δάσκαλό μας στα κοινωνικά Νικόλαο Σ. Ψαρουδάκη, ιδρυτή της Χρ. Δημοκρατίας ως πολιτικού Κινήματος και της ομώνυμης εφημερίδας. Ο Ν. Ψαρουδάκης του έδωσε βιβλία, του μίλησε, τον συγκλόνισε και άναψε φωτιές στη νεανική του ψυχή, η οποία είχε γευτεί στην οικογένειά του τη λαϊκή Ορθοδοξία, χωρίς αστικοχριστιανικές παραμορφώσεις.
Ο αδελφός Μ.Μ. έγινε έτσι μέλος της πρώτης Ελληνικής Χριστιανοδημοκρατικής Νεολαίας και αντιπρόεδρός της, με γραμματέα τον υπογράφοντα, το 1962. Έπειτα αφιερώθηκε στο Κίνημα της Χριστιανικής Δημοκρατίας και συμμετείχε σε όλα τα Συνέδριά της από το Α’ το 1979, μέχρι το Η’ το 2015, πρόσφατα. Και πριν και μετά ως πρόεδρος της Ε.Χ.Ο.Ν., ως μέλος Κεντρικών Επιτροπών και Διοικητικών Συμβουλίων ή Πολιτικών Γραφείων, ως Διευθυντής της εφημερίδας της «Χριστιανικής» και, τέλος, ως αντιπρόεδρός και πρόεδρος της Χ.Δ. από το 1989 μέχρι το 2015 άφησε τη σφραγίδα του στο Κίνημα.
Δεν ήταν θεολόγος αλλά μελετούσε την Αγία Γραφή, προσπαθώντας χωρίς πλατειές θεωρητικές αναλύσεις να εφαρμόζει το μήνυμα της αγάπης πρακτικά, χωρίς γλυκασμούς και διακρίσεις μεταξύ ημετέρων και ξένων. Ήταν όμως φλογερός κήρυκας της δικαιοσύνης και δεινός ρήτορας σε ευρύτερα ακροατήρια, όπου τολμούσε να καταγγέλλει την αδικία, τους ισχυρούς που «πίνουνε το αίμα του λαού», όπως μιλούσαν οι Προφήτες της Π. Διαθήκης, το Ευαγγέλιο και άγιοι, όπως ο Άγιος Μάξιμος Γραικός.
Τα άρθρα του στη «Χριστιανική» είναι δυνατά, τετράγωνα σε επιχειρήματα, φωτιά κατά της αδικίας και της υποκρισίας. Είναι σε άλλη μορφή συντομότερη και σύγχρονη, όπως τα περίφημα «κατηγορώ» του πυρπολητού ψυχών αείμνηστου Ν. Ψαρουδάκη. Δεν στερείται όμως και από το ύφος μιας άλλης ευχάριστης και ήπιας γραφής. Ο Μ. Μηλιαράκης, όπως ήταν η παράδοση της Χ.Δ., έκανε κριτική κατά καιρούς στη Δεσποτοκρατία, στα αστοχριστιανικά στοιχεία της Διοικούσας Εκκλησίας, όμως έτρεφε και τρέφει βαθύ σεβασμό στην Εκκλησία, την Ιερά Σύνοδο και τους έντιμους και απλούς διακόνους της ιεροσύνης και του μοναχικού λειτουργήματος, που δεν πρόδωσαν το Σταυρό του Χριστού.
Έχει το χάρισμα να επικοινωνεί φιλικά με χριστιανούς αλλά και άθεους, με αριστερούς και δεξιούς, χωρίς να διακόπτει το διάλογο παρά τις διαφωνίες του, συχνά, χωρίς να θεωρεί τον εαυτό του καλό χριστιανό και τους άλλους… απίστους και άθεους. Απέκτησε φίλους και μη χριστιανούς, σημαντικούς αριστερούς, που γράφτηκαν συνδρομητές και σέβονται τη Χ.Δ. και την Εκκλησία. Συνετέλεσε εξαιρετικά να γίνει σεβαστή η Χ.Δ. σε χριστιανικούς και μη κύκλους, που θα αναγνώριζαν με το χρόνο ότι ο Χριστιανισμός και η Ορθοδοξία δεν έχει μόνο βασιλόφρονες ή ακροδεξιούς φασίστες ή αγκυλωμενους συντηρητικούς αστοχριστιανούς ή εκμεταλλευτές των λαϊκών συμφερόντων. Αλλά έμαθαν και είδαν, ότι η δημοκρατία, η δικαιοσύνη, η κοινωνική ευαισθησία, οι λαϊκοί αγώνες είναι η πεμπτουσία του μηνύματος του Ευαγγελίου και των Προφητών του Χριστού. Ο Μ.Μ. με την επίταση της κρίσης της οικονομίας και της εξάρτησής μας από τους Δανειστές «εταίρους», άρχισε έναν ανυποχώρητο αγώνα κατά των Μνημονίων και προκάλεσε, με τη συνδρομή σοβαρών επιστημόνων και του διευθυντή της «Χριστιανικής», την μοναδική στην Ελλάδα έκδοση: «Το Μνημόνιο, η υποθήκευση της Ελλάδας» (β έκδοση 2014).
Στα πολιτικά όργανα της Χ.Δ. και στις σχέσεις του με τους αδελφούς χριστιανοδημοκράτες ήταν φιλικός, δημοκρατικός, διακονικός, χωρίς έπαρση ή διάκριση. Αυτό είναι κατά τη γνώμη μου και το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό ενός χριστιανού ηγέτη. Είχε την υπομονή να ακούει, να δέχεται κριτική να συνθέτει.
Ο Μ.Μ. συμμετείχε στην Επιτροπή για τις Γερμανικές Αποζημιώσεις σε στενή συνεργασία με τον αγωνιστή Μ. Γλέζο, σύμβολο της Αντίστασης. Υπήρξε κατά πρόταση άλλων πρόεδρος της ΣΕΥΑΕΚ (Συντονιστικής Επιτροπής Υποστήριξης Αγώνα Ελεύθερης Κύπρου) επί πολλά χρόνια και απεχώρησε για να μη μείνει μόνιμος…
Και στη Χ.Δ. ζήτησε εδώ και πολλά χρόνια από δημοκρατική ευαισθησία να παραιτηθεί από πρόεδρος για να αναλάβουν νεώτεροι, όμως δεν το επέτρεπαν οι συνεργάτες του και οι συνθήκες. Τώρα όμως ζήτησε επίμονα να έλθουν νέοι στην ηγεσία του Κινήματος, γιατί ήταν πραγματική δικαίωσή του. Αυτός δεν αποχωρεί αλλά θα εργάζεται με τον ίδιο ζήλο, όπως και πριν, όσο ο Θεός το επιτρέψει.
Το Συνέδριο ομόφωνα τον ανεκήρυξε επίτιμο πρόεδρο με όλα τα δικαιώματα του ενεργού μέλους, γιατί παραμένει ενεργός χριστιανοκοινωνιστής, αισθάνεται ικανοποίηση βαθιά για τη νέα ηγεσία και εύχεται πραγματική αναγέννηση των κοινωνικών και πολιτικών αγώνων της Χ.Δ.
Θ. Κουρταλίδης
