Θεοφάνης Μαλκίδης
Προσφυγικός Ελληνισμός: επιτακτική ανάγκη δημιουργίας «ζωντανών μουσείων»
Από την ομιλία στις εκδηλώσεις για τα εκατό χρόνια από την ΄Καταστροφή και την έλευση των προσφύγων στον Έβρο.
Είναι διαπιστωμένο πλέον ότι ο Θρακικός Ελληνισμός και γενικότερα ο Ελληνισμός του Πόντου, της Μικράς Ασίας- Ιωνίας, της Καππαδοκίας, ο οποίος ζούσε στο οθωμανικό κράτος μέχρι το 1922-1923, έπαιξε σημαντικότατο αν όχι κεντρικό ρόλο στην εξέλιξη της ιστορίας του ελληνικού λαού.
Επίσης είναι κοινά αποδεκτό ότι αυτό το ιδιαίτερης αξίας κομμάτι του Ελληνισμού που ζούσε στην ενιαία Θράκη, στην Ιωνία, στον Πόντο, στην Καππαδοκία, μπήκε στο περιθώριο αμέσως μετά την έλευσή του ως ακρωτηριασμένο προσφυγικό σώμα στον ελλαδικό χώρο.
Ειδικότερα το προσφυγικό στοιχείο αντιμετωπίστηκε σε γενικές γραμμές σαν ξένο, που ήλθε στην Ελλάδα προκειμένου να διαταράξει πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές και άλλες ισορροπίες, και τέθηκε στο παρασκήνιο. Ήταν βάρος που έπρεπε ή να εξαφανισθεί ή τουλάχιστον να μείνει χωρίς ουσιαστικό μέλλον και αυτό μπορούσε να γίνει με την ολοκληρωτική ισοπέδωση του πλούσιου παρελθόντος. Ειδικότερα, σε ότι αφορά το Θρακικό Ελληνισμό, σύντομα ο πρώτος ακρωτηριασμός ακολουθήθηκε και από ένα δεύτερο με τον διασκορπισμό των ανατολικοθρακών σε όλη την Ελλάδα και από έναν τρίτο στη δεκαετία του 1950 και 1960, με τη μετανάστευση σε όλο τον κόσμο.
Η Θράκη, η Ιωνία, ο Πόντος, η Καππαδοκία απουσίαζαν, υπήρχαν μόνο στις αναζητήσεις του Ερυθρού Σταυρού,- η «Σιδερή Ευρυδόγλου αναζητά την αδελφή της που χάθηκε το 1922 στην Αδριανούπολη…..»- λες και δεν υπήρξαν ποτέ, ενώ το νεοτουρκικό και κεμαλικό καθεστώς που δημιούργησε τους αγνοούμενους, επειδή έμεινε ατιμώρητο, συνέχισε να πράττει το ίδιο και στη συνέχεια. Η Κύπρος σήμερα είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα.
Οι σύλλογοι, ήταν οι κυριότεροι εκφραστές του προσφυγικού χώρου και λειτούργησαν ως κιβωτοί διάσωσης της ιστορικής διαδρομής του ελληνικού λαού, ενώ διέσωσαν και ανεκτίμητης αξίας κειμήλια και ιδιαίτερες πολιτισμικές εκφράσεις. Χωρίς αυτούς τους συλλογικούς θεσμούς, δεν θα υπήρχε καμία σοβαρή και δυναμική αναφορά για τον Ελληνισμό της καθ΄ υμάς Ανατολής.
Μία ανάλογη περίπτωση θα πρέπει να είναι ένα μουσείο για τον Προσφυγικό Ελληνισμό, το οποίο θα αποτελεί ένα κόσμημα για την πόλη, τη Θράκη, την Ελλάδα, τον Ελληνισμό.
Στο Μουσείο μπορεί να εκτίθεται υλικό της ενιαίας Θράκης, του Ελληνισμού της καθ΄ημάς Ανατολής , αυθεντικές αγροτικές και αστικές παραδοσιακές θρακιώτικες φορεσιές, εκκλησιαστικά σκεύη, γεωργικά και επαγγελματικά εργαλεία, μουσικά όργανα και είδη οικοσκευής.
Σκοπός του μουσείου θα είναι οι επισκέπτες, ντόπιοι και ξένοι, να γνωρίσουν την ιστορία της περιοχής, τον ξεριζωμό από τις εστίες τους, τον τρόπο ζωής των προσφύγων, την παράδοση της περιοχής και τα μέσα που χρησιμοποιούσαν για ν’ αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες της πρώτης εγκατάστασής τους.
Το Προσφυγικό Μουσείο θα τονίζει τη παρουσία η οποία μαζί με τους ζωντανούς απογόνους της νέας γενιάς προσφύγων, θα δίνουν το μήνυμα της συνέχειας και της προσφοράς.
