Η Επανάσταση στη Θράκη

Το λάβαρο των Λαβάρων...1821

Πηγή: tangelonias.blogspot.com

Κατά το πρώτο έτος της Επανάστασης δεν υπήρχε ενιαία διοίκηση και, συνεπώς, ένα ενιαίο σύμβολο του αγώνα, και έτσι ο κάθε οπλαρχηγός, εμπνευσμένος από το πάθος της ελευθερίας, τις ιστορικές του γνώσεις, τη θρησκευτική του προσήλωση, την προσωπική του φαντασία, τις οικογενειακές του παραδόσεις και το μίσος για τους Τούρκους, χρησιμοποιούσε τη δική του σημαία. Όλες όμως έφεραν το σημάδι του
σταυρού (ένδειξη θρησκευτικής ευλάβειας), ενώ μερικές απ' αυτές έφεραν την κουκουβάγια (σύμβολο σοφίας) ή τον αετό (σύμβολο ελευθερίας). Σύνηθες σύμβολο ήταν και ο αναγεννώμενος φοίνικας, όπως επίσης και το φίδι, κλαδιά δάφνης και άγκυρες (για τα νησιά). Οι αγωνιστές χρησιμοποιούσαν προ- σφιλείς κλασικές ρήσεις, όπως «ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ», «ΜΑΧΟΥ ΥΠΕΡ ΠΙΣΤΕΩΣ ΚΑΙ ΠΑΤΡΙΔΟΣ», «(Η) ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Η ΘΑΝΑΤΟΣ», «ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ ΝΙΚΑ», «ΜΕΘ' ΗΜΩΝ Ο ΘΕΟΣ», «Η ΤΑΝ Η ΕΠΙ ΤΑΣ», «ΕΚ ΤΗΣ ΣΤΑΚΤΗΣ ΜΟΥ ΑΝΑΓΕΝΝΩΜΑΙ» κ.τ.λ.

Η εμμονή στην παρουσία του σταυρού, όμως, δεν οφειλόταν μόνο στο βαθύ θρησκευτικό συναίσθημα των Ελλήνων, αλλά αποτελεί και μια προσπάθεια ετεροπροσδιορισμού προς την τουρκική ημισέληνο, η οποία κι αυτή κυριαρχεί στις σημαίες των Οθωμανών.

Ομοίωμα της τρίχρωμης σημαίας με τον σταυρόν και τον φοίνικα,
την οποία ύψωσε ο Αλέξανδρος Υψηλάντης στο Ιάσι,
κατά την είσοδό του στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες

Ελάχιστες αναφορές υπάρχουν για την επαναστατική σημαία του χωριού Λάβαρα στον Έβρο. Στο χωριό αυτό που πήρε το όνομά του λόγω της χρήσης λαβάρου (πριν από την Επανάσταση ονομαζόταν Σαλτίκιοϊ)[1], στις 2 Μαΐου 1821 σηκώθηκε μια επαναστατική σημαία η οποία είχε μαύρο σταυρό επάνω σε κυανό φόντο. Πανομοιότυπη σημαία χρησιμοποίησαν και οι επαναστάτες στη Σαμοθράκη.

Καλλίπολις, ειδυλλιακή άποψη του λιμανιού
περί τα τέλη του 19ου αιώνα.

Οι Οθωμανοί κατά τον 13ο και 14ο αιώνα άρχισαν να πραγματοποιούν συχνές πειρατικές επιδρομές στα παράλια της Θράκης, ώσπου το 1352 με επικεφαλής τον Σουλεϊμάν, γιο του Ορχάν, έγινε η κατάληψη της Τζύμπης και δύο χρόνια αργότερα το 1354 ήρθε η σειρά της Καλλίπολης. Με αφορμή λοιπόν την σύγκρουση του Ιωάννη ΣΤ΄ του Καντακουζηνού με τον Ιωάννη Παλαιολόγο, ο Ορχάν πέτυχε σε αντάλλαγμα της βοήθειάς του να του παραχωρηθεί ένα μικρό κομμάτι γης στη χερσόνησο της Καλλίπολης.
Το 1361 οι Τούρκοι κατέλαβαν το Διδυμότειχο και αργότερα την Κομοτηνή και την Ξάνθη. Την ίδια χρονιά γίνεται η κατάληψη και της Ανδριανούπολης, γεγονός που αποτέλεσε αποφασιστικό πλήγμα για την ύπαρξη του θρακικού ελληνισμού, κατάληψη, η οποία συνοδεύτηκε από ένα πλήθος βίαιων ενεργειών και λεηλασιών των Τούρκων. Έτσι η Ανδριανούπολη έγινε το μεγάλο κέντρο των στρατιωτικών τους εγκαταστάσεων.
Εκτελώντας πιστά το σχέδιο τους έριξαν το βάρος τους στη Θράκη οχυρώνοντας πολλές πόλεις, εξισλάμισαν ή έδιωξαν πολλούς χριστιανούς θέλοντας να εξασφαλίσουν το ζωτικό χώρο στη νέα τους πρωτεύουσα την Ανδριανούπολη (1373).

Εξαιτίας των εδαφολογικών συνθηκών και της γειτνιάσεως με την Κωνσταντινούπολη η Θράκη δεν έχει επίσημη και γενική συμμετοχή στην Ελληνική Επανάσταση του 1821.
Παρόλα αυτά και ένοπλες εξεγέρσεις έγιναν σε κάποιες περιοχές όπως Σωζόπολη, Σαμοθράκη, Αίνο, Σαλτίκιοϊ (Λάβαρα) , Χερσόνησος της Καλλιπόλεως και εδώ οι επαναστάτες έγιναν ολοκαύτωμα στο βωμό της πίστης και της πατρίδας, εφάμιλλο της υπόλοιπης χώρας.
Οι Θράκες επίσης αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν στα πεδία των μαχών απανταχού στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της Επανάστασης, αλλά και στη Μολδοβλαχία. Πολλοί από τους άντρες του Ιερού Λόχου του Υψηλάντη ήταν Θράκες. Ο οπλαρχηγός Αθανάσιος Καράμπελιας από την Κορνοφωλιά της Δ. Θράκης, ο Αδριανοπολίτης Χατζή Γεώργης στη μάχη της Μονής Σέκου με τον Φαρμάκη και τον Ολύμπιο, ο Ξενοκράτης από το Σαμάκοβο της Α. Θράκης, του οποίου η μόνη στολή Ιερολοχίτη σώζεται στο Ιστορικό Εθνολογικό Μουσείο Αθηνών είναι κάποια ονόματα Ιερολοχιτών που σώθηκαν δια της παραδόσεως. Θράκες συμμετείχαν στο Επαναστατικό σώμα του Εμμανουήλ Παπά στη Μακεδονία – Χαλκιδική και στο επαναστατικό σώμα του Καρατάσου της Μακεδονίας. Μάλιστα ο Επίσκοπος Μαρώνειας Κωνστάντιος ηγήθηκε σώματος επαναστατών από τη Μαρώνεια κι έφτασε το Μάρτη του 1821 στη Μονή Εσφιγμένου στο Άγιο Όρος, όπου μετά τη Θεία Λειτουργία με τις ευλογίες του ο Εμμανουήλ Παπάς κήρυξε την Επανάσταση στη Μακεδονία. Θράκες από τη Μάκρη και τη Μαρώνεια ενώθηκαν με Μακεδόνες και Θεσσαλούς και συγκρότησαν τη «Φάλαγγα των Θεσσαλο–Μακεδονο– Θρακών», που έδρασε σε διάφορες περιοχές της Στερεάς Ελλάδας.
Πολλοί κάτοικοι της περιοχής μας πήραν μέρος στις μάχες της Ν. Ελλάδας και με τους αγώνες και τις θυσίες τους τίμησαν τη Θράκη. Ο καπετάνιος Αντώνιος Βισβίζης, η σύζυγός του Δόμνα Βισβίζη, ο καπετάν Στρατής Σκόρδος, ο καπετάν Δούκας, ο καπετάν Κούταβος, ο Κάρπος Παπαδόπουλος, ο Περαιβός, ο Στέφανος Σέρβος κ.ά. Οι Θράκες λοιπόν συνέβαλαν με τις προσπάθειές τους στην αναπτέρωση του επαναστατικού φρονήματος των Ελλήνων, αν και δεν είχαν (λόγω των συνθηκών που αναφέραμε παραπάνω) ελπίδα για απελευθέρωση. Εκτός από την ηθική σημασία της ένοπλης εξέγερσης στη Θράκη, αυτή είχε και πρακτική σημασία. Η Πύλη αναγκάστηκε να κρατά στρατιωτικές δυνάμεις στην περιοχή, οι οποίες θα μπορούσαν να διατεθούν για να καταπνίξουν την επανάσταση σε άλλες περιοχές.

Από τα διασωθέντα ελάχιστα και ελλιπή στοιχεία μπορούμε να αναφέρουμε, στη παρούσα ανάρτηση, μερικά από την επανάσταση των Λαβάρων στις 2 Μαΐου του 1821. Η παράδοση αυτή που διαδόθηκε από στόμα σε στόμα και διασώθηκε από την πέννα του Λαβαριώτη συγγραφέα Απόστολου Ευθυμιάδη, μιλά για τη συμμετοχή στον αγώνα αυτό και των γυναικών, που μετέφεραν στους άντρες και τους αδελφούς τους, τρόφιμα και πολεμοφόδια.

Λάβαρα, γενική άποψις 1940.

"Τριακόσιοι περίπου κάτοικοι και μια Ελληνική ομάδα αιφνιδίασαν και διέλυσαν Τουρκική στρατιωτική μονάδα, το βράδυ, την ώρα που ξεκουραζόταν στη θέση «Κουρί». Την άλλη μέρα οι Τούρκοι έκαμαν αντεπίθεση αλλά αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν στο τσιφλίκι του Τούρκου Αγά της περιοχής. Η μάχη συνεχίστηκε για δυο ακόμα μέρες. Στη διάρκεια της οι γυναίκες ανεφοδίαζαν τους άντρες με τρόφιμα και πολεμοφόδια, διανύοντας απόσταση 10 χιλιομέτρων. Την Τρίτη μέρα ελάχιστα υπολείμματα της Τουρκικής στρατιάς διέφυγαν. Στη θέση «Κουρί» ακόμα βρίσκονται σπαθιά και καρυοφύλλια του 21. Σε ένδειξη ευγνωμοσύνης οι Λαβαριώτες ανέγειραν εκκλησία που φέρει το όνομα του Αγίου Αθανασίου, επειδή η μάχη έγινε τη μέρα της γιορτής του. Λέγεται πως στη μάχη χρησιμοποιήθηκε ως σύμβολο γαλανή σημαία με μαύρο σταυρό."

[1] Αληθινή κωμόπολη τα Λάβαρα, τούτο το κεφαλοχώρι με την νέα του εκκλησία πλάϊ στο δρόμο και το μεγαλόπρεπο κτίριο του σχολείου να φαίνεται χιλιόμετρα μακριά. Καινούρια η εκκλησία αλλά παλιό και ιστορικό το χωριό μια και μνημονεύεται ως κεφαλοχώρι από τον Εβλιγιά Τσελεμπή στα 1667. Σαλτήκιοϊ το παλιό του όνομα των χρόνων της Τουρκοκρατίας. Από τους παλιούς διαβασμένους του χωριού ο Πασχάλης Μαλιαδάς, αποδίδει την ονομασία του στο ότι στα παλιά τα χρόνια, εδώ στο χωριό και πλάι στον Έβρο, υπήρχαν συνεργεία με μαστόρους που κατασκεύαζαν τα “Σάλια”, τα παλιά φαρδιά καράβια με τις επίπεδες καρένες, με τα οποία γίνονταν η συγκοινωνία των κατοίκων των χωριών στις δύο όχθες του Έβρου. Με τα καράβια αυτά πήγαιναν οι κάτοικοι των Λαβάρων στην αντίπερα όχθη για να καλλιεργούν τα χωράφια τους. Γίνονταν όμως με τα Σάλια και η διακίνηση των προϊόντων δια μέσου του Έβρου ποταμού, από την Αίνο κάτω στη θάλασσα μέχρι τη Φιλιππούπολη που είναι σήμερα στο κέντρο της Βουλγαρίας. Κι’ εδώ στα Λάβαρα, την Εβρίτικη αυτή Ναύπακτο, εκτός από τα συνεργεία κατασκευής αυτών των καραβιών, υπήρχε και σταθμός εκφόρτωσης των εμπορευμάτων και μεταφόρτωσης σε καραβάνια από καμήλες που διακινούνταν στο εσωτερικό της Θράκης, θυμούνται ακόμα πολλοί, αυτό το κατάλυμα για τις καμήλες το “Ντεβέ κονάκ”, όπως το έλεγαν.

Από τα Σάλια λοιπόν, τα ποταμόπλοια, πήρε το χωριό την ονομασία Σαλτήκιοϊ κατά μία εκδοχή. Ίσως όμως, όπως αναγράφεται στην ιστορία του σχολείου του χωριού, η ονομασία του να προήλθε από την τουρκική λέξη “Σαλ” που σημαίνει ελεύθερος-αδέσμευτος γιατί οι κάτοικοι ήταν απαλλαγμένοι από την κρατική φορολογία και την υποχρέωση στρατιωτικής θητείας. Κι’ αυτό διότι τους είχε ανατεθεί η φροντίδα των αλόγων για τους σταύλους των σουλτανικών ανακτόρων. Σώζεται στο αρχείο της Κοινότητας σχετικό Σουλτανικό φιρμάνι του Μαχμούτ του Β’. Σύμφωνα μ’ αυτό, οι κάτοικοι του χωριού απολάμβαναν από το 1720 σχετικής ελευθερίας από τις τουρκικές αρχές. Δεν έχασαν όμως με την ιδιότητα τους αυτή, οι κάτοικοι τούτου του χωριού ούτε τη χριστιανική τους πίστη ούτε το ελεύθερο τους φρόνημα. Και τα έδειξαν και τα δύο έμπρακτα στο μεγάλο αγώνα του 1821. Εδώ, στη Θράκη, κοντά στην Κωνσταντινούπολη, την έδρα του Τουρκικού κράτους με τ’ άφθονα στρατεύματα και τους πυκνούς τουρκικούς πληθυσμούς, οι Έλληνες κάτοικοι του Σαλτήκιοΐ, τον Μάη του 1821, χτύπησαν τουρκικό στρατιωτικό τμήμα στην ορεινή τους περιοχή και το εξόντωσαν.

Πηγές

Lavarabestboys

Απ. Π. Ευθυμιάδη, «Η συμβολή της Θράκης εις τους απελευθερωτικούς αγώνας του Έθνους (από του 1361 μέχρι του 1920)»

Αλέξανδρος-Μιχαήλ Χατζηλύρας - Η Ελληνική Σημαία