Θράκη και πρόσφυγες του 1922

Οι πρόσφυγες του 1922 στη Θράκη
Φάνης Μαλκίδης

Εισαγωγή Η Σύμβαση της Ανταλλαγής που προηγήθηκε της Συνθήκης της Λοζάννης θεωρήθηκε ως η μοναδική στο είδος της περίπτωση συμφωνίας ανταλλαγής πληθυσμών σε τόσο ευρεία κλίμακα και από την πλευρά της Κοινωνίας των Εθνών (Κ।τ.Ε) προτάθηκε ως λύση σε ζητήματα μειονοτήτων. Είναι γεγονός πάντως ότι, όλοι οι συμπράξαντες απέφυγαν με επιμέλεια να αναλάβουν την ευθύνη της ιδέας για τον υποχρεωτικό χαρακτήρα του μέτρου. Με τη Συνθήκη της Λοζάννης η ελλαδική Θράκη αποτέλεσε μία έκταση που κάλυπτε, με εξαίρεση τη στενή λωρίδα γύρω από την Αίνο, ολόκληρη σχεδόν την νότια ακτή της Βαλκανικής Χερσονήσου και όπου σύμφωνα με τον Βενιζέλο θα μπορούσε να γίνει η εγκατάσταση των προσφύγων. Πληθυσμιακές μεταβολές στην ελλαδική Θράκη μετά το 1922Τα γεγονότα που εκτυλίχθηκαν στη Θράκη (1912-1922) είχαν σαν αποτέλεσμα να προκληθούν δυσμενείς καταστάσεις. Είναι χαρακτηριστικό ο αριθμός των Ελλήνων, Βουλγάρων και μουσουλμάνων που άλλαξαν τόπο εγκατάστασης στο παραπάνω χρονικό διάστημα υπολογίζεται από 2.300.000 έως 2.500.000. Οι απογραφές του 1920 και 1928 αναδεικνύουν μία αριθμητική διαφορά των Ελλήνων που ανέρχεται σε ποσοστό 50% - 303.171 κάτοικοι, έναντι 209.443 το 1920. Το 1923, με την έναρξη της εισροής των προσφύγων, ο πληθυσμός της περιοχής είναι 94.226 Έλληνες, 95.407 Μουσουλμάνοι, 1.183 Αρμένιοι, 16.828 Βούλγαροι και 1.112 Εβραίοι. Παράλληλα θα πρέπει να προστεθούν και 105.438 Έλληνες πρόσφυγες που κατέφυγαν στην περιοχή, πριν ακόμη αρχίσει η ανταλλαγή πληθυσμών, γεγονός που ανεβάζει το πληθυσμό της ελλαδικής Θράκης στα 314.235 άτομα.Οι προσπάθειες αποκατάστασηςΜε την κατάρρευση του μετώπου οι Έλληνες της Ανατολής, κατέφθεσαν στην ελλαδική Θράκη και την υπόλοιπη Ελλάδα. Οι πρώτες επιτάξεις δεν μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα και καθημερινά εκατοντάδες πέθαιναν από την εξάντληση και τις επιδημίες. Το έργο της αποκατάστασης προσέκρουε σε δυσκολίες, λόγω του όγκου των προσφύγων και της φύσης των προβλημάτων. Oι ρυθμοί αύξησης των προσφύγων και η προσπάθεια εγκατάστασής τους, παρέλυσαν τους ρυθμούς της κοινωνικής ζωής αφού η υποδομή και οι πόροι απουσίαζαν. Η κατάσταση οδήγησε στην απόφαση της ίδρυσης αρχικώς του «Ταμείου Περιθάλψεως Προσφύγων- Αυτόνομου Οργανισμού Προσφυγικής Αποκατάστασης» και στη συνέχεια της «Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων» (E. A. Π.), η οποία εγκρίθηκε από την Κ.τ.Ε., το 1923. Στο καταστατικό αναφερόταν ότι αποστολή της Ε.Α.Π θα ήταν η κατάρτιση και εφαρμογή ενός προγράμματος «για την προσφορά παραγωγικής εργασίας στους πρόσφυγες», ενώ τα εισοδήματα από τα κεφάλαια της Ε.Α.Π., απαγορευόταν να δαπανηθούν «δια την ανακούφισιν δυστυχίας ή δι\' άλλους φιλανθρωπικούς σκοπούς, μη συνδυαζομένους με την εις παραγωγικά έργα αποκατάστασιν των συντρεχομένων προσώπων». Tο ελληνικό δημόσιο παραχώρησε στην E.A.Π., εκτάσεις 5.000.000 στρεμμάτων αξίας 13.000.000 Λιρών Αγγλίας για την υλοποίηση του έργου της αποκατάστασης. Επίσης προχώρησε στην παροχή και άλλων πόρων σε μια προσπάθεια αναζωογόνησης της αγροτικής παραγωγής, σε συνδυασμό με τη διαχείριση ενός διεθνούς δανείου με επαχθείς όρους για την Eλλάδα, ύψους 12.300.000 Λιρών Aγγλίας. Το 1927 συνάφθηκε το δάνειο «σταθεροποιήσεως» ύψους 7.500.000 Λιρών Αγγλίας, με ποσοστό 86%, επιτόκιο 7, 05% και απόδοση 6.500.000 αγγλικές λίρες, ενώ τον ίδιο χρόνο συνάφθηκε δάνειο με τις Η. Π. Α., ύψους 6.000.000 λιρών Αγγλίας από τις οποίες όμως μόνο οι 500.000 καταβλήθηκαν απευθείας στην Ε. Α. Π. Παράλληλα, μεταξύ των ετών 1923-1928, το κράτος εξέδωσε έξι δάνεια ύψους 10.500.000 αγγλικών λιρών, με τα οποία δάνεια καλύφθηκε το πρόγραμμα στέγασης. Από τα δάνεια αυτά καλύφθηκε το πρόγραμμα στέγασης των προσφύγων καθώς και μία σειρά άλλων δανείων /δαπανών που χορηγήθηκαν απευθείας στους πρόσφυγες. Oι αντιφάσεις και η σύγχυση που επικράτησε στην εφαρμογή -συχνά αλληλοαναιρούμενων- επιλογών, μεταξύ ελληνικού κράτους και E.A.Π., προκάλεσε προβλήματα στη διαδικασία της παροχής προσφυγικής πρόνοιας και διαχείρισης των προσφυγικών πόρων. Oι ενέργειες, εκ μέρους του κρατικού μηχανισμού περιστολής των αρμοδιοτήτων της επιτροπής, κορυφώθηκαν το 1925, με τη προσαγωγή σε δίκη στελεχών της E.A.Π.Οι πρόσφυγες στη Θράκη Η Θράκη (και η Μακεδονία) ήταν οι περιοχές όπου κατεξοχήν δραστηριοποιήθηκε η Ε.Α.Π. Παρά το γεγονός ότι η αγροτική αποκατάσταση προχωρούσε ταχύτερα και υποστηριζόταν περισσότερο από την αστική η χάραξη των συνοικισμών καθυστερούσε, διότι έπρεπε να γίνει η εκλογή του χώρου και να εξασφαλιστούν τα υλικά και η μεταφορά τους. Επιπλέον η Ε.Α.Π., έπρεπε να χορηγήσει δάνεια και να προμηθεύσει τους πρόσφυγες με εφόδια Επειδή ήταν αδύνατον από τις πρώτες ημέρες να εξασφαλισθεί η επικοινωνία με τις ορεινές περιοχές όπου προωθήθηκαν πρόσφυγες, αυτοί σύντομα, μαστιζόμενοι από τις ασθένειες, την έλλειψη τροφίμων και εργασίας,εγκατέλειψαν τα ορεινά και κατέφυγαν στις πόλεις. Εξάλλου η εποίκιση των ορεινών περιοχών δεν ήταν δυνατό να γίνει μόνο με την παραχώρηση λίγων στρεμμάτων, κατοικίας και γεωργικών εφοδίων, όπως έγινε με τους πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στις πεδιάδες. Η γη ήταν μεγάλη, αλλά άγονη και φτωχή σε απόδοση. Εξάλλου επικρατούσε η άποψη ότι η επιστροφή ήταν ζήτημα χρόνου. Έτσι συσσωρεύτηκε μεγάλος αριθμός προσφύγων στο νομό Έβρου, με την ελπίδα της επιστροφής, γεγονός που ήταν η αιτία για την οποία τα δύο πρώτα χρόνια, οι πρόσφυγες δεν ασχολήθηκαν με τη γη. Άλλος σημαντικός παράγοντας απραξίας ήταν ο χαρακτήρας της διανομής της γης. Ορισμένοι πρόσφυγες καλλιέργησαν τα χωράφια, άλλοι όμως, δεν εργάζονταν πριν αποκτήσουν τίτλους ιδιοκτησίας. Το 1928 οι τελικά ολοκληρωμένοι αγροτικοί προσφυγικοί οικισμοί της Θράκης ανέρχονται σε 243, έναντι των 1.396 της Μακεδονίας. Για την ανέγερση των αγροτικών οικιών η Διεύθυνση Εποικισμού Θράκης εφάρμοσε ένα πρόγραμμα χορηγίας στον πρόσφυγα του οικοδομικού υλικού, ενός αλόγου και ενός κάρου, ενώ εξασφαλίστηκαν κονδύλια για τους χτίστες και τους ξυλουργούς. Το σύστημα αυτό, βοήθησε τόσο στην ανέγερση των οικιών όσο και στη μείωση του κόστους κατασκευής τους- υπολογίστηκε γύρω στις 11.000 -12.000 δρχ., η δαπάνη για κάθε αγροτικό σπίτι-, το 1/2 ή τα 2/3 του κόστους των σπιτιών που χτίζονταν από εταιρείες. Η διαφορά ιδιοσυγκρασίας των προσφύγων όχι μόνο σε σχέση με τους γηγενείς αλλά και μεταξύ τους, δημιουργούσε πιεστικά προβλήματα που έπρεπε να λυθούν το συντομότερο. Είναι χαρακτηριστική η περιγραφή του Ν.Κ. Λάιου, υπαλλήλου του εποικισμού, ο οποίος στα 1927 έγραφε για το θέμα\': “Οι Έλληνες, επί παραδείγματι, της Μ.Ασίας, ως ζήσαντες αμέσως υπό τον (τουρκικόν) ζυγόν εις τας απομεμακρυσμένας επαρχίας του εσωτερικού εν μέσω Τούρκων και Κούρδων ομοιάζουσιν απολύτως προς τους ασιατικούς λαούς, είναι καθυστερημένοι, ταπεινοί και φοβισμένοι, μέγας δε αριθμός τούτων είναι τουρκόφωνοι. Άλλοι ως οι Καππαδόκες, εκ της καρδίας της Ανατολής, είναι οι τύποι των διανοούμενων ανθρώπων, μορφωμένοι, ενεργητικοί, επιχειρηματικοί και λεπτολόγοι. Άλλοι ως οι Έλληνες των παραλίων της πεδιάδος του Μαιάνδρου είναι οι πλέον αυθεντικοί Ιωνοί: ατομισταί. εφευρετικοί, ενεργητικοί, εύστροφοι, αφομοιούνται ταχέως, είναι εύγλωττοι, ευρίσκονται πανταχού παρόντες... Εις τον Πόντον... συναντά κανείς τους πλέον ανόμοιους τύπους, από του τύπου του τετριμμένου, αμαθούς και αγροίκου μέχρι του πλέον λεπτού και ευγενούς των Ελλήνων... Θεωρούνται οι Πόντιοι ως οι πλέον αυθεντικοί Έλληνες... η επιβλητική παρουσία, η καθαρότης των χαρακτηριστικών και της γλώσσης... Οι πρόσφυγες του Καυκάσου είναι οι τύποι οι πλέον όμοιοι προς τους Ποντίους αλλά πολύ υπερήφανοι... Ο χωρικός Θραξ, ποιμήν ή γεωργός, είναι άνθρωπος ήρεμος και λογικός, βραδύς και σοβαρός με συνήθειας απλάς και κανονικάς. Δίδει την εντύπωσιν ανθρώπου μετρημένου και σταθερού, πράγμα όπερ είναι ίδιον ανθρώπων αφοσιωμένων εις την γην. Κρίνει τα πράγματα ησύχως και ψυχρώς, σκέπτεται πολύ, είναι εργατικός και ανεκτικός αλλά και πείσμων, ... ζn συντηρητικά... Ο συγγενής του ο εκ Βουλγαρίας πρόσφυξ αποδίδει επίσης τον τύπον του αληθούς χωρικού, όστις δεν ζn παρά εκ της γης και δια την γην. Ομοιάζει απολύτως προς τον Θράκα αλλ\' είναι περισσότερο εξελικτικός τούτου, είναι εις σκοπανεύς της προόδου, είναι στοιχείον τάξεως”.Η αγροτική παραγωγή στη Θράκη Το επίπεδο γνώσεων των προσφύγων συνέβαλε στην ανάπτυξη της γεωργίας, η οποία γινόταν ακόμη με πρωτόγονο τρόπο. Εντός του διαστήματος 1924-1927, η παραγωγή σιταριού αυξήθηκε από 22.810.793 οκάδες σε 43.198.174. Στην περίοδο 1931- 1933 η παραγωγή σιτηρών στη Θράκη αντιπροσώπευε το 8-11% της συνολικής εσοδείας. Άλλη μια αγροτική δραστηριότητα ήταν η αμπελουργία. Το 1925 είχε αμπελωθεί έκταση 57.000 στρεμμάτων και έως το 1928 είχαν διανεμηθεί στους πρόσφυγες 1.400.000 φυτάρια αμπελιών, από την Ε.Α.Π, πέρα από κείνα που είχαν εισαχθεί από τους συνεταιρισμούς. Ο καπνός της Θράκης, υπήρξε η πηγή στην οποία όφειλε τον πλούτο και την ανάπτυξη της ένα τμήμα της περιοχής. Οι εξαγωγές του καπνού έφτασαν να καλύπτουν το 1929, το 70% της συνολικής παραγωγής, απασχολώντας 150.000 οικογένειες. Η Διεύθυνση Εποικισμού Θράκης, συγκέντρωσε τον καπνό της Θράκης στην Ξάνθη, με την προοπτική να πουληθεί από τις συνεταιριστικές ενώσεις, με στόχο την μη μείωση των τιμών που επιδίωκαν οι καπνέμποροι.Η κρίση του 1929-32 είχε όμως επιπτώσεις στον καπνό, οδηγώντας το δίκτυο σε κατάρρευση, και μειώνοντας τις εξαγωγές κατά το 1/3 ως προς την ποσότητα και κατά 81% ως προς την αξία. Ο αριθμός των ανέργων καπνεργατών αυξήθηκε, γεγονός που τροφοδότησε τις αναταραχές που ταλάνισαν την περιοχή.Οι προσφυγικοί αγροτικοί συνεταιρισμοίΗ ανάγκη αποκατάστασης των προσφύγων επιτάχυνε τις διαδικασίες απαλλοτρίωσης των μεγάλων αγροκτημάτων και έδωσε ώθηση στο αγροτικό κίνημα॥ Στη Θράκη υπήρχαν 234 προσφυγικές συνεταιριστικές οργανώσεις με 13.258 μέλη, κεφάλαιο 4.443 .650 δρχ. και απόθεμα 1.083.447 δρχ. Με το κεφάλαιο αυτό η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδας (ΕΤΕ) έδωσε δάνειο ύψους 33.000.000 δρχ. και οργανώθηκε με μηχανική καλλιέργεια, ένας μεγάλος αριθμό αγροκτημάτων. Στα τέλη του 1927 τα μέλη αυξάνονται σε 16.803, το κεφάλαιο ανεβαίνει στο ύψος των 8.910.610 δρχ., και τα δάνεια που χορηγήθηκαν από την Ε.Τ.Ε., ανέρχονται σε 81.240.667 δρχ., εκτός από εκείνα που χορηγήθηκαν σε μέλη, ύψους 3.500.000 δρχ. Με το ποσό των 3.516.832 δρχ., αγόρασαν αγροτικές μηχανές, χημικά λιπάσματα, ζώα, δημιούργησαν φυτώρια από μωρεόδεντρα και αμπέλια και προώθησαν σημαντικά μεταξουργία και την οινοποιία. Οι μουσουλμάνοι και το προσφυγικό πρόβλημαΕνώ σ’ όλες τις άλλες περιοχές η αναχώρηση των ανταλλάξιμων μουσουλμάνων εξασφάλιζε στέγη και γη στους πρόσφυγες, στη Θράκη η παραμονή των μη ανταλλάξιμων μουσουλμάνων βραχυκύκλωνε την αποκατάσταση και περιέπλεκε το προσφυγικό ζήτημα, Το μεγαλύτερο πρόβλημα ήταν η δυσκολία εξεύρεσης στέγης και χωραφιών για τους πρόσφυγες. Kαι αυτό διότι οι μουσουλμανικές περιουσίες δεν μπορούσαν να διατεθούν για την αποκατάσταση των προσφύγων, εκτός εάν εξαγοράζονταν ή απαλλοτριώνονταν με αποζημίωση και μόνο με τη συγκατάθεση των ιδιοκτητών τους. Από τις 15.326 αγροτικές προσφυγικές οικογένειες που εγκαταστάθηκαν στη Θράκη (Δεκέμβριος 1924), 13.300 άρχισαν ήδη να καλλιεργούν χωράφια ιδιοκτησίας μουσουλμάνων, παρόλο που δεν είχαν ακόμη εξαγοραστεί (Μάρτιος 1925). Η επίταξη των μουσουλμανικών περιουσιών δεν κράτησε πολύ. Αμέσως μετά την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης, άρχισε η εφαρμογή των άρθρων, που αναφέρονταν στην προστασία των μειονοτήτων και η αραίωση των προσφύγων είχε ως αποτέλεσμα τη απόδοση των κτημάτων στους μουσουλμάνους. Ωστόσο το γεγονός των καταλήψεων μουσουλμανικών περιουσιών προκάλεσε έντονες αντιδράσεις στην Τουρκία. Στην Κωνσταντινούπολη, δημιουργήθηκε ο «Σύνδεσμος της Ανταλλαγής της Ανατολικής Μακεδονίας», που αποφάσισε ν’ ασκηθεί πίεση στην τουρκική κυβέρνηση, ώστε να λάβει αντίποινα κατά των Ελλήνων για τις «καταπιέσεις και τη τυραννία» που υφίστανται οι ομόθρησκοί τους στην Ελλάδα. Συμπερασματικές παρατηρήσειςΚαταλύτης για το ελληνικό κράτος ήταν η έλευση των προσφύγων το 1922, που επηρέασε και την ελληνική κοινωνία. Οι πρόσφυγες εμπλούτισαν τόσο τον αστικό όσο και τον αγροτικό χώρο, ειδικά ο προσφυγικός πληθυσμός της Θράκης ανερχόταν στο 35% του συνολικού πληθυσμού. H πλειοψηφία των προσφύγων κατέφυγε στο Θρακικό χώρο χωρίς πόρους. Οι μαρτυρίες δίνουν την εικόνα της συρροής προσφύγων, σε μια περιοχή με ανοιχτές, τις πληγές από την περίοδο του πολέμου και με αρκετές ιδιαιτερότητες λόγω της παρουσίας των μουσουλμάνων, και των βουλγαρικής καταγωγής κατοίκων. Στις εκθέσεις της Ε.Α.Π., γίνεται, λόγος, για τα προβλήματα της προσφυγικής αποκατάστασης, γεγονός που μαρτυρεί την ιδιαιτερότητα του θέματος στην περιοχή. Στη Θράκη η εγκατάσταση των προσφύγων είχε μεγάλη συνεισφορά τόσο στην δημογραφική ανάπτυξη της περιοχής όπου μέχρι το 1928 είχαν εγκατασταθεί 18.856 αστοί και 71.923 αγρότες όσο και στην εισαγωγή νέων δεδομένων στην αγροτική παραγωγή. Τα 721.959 στρέμματα του 1922 γίνονται 1.478.956 το 1931. Οι δαπάνες που κάλυψαν εποικιστικές ανάγκες στην Θράκη αντιπροσωπεύουν το 21,83% του συνόλου των δαπανών όλης της χώρας, ενώ η δαπάνη που αντιστοιχεί σε κάθε οικογένεια υπολογίζεται γύρω στις 41.315 δρχ. Η δαπάνη της αστικής αποκατάστασης, στο ίδιο διάστημα, ανέρχεται στο ύψος των 203.115.756 δρχ. O κορεσμός όμως στην αγορά εργασίας, τα προβλήματα εγκατάστασης, τα φαινόμενα κηδεμονίας, οδήγησαν ένα μεγάλο τμήμα των προσφύγων στις παρυφές των πόλεων και κυρίως στην Αθήνα. H υπογραφή του «Συμφώνου Φιλίας» από τον Μουσταφά Κεμάλ και το Bενιζέλο το 1930, δρομολόγησε αναπότρεπτες αλλά και δυσάρεστες εξελίξεις, καθιστώντας ανενεργό το προσφυγικό αίτημα της επανεγκατάστασης. Με τη Συμφωνία αυτή και σε αντίθεση με τα όσα προέβλεπε η αρχική Σύμβαση επήλθε η οριστική ρύθμιση με τη μέθοδο του συμψηφισμού των απαιτήσεων των δύο κρατών, ανεξαρτήτως του οφειλομένου από τη μία ή την άλλη πλευρά χρεωστικού υπολοίπου. Με τη ρύθμιση, προϊόν της Ελληνοτουρκικής Φιλίας του 1930, η Ελλάδα έχασε περισσότερες από 100.345.427.910 δρχ. (με τιμή χρυσής λίρας Αγγλίας 372 δρχ.). εφόσον εξισώθηκαν οι τεράστιες περιουσίες των 1.400.000 Ελλήνων της Μικράς Ασίας με τις αντίστοιχες των 354.647 μουσουλμάνων της Ελλάδα Oι προσφυγικές περιουσίες δεν αποδόθηκαν ποτέ, όπως η Σύμβαση της 30ης Ιανουαρίου 1923 προέβλεπε. Κατάσταση που υφίσταται ακόμη και σήμερα με τη διασπάθιση της προσφυγικής περιουσίας και της διαχείρισής της για πελατειακούς σκοπούς.

Μέρος της ομιλίας του Φάνη Μαλκίδη στις «Διαδρομές στην Ιστορία» ( Σειρά ανοικτών μαθημάτων για τη ζωή και τον πολιτισμό του Προσφυγικού Ελληνισμού της Ανατολής) που διοργάνωσε το Ιστορικό Αρχείο του Προσφυγικού Πολιτισμού του Δήμου Καλαμαριάς।

Σαμοθράκη

“Οι γενναίοι της Σαμοθράκης .
Στους Δελφούς του Βορρά…
“Ρεπορτάζ: Μαρία Νικολάου
Στη νήσο Σαμοθράκη, στο βορειοανατολικό Αιγαίο, 24 ναυτικά μίλια νοτιοδυτικά της Αλεξανδρούπολης πάει σήμερα το «Εμείς η Πόλις». Στα 177.977 στρέμματα… πάνω στη θάλασσα. Στη Χώρα, την πρωτεύουσα της Σαμοθράκης και στους 13 άλλους οικισμούς, όπου κατοικούν 3.093 άνθρωποι. Σύμφωνα με τη μυθολογία, στη Σαμοθράκη βρήκαν καταφύγιο οι Κάβειροι, παιδιά του Ηφαίστου και της Καβειρώς, κόρης του θαλάσσιου δαίμονα Πρωτέα, έπειτα από κατακλυσμό που θυμίζει το μύθο του Δευκαλίωνα και της Πύρρας. Οι Κάβειροι ήταν συνδεδεμένοι με τη λατρεία των Μεγάλων Θεών, η οποία ανέδειξε τη Σαμοθράκη σε σημαντικό θρησκευτικό κέντρο -γνωστό ως οι Δελφοί του Βορρά- όχι μόνο κατά την αρχαιότητα, αλλά μέχρι και τα τέλη του 4ου μ.Χ. αιώνα και παρά τη διάδοση του Χριστιανισμού…
Για την «άλλη» Σαμοθράκη, την άγνωστη στους πολλούς, μιλούν σήμερα στο «Εμείς η Πόλις» οι: Φάνης Μαλκίδης, ο Στράτος Δορδανάς, η Ειρήνη Αραμπατζή, πρόεδρος του Συλλόγου: «Σαμοθράκη Εν Δράσει» και η καλλιτέχνης κ. Μαρία Βερβερή-Κράουζε.

Το νησί που το έβλεπαν να αδειάζει…

Δεινά χειρότερα του πολέμου προκάλεσε η μετανάστευση στη Σαμοθράκη, καθώς τέσσερις στους δέκα κατοίκους εγκατέλειψαν το νησί. Σύμφωνα με έρευνα του κ. Φάνη Μαλκίδη –έρευνα που παρουσιάστηκε στο Επιστημονικό Συνέδριο: «Σαμοθράκη: Ιστορία – Αρχαιολογία – Πολιτισμός» - από το 1951 έως το 2001 υπάρχει μείωση κατά 1805 ατόμων, δηλαδή 39,8%, έφυγαν από το νησί σχεδόν τέσσερις στους δέκα κατοίκους.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1940 η μετανάστευση προέκυψε ως μοναδική λύση στο μεγάλο πρόβλημα της ανεργίας, λύση πάνω στην οποία θα εκτονωνόταν οι κοινωνικές πιέσεις και συγκρούσεις και ανοιγόταν μία προοπτική επιβίωσης για τους κατοίκους του νησιού, δηλώνει ο κ. Μαλκίδης και εξηγεί ότι από τα μέσα της δεκαετίας του 1950 αρχίζει να δημιουργείται ένα μεγάλο μεταναστευτικό ρεύμα, από τη Σαμοθράκη προς τη Γερμανία και κατά δεύτερο λόγο προς το Βέλγιο, την Ολλανδία, τις ΗΠΑ και αλλού, ρεύμα που θα ενταθεί στη δεκαετία του 1960 και 1970. Όπως δείχνουν οι απογραφές των ετών 1951 (4258 κάτοικοι), 1961 (3850 κ.), 1971 (3012 κ.), 1981 (2871 κ.), 1991 (3083 κ.), 2001 (2723 κ.) παρατηρείται συνεχής μείωση του πληθυσμού και ιδιαίτερα των πιο παραγωγικών ηλικιών. Ειδικότερα, από το 1940 έως το 1951 υπάρχει αύξηση του πληθυσμού κατά 265 άτομα (6,6%) παρά τον πόλεμο και τη σκληρή κατοχή, από το 1951 έως το 1961 υπάρχει μείωση 428 άτομα (11,1%). Από το 1961 έως το 1971 υπάρχει μείωση του πληθυσμού κατά 818 άτομα (21,3%), από το 1971 έως το 1981 υπάρχει μείωση 141 (4,6%), από το 1981 έως το 1991 υπάρχει αύξηση 212 (68,%), από το 1991 έως το 2001 υπάρχει μείωση 360 άτομα (11,6%). Συνολικά, σύμφωνα με τον κ. Μαλκίδη από το 1951 έως το 2001 υπάρχει μείωση κατά 1805 ατόμων, δηλαδή 39,8%, έφυγαν από το νησί σχεδόν τέσσερις στους δέκα κατοίκους της.

Η εγκατάλειψη του Ξηροπόταμου και των άλλων οικισμών

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας 1951-1961 ο πληθυσμός στη Χώρα, την πρωτεύουσα του νησιού, εμφάνισε μείωση κατά 240 κατοίκους (13,3%) και στη δεκαετία 1961-1971 κατά 341 κατοίκους (21,9%). Στον Ξηροπόταμο τη δεκαετία 1951-1961 εμφανίστηκε μείωση κατά 94 κατοίκους (20,7%) και στη δεκαετία 1961-1971 180 κατοίκους (51,1%). Αντίθετα η Καμαριώτισσα, το λιμάνι του νησιού, εμφανίζει τη δεκαετία 1951-1961 αύξηση κατά 101 κατοίκους (57,3%) και στη δεκαετία 1961-1971 αύξηση κατά 59 κατοίκους (21,2%), ενώ η αύξηση του πληθυσμού λιμανιού της Σαμοθράκης εντείνεται στις επόμενες δεκαετίες γεγονός που αποδεικνύει ότι συγκεντρώνει ένα μεγάλο μέρος της παλιννόστησης και τους νέους κατοίκους (υπάλληλους, στρατιωτικούς, κλπ). «Συνολικά, από το 1951 έως το 2001, ο πληθυσμός της Χώρας, εμφανίζει συνολική μείωση 1118 δηλαδή 62,2%, το Λάκκωμα έχει μείωση 219 ή 39,9%, ο Προφήτης Ηλίας έχει μείωση 201 ή 48,4%, τα Αλώνια έχει μείωση 421 ή 62,9%, ο Ξηροπόταμος έχει μείωση 413 κατοίκους ή 91,3%, ( μέσα σε πενήντα έτη το χωριό έχει εγκαταλειφθεί) ενώ η Καμαριώτισσα εμφανίζει το εκπληκτικό ποσοστό αύξησης των 793 κατοίκων ή 450, 5% (!), που ομοιάζει με οικισμούς που αναπτύσσονται τουριστικά (π.χ Κυκλάδες)».

Οι Σαμοθρακίτες της Στουτγάρδης…

«Μετά από την πάροδο 25 ετών εντατικής μετανάστευσης από τη Σαμοθράκη, το 1975, δόθηκε η ευκαιρία να διαπιστωθεί ότι στην Στουτγάρδη την πρωτεύουσα του κρατιδίου της Βάδης –Βυρτεμβέργης της τότε Δυτικής Γερμανίας κατοικούσαν περισσότεροι Σαμοθρακίτες παρά Θεσσαλονικείς» δηλώνει ο κ. Μαλκίδης και εξηγεί ότι η Σαμοθράκη βρισκόταν επικεφαλής των ελληνικών κοινοτήτων που τροφοδοτούσαν την πόλη της Στουτγάρδης με στρατιές μεταναστών. Αποτέλεσμα της μετανάστευσης ήταν ότι το 1961 πάνω από ένα τρίτο του πληθυσμού του νησιού ήταν κάτω των 15 χρονών. Το 1976 σ’ αυτήν την ομάδα ηλικιών ανήκει λιγότερο από το ένα πέμπτο και υπολογίζεται ότι υπάρχουν κιόλας περισσότεροι γέροι από νέους. «Ουσιαστικά, χρειάστηκε λιγότερο από ένα τέταρτο αιώνα εντατικής μετανάστευσης για να καταβληθεί ένα από τα τελευταία προπύργια του ζωντανού και γόνιμου κόσμου των νησιών του Αιγαίου και, εάν ληφθεί υπόψη και η φυσική αύξηση του πληθυσμού, μέσα σε δύο δεκαετίες η Σαμοθράκη έχασε περισσότερο από το μισό πληθυσμό της εξαιτίας της εσωτερικής και εξωτερικής μετανάστευσης» σημειώνει ο κ. Μαλκίδης.

Δεσμοί αγάπης… αιώνιοι δεσμοί με το νησί

Άξιο αναφοράς είναι το γεγονός ότι οι Σαμοθρακίτες του εξωτερικού δεν έπαψαν στιγμή να ενδιαφέρονται για το νησί τους. Αντίθετα δημιούργησαν συλλογικές δομές για να βοηθήσουν το νησί τους. Μία σημαντική πρωτοβουλία, η οποία έβγαζε τη Σαμοθράκη από την απομόνωση στην οποία οφειλόταν εν πολλοίς και η υπανάπτυξη της Σαμοθράκης, ήταν η αγορά πλοίου και δρομολόγηση του στη γραμμή Αλεξανδρούπολης – Σαμοθράκης, από την «Ναυτιλιακή και Τουριστική Εταιρεία των Σαμοθρακιτών της Δυτικής Γερμανίας 1975», στην οποία συνεισέφεραν οι Σαμοθρακίτες με μετοχές αξίας 5.500 μάρκων η μία.
«Η μετανάστευση αποτέλεσε σημαντικό μέρος της μεταπολεμικής ιστορίας της Σαμοθράκης, φαινόμενο που σημάδεψε και συνεχίζει να σημαδεύει πολλές γενιές κατοίκων της» δηλώνει ο κ. Μαλκίδης και εξηγεί ότι η απώλεια κατοίκων, η εγκατάλειψη παραδοσιακών ασχολιών αποτέλεσαν ψηφίδες των επιπτώσεων της μετανάστευσης. Την τελευταία περίοδο η εμφάνιση του τουρισμού ήταν η εναλλακτική πρόταση στο τέλος της περιόδου της παραδοσιακής μετανάστευσης και της διεξόδου για τους Σαμοθρακίτες. «Η Σαμοθράκη θα πρέπει να είναι πρότυπο τουριστικό προορισμό απαράμιλλης φυσικής ομορφιάς και αναζήτησης της τοπικής κοινωνικής ιδιαιτερότητας, και όχι να μεταβληθεί σε παραμορφωμένο τοπίο τουριστικού προορισμού, φαινόμενο πολύ γνωστό στον Ελλαδικό χώρο» καταλήγει ο ερευνητής καταθέτοντας την ανησυχία του για το μέλλον του νησιού.

Για τη Σαμοθράκη τόπο εξορίας συνομιλούμε σήμερα με τον Στράτο Δορδανά, Ειδικό Επιστήμονα στο Τμήμα Βαλκανικών Σπουδών Φλώρινας του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Το νησί των Καβείρων, τόπος εξορίας χιλιάδων ανθρώπων σύμφωνα με τον Σαμοθρακίτη Επιστήμονα.. Το νησί της Θράκης, κεντρική και περιφερειακή πολιτική εξουσία, το αντιμετώπισαν ως τόπο «αποθήκευσης» ανεπιθύμητων ατόμων, καθώς αποτέλεσε τον τελικό προορισμό για ανθρώπους που διώχθηκαν για τα πολιτικά τους φρονήματα αλλά και για όλους εκείνους οι οποίοι θεωρήθηκε ότι με την παραμονή τους στα αστικά κέντρα ή στους τόπους καταγωγής τους ήταν δυνατό να «μολύνουν» δια της παρουσίας και της δράσης τους την υπόλοιπη «χρηστή», «ηθική» ή πολιτικά «υγιή» κοινωνία.

Στράτος Δορδανάς, Ειδικός Επιστήμονας στο Τμήμα Βαλκανικών Σπουδών Φλώρινας του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας:

«Στην ιστορία δεν πρέπει να υπάρχουν αζήτητα»

Η Σαμοθράκη υπήρξε τόπος εξορίας;
Το θέμα των πολιτικών εξόριστων το αγνοούσα. Έψαξα εφημερίδες της εποχής και έπεσα σε ένα πρώτο δημοσίευμα, μετά βρήκα ένα δεύτερο, ένα τρίτο και συνέλεξα πολύτιμο υλικό για τη Σαμοθράκη του Εμφυλίου Πολέμου που αποτέλεσε όντως τόπο εξορίας. Εκείνο που μου προκάλεσε πολύ μεγάλη έκπληξη ήταν ο αριθμός των πολιτικών εξόριστων της περιόδου του Εμφυλίου Πολέμου στη Σαμοθράκη.

Πόσοι συνολικά στάλθηκαν στο νησί για να «μη μολύνουν δια της παρουσίας και της δράσης τους την υπόλοιπη «χρηστή», «ηθική» ή πολιτικά «υγιή» κοινωνία», όπως λέγονταν τότε;
Λένε ότι εξορίστηκαν στο νησί τουλάχιστον 1500. Πιστεύω σίγουρα 1300. Εντυπωσιακός αριθμός, αν σκεφτεί κανείς, να τον συγκρίνει με τον συνολικό αριθμό των μόνιμων κατοίκων της Σαμοθράκης. Ένα νησί το οποίο είχε κάτι λιγότερο από 4.000 κατοίκους, όταν δέχεται 1500 πολιτικούς εξόριστους, είναι πάρα πολύ σημαντικό κι αυτό μου προκάλεσε έκπληξη. Μου δημιουργήθηκε η εικόνα ενός νησιού το οποίο υπερφορτώθηκε. Υπερκαλύφθηκε, όσον αφορά στο ανθρώπινο δυναμικό, και υπερφορτώθηκε στο να καλύψει επισιτιστικά και οικιστικά αυτόν τον αναπάντεχο επιπλέον αριθμό ανθρώπων.

Για ποια περίοδο μιλάμε;
Για την περίοδο του Εμφυλίου Πολέμου, από τα τέλη του ‘46 έως το ‘48. Τότε, όπως αυτοί είχαν σταλεί στη Σαμοθράκη για να τιμωρηθούν για τις πολιτικές τους ιδέες, κάποιοι άλλοι προωθήθηκαν και σε άλλα νησιά, όπως ο Αϊ Στράτης και η Λήμνος. Η Σαμοθράκη ως τόπος εξορίας, ως «αποθήκη ανθρώπων», δεν χρησιμοποιήθηκε μόνο αυτή την περίοδο ξεκίνησε από την ψήφιση του Ιδιώνυμου και μετά και μέχρι την πτώση της Χούντας να δέχεται πολιτικούς εξόριστους, να λειτουργεί δηλαδή ως τόπος εξορίας. Διέτρεξε μ΄ αυτόν τον ρόλο τα περισσότερα χρόνια του 20ου αιώνα.

Ποια χαρακτηριστικά την έκαναν «ιδανικό» τόπο εξορίας;
Την επέλεγαν ως τόπο εξορίας γιατί είχε όλα τα «κατάλληλα» χαρακτηριστικά. Δηλαδή, επελέγη ως τόπος εξορίας γιατί ήταν σε μια περιοχή απρόσιτη από άποψη συγκοινωνίας, στην άγονη γραμμή, προβληματική στη σύνδεσή της με την Αλεξανδρούπολη, κάτι το οποίο ακόμη και σήμερα ταλανίζει το νησί. Και φυσικά ένα νησί με δύσκολες συνθήκες, ακόμη και για τους μόνιμους κατοίκους.
Επομένως, η «στόχευση» της Κεντρικής ή της Περιφερειακής Πολιτικής Σκηνής να αποσταλούν εκεί πολιτικοί εξόριστοι, να εκτοπιστούν, νομίζω ότι καλύφθηκε πλήρως στο νησί.

Εντοπίσατε κάποια γνωστά ονόματα εξόριστων;
Δεν ξεχωρίζω ονόματα εξόριστων γιατί ήταν πάρα πολλοί. Εκείνο που μου έκανε εντύπωση είναι το γεγονός ότι πολιτικοί εξόριστοι στάλθηκαν στη Σαμοθράκη από κάθε περιοχή της Μακεδονίας και της Θράκης. Βρέθηκαν στη Σαμοθράκη άνθρωποι από την Καστοριά μέχρι και τον Έβρο.

Ποιας αντιμετώπισης έτυχαν από τον ντόπιο πληθυσμό;
Ξέρω ότι δεν υπήρχαν επαφές με τον ντόπιο πληθυσμό γιατί δεν επιτρεπόταν οι επαφές, ο συγχρωτισμός. Βέβαια, αυτό το μοντέλο δεν λειτούργησε 100%. Υπήρχαν για παράδειγμα μεικτές χορωδίες πολιτικών εξόριστων και των μαθητών του Σχολείου. Αθλητικές και Πολιτιστικές Εκδηλώσεις στις οποίες συμμετείχαν και πολιτικοί εξόριστοι. Ουσιαστικά είχαν γκετοποιηθεί, πράγμα το οποίο οφειλόταν στα αυστηρά μέτρα των αρχών.

Πού έμεναν οι πολιτικοί εξόριστοι στη Σαμοθράκη;
Έμεναν σε τρεις βασικούς χώρους: Η πλειοψηφία των πολιτικών εξόριστων βρισκόταν στο Λάκκωμα, το πρώτο χωριό που δέχτηκε πολιτικούς εξόριστους και σε μεγάλο αριθμό, λίγοι, έμειναν στην Χώρα και ακόμη λιγότεροι στην Καμαριώτισσα. Δεν υπήρχε οργανωμένο στρατόπεδο συγκέντρωσης με αυστηρά περιοριστικά μέτρα.
Περιοριστικές συνθήκες βέβαια ίσχυαν. Για παράδειγμα, απαγορεύονταν να απομακρυνθούν σε μια ακτίνα 300 μέτρων έξω από το χωριό και για να το κάνουν έπρεπε να πάρουν άδεια. Έμεναν σε σπίτια, που συντήρησαν και επιδιόρθωσαν οι ίδιοι και για τα οποία θα έπρεπε να καταβάλλουν και μίσθωμα. Σπίτια που ήταν σε κακή κατάσταση.

Μελετώντας την άγνωστη ιστορία των πολιτικών εξόριστων στη Σαμοθράκη σε ποιο συμπέρασμα οδηγηθήκατε;
Η ιστορία δεν θα πρέπει να δημιουργεί αζήτητα. Το ζήτημα των πολιτικών εξόριστων της Σαμοθράκης αποτελεί ένα αζήτητο το οποίο μέχρι τώρα δεν έχει έρθει στην επιφάνεια. Τα ιστορικά υποκείμενα δεν έχουν αποκτήσει τις διαστάσεις που τους πρέπουν, επομένως θα πρέπει να γίνει μια επιπλέον δουλειά για να τύχει και η Σαμοθράκη της ιστορικής προβολής, να πάρει το κομμάτι της ιστορίας που της αναλογεί κατ΄ αντιστοιχία με άλλα νησιά τα οποία δικαίως προβάλλονται ως μνημονικοί τόποι εξορίας.
Η Ειρήνη Αραμπατζή είναι πρόεδρος του Συλλόγου «Σαμοθράκη Εν Δράσει». Τα μέλη του Συλλόγου αναλαμβάνουν την ευθύνη και αντιδρούν στα κακώς κείμενα του νησιού προτείνοντας λύσεις. «Όπως έχουμε δηλώσει, δεν αξιώνουμε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας, αλλά είναι απαράδεκτο 500 παιδιά να μην έχουν παιδίατρο», δηλώνει και σημειώνει: «Το Κέντρο Υγείας εξακολουθεί να μην έχει μικροβιολόγο και ακτινολόγο, γιατί μετά την τελευταία κινητοποίησή μας, με τη διαμαρτυρία μας έξω από το Κέντρο Υγείας Σαμοθράκης, το Νοσοκομείο της Αλεξανδρούπολης έστειλε με μετακίνηση μόνο για 10 μέρες τις δύο αυτές ειδικότητες!» Ξεχασμένοι στο Βορειοανατολικό άκρο του Αιγαίου, οι κάτοικοι της Σαμοθράκης εκπέμπουν το δικό τους SOS…

Ειρήνη Αραμπατζή, πρόεδρος του Συλλόγου «Σαμοθράκη Εν Δράσει»:

«Αν κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας ως πολίτες έχουμε την ελπίδα να διαδραματίσουμε έναν πιο ενεργό ρόλο στην πολιτική σκηνή της χώρας»
Ποια είναι η ταυτότητα και το προφίλ του Συλλόγου «Σαμοθράκη εν δράσει»;
Ο Σύλλογος «Σαμοθράκη Εν Δράσει» είναι μη κερδοσκοπικός, ιδρύθηκε το 2006 και αποτελείται από ανθρώπους που πιστεύουμε ότι όλοι έχουμε μερίδιο ευθύνης σε αυτά που συμβαίνουν, και ότι έχει έρθει πια ο καιρός που οι πολίτες πρέπει να αντιδρούν σε πράγματα και καταστάσεις που δεν τους ικανοποιούν. Η φράση που μας χαρακτηρίζει είναι: «Είναι ωραίο να ονειρεύεσαι το μέλλον, αλλά πιο ωραίο να συμμετέχεις σε αυτό».

Γιατί επιμένετε να αναδεικνύεται το θέμα της ελλιπούς στελέχωσης του Κέντρου Υγείας;
Για δύο λόγους: Πρώτον διότι είναι ζήτημα ζωής. Αν καταφέρουμε να μείνουμε υγιείς, θα μπορέσουμε να ονειρευόμαστε το μέλλον. Δεύτερον, όσο οι αρμόδιοι επιμένουν να μας αγνοούν, τόσο εμείς θα επιμένουμε. λλωστε το δικαίωμα στην υγεία είναι ύψιστο δικαίωμα κάθε πολίτη και καθήκον της πολιτείας.

Τι ζητάτε για τη σωστή ιατρική περίθαλψη και φροντίδα των κατοίκων;
Τίποτα λιγότερο από αυτό που δικαιούμαστε. Όπως έχουμε δηλώσει, δεν αξιώνουμε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας, αλλά είναι απαράδεκτο 500 παιδιά να μην έχουν παιδίατρο. Το Κέντρο Υγείας εξακολουθεί να μην έχει μικροβιολόγο και ακτινολόγο γιατί μετά την τελευταία κινητοποίησή μας, με την διαμαρτυρία μας έξω από το Κέντρο Υγείας Σαμοθράκης, το Νοσοκομείο της Αλεξανδρούπολης έστειλε με μετακίνηση μόνο για 10 μέρες τις δύο αυτές ειδικότητες. (σημείωση: δεν έστειλε καν παιδίατρο). Και τελικά ο χρόνος έχει δείξει ότι εννιάμηνες συμβάσεις γιατρών, με τις οποίες έρχονται κάποιες ειδικότητες, αποτελούν ημίμετρο, και κάνουν το νησί κάθε χρόνο μετά το καλοκαίρι να αντιμετωπίζει τις ίδιες ελλείψεις σε προσωπικό.

Πώς είναι να μένει κανείς σε ένα νησί, όπως αυτό της Σαμοθράκης;
Σε μια τηλεοπτική συνάντηση φορέων με βουλευτές του νομού τον περασμένο Νοέμβριο, όπου εκθέταμε τα προβλήματα διαβίωσης στο νησί, μας κατηγόρησαν ότι δημοσιοποιώντας τα, βγάζουμε έναν μίζερο χαρακτήρα και μια κακή εικόνα της Σαμοθράκης. Αυτός βέβαια που το είπε, αλλά και οι βουλευτές που συμμερίστηκαν την άποψή του, δεν κατοικούν στη Σαμοθράκη. Το να μένει κάποιος σε νησί από μόνο του είναι πολύ ωραίο. Αλλά αν σκεφτεί κανείς την έλλειψη βασικών υποδομών, η αλήθεια είναι ότι αισθάνεται απομονωμένος. Η υγεία, η συγκοινωνία, η έλλειψη πολιτιστικών δραστηριοτήτων, κάνει τον χειμώνα να μοιάζει μακρύτερος. λλωστε, δεν είναι τυχαίο ότι τα νησιά ερημώνουν από μόνιμους κατοίκους, και αποτελούν πλέον μόνο τουριστικούς προορισμούς. Όσο για το νησί της Σαμοθράκης, επειδή ο τουρισμός περιορίζεται μόνο σε ένα με ενάμιση μήνα, αυτό κάνει το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων ιδιαίτερα χαμηλό.

Τι νομίζετε ότι θα πρέπει να γίνει στο νησί τη νέα χρονιά;
Το τι πρέπει να γίνει το γνωρίζουν καλύτερα οι αρμόδιοι που πολιτεύονται. Εμείς αυτό που ευχόμαστε για το 2008, είναι να έχουμε καλύτερη περίθαλψη, καλύτερη εκπαίδευση για μικρούς και μεγάλους, περισσότερο πράσινο, καθαρότερο περιβάλλον, περισσότερα ενδιαφέροντα για τα παιδιά μας, πιο πολύ πολιτισμό και περισσότερο τουρισμό.
Από ποιες υποδομές έχει ανάγκη το νησί;
Από μια καθημερινή και γρήγορη ακτοπλοϊκή σύνδεση, γιατρούς όλων των ειδικοτήτων, πολιτιστικές δραστηριότητες, τουρισμό για πάνω από δύο μήνες και, γιατί όχι, και χειμερινό τουρισμό, σύστημα σωστής διαχείρισης απορριμμάτων και ανακύκλωσης, πρόσβαση μικρών και μεγάλων σε προγράμματα εκμάθησης και εκπαίδευσης, και τέλος υποδομές για μείωση της ανεργίας, ώστε οι νέοι να μην αναγκάζονται να εγκαταλείπουν το νησί.

Δεν σας αγχώνει το γεγονός ότι είστε «δέσμιοι» μιας ακτοπλοϊκής σύνδεσης που όταν γίνεται – γίνεται μετ’ εμποδίων;
Το να μην έχει κάποιος επιλογές πράγματι αγχώνει. Φαντάζεστε τη ζωή σας, όπου κάποιος να σας απαγορεύει την Δευτέρα πχ. να πάτε κάπου; Το αναφέρουμε αυτό γιατί δεν είχαμε δρομολόγιο τις Δευτέρες. Τη ζωή μας τη ρυθμίζει το δρομολόγιο του καραβιού, ενώ κανονικά θα έπρεπε το δρομολόγιο του καραβιού να ρυθμίζεται από την ζωή των κατοίκων. Εκτός αυτού, αν μιλήσετε με έναν τουριστικό πράκτορα της Αλεξανδρούπολης, θα σας εξηγήσει γιατί λόγω των δρομολογίων, επιλέγει να μην φέρει group ξένων ταξιδιωτών στη Σαμοθράκη. Αν μιλήσουμε και για την παλαιότητα του καραβιού, νομίζω χαρακτηριστικό είναι ότι κάνουμε πρώτα τον σταυρό μας και μετά υπομένουμε καρτερικά τις 3 ώρες ταξίδι για Αλεξανδρούπολη. Σας θυμίζει κάτι από Ευρώπη αυτό;

Ποιο μήνυμα θα στέλνατε στον Πρωθυπουργό της χώρας που επισκέφτηκε το νησί με τη σύζυγό του;
Τον προσκαλούμε να έρθει χειμώνα για μία εβδομάδα να κάνει διακοπές στη Σαμοθράκη με τα δύο του παιδιά και τα έξοδα πληρωμένα από εμάς. Ξέρετε, το λέμε αυτό γιατί οι φίλοι μας με παιδιά δεν μας επισκέπτονται τον χειμώνα, γιατί ξέρουν ότι δεν έχουμε παιδίατρο. Αν πιάσει και απαγορευτικό λόγω καιρού… καταλαβαίνετε…

Και στους κατοίκους της υπόλοιπης Θράκης τι θα λέγατε;
Κατά πρώτον ότι ζούμε στο ίδιο πανέμορφο γεωγραφικό διαμέρισμα. Θα τους στέλναμε τα αισθήματα συμπάθειας που έχουμε για αυτούς μιας και μοιραζόμαστε μαζί τους το ρόλο του ξεχασμένου Ακρίτα. Πιστεύουμε ότι, αν κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας ως πολίτες, έχουμε την ελπίδα όλοι οι κάτοικοι της Θράκης (ηπειρωτικής και νησιωτικής) να διαδραματίσουμε έναν πιο ενεργό ρόλο στην πολιτική σκηνή της χώρας

Ποια είναι τα άμεσα σχέδια του Συλλόγου σας;
Στα σχέδιά μας είναι να προχωρήσουμε στην έκδοση εφημερίδας που θα διατίθεται δωρεάν στους κατοίκους, μια και ο τοπικός τύπος της Θράκης δεν φτάνει στο νησί. Αν προσθέσετε ότι με δυσκολία πιάνουμε και τηλεοπτικούς σταθμούς του Έβρου, θα συμπεράνετε ότι πολύ λίγο ενημερωνόμαστε για το τι συμβαίνει στη γειτονιά μας που λέγεται Θράκη.

Τι είναι η Σαμοθράκη για σας;
Είναι το μέρος που αγαπάμε και που ενάντια στις αντίξοες συνθήκες επιλέγουμε να μένουμε και τον χειμώνα. Είναι το μέρος όπου μένουμε, άλλοι από επιλογή, άλλοι από ανάγκη. Όπως και να ‘χει, όμως, και οι δυο κατηγορίες αναμφισβήτητα αγαπούν και νοιάζονται αυτόν τον τόπο και δεν ξεχνούν να το δείχνουν όχι με λόγια, αλλά με πράξεις.

Και το γεγονός ότι την ανακάλυψαν αρκετοί ξένοι και την έκαναν μόνιμο τόπο κατοικίας τους τι δείχνει;
Το γεγονός αυτό καταδεικνύει την απαράμιλλη γοητεία που μπορεί να ασκήσει η Σαμοθράκη στον καθένα έτσι όπως ξεπροβάλει δωρική, αυθεντική και αφτιασίδωτη.
«Η ανάγκη να πεις, να διηγηθείς, να μεταφέρεις, να μεταδώσεις αυτό που βλέπεις, ακούς κι αισθάνεσαι γίνεται ποίημα, τραγούδι, εικόνα» δηλώνει η Σαμοθρακίτισσα, κ. Μαρία Βερβερή-Κράουζε και με αφορμή τη νέα της δισκογραφική δουλειά με τίτλο: «Μουσικές ενθυμήσεις της Σαμοθρακίτισσας» σημειώνει: «Αυτό το είδος έκφρασης είναι ένα από τα πολλά δώρα του Θεού στον άνθρωπο. Μα τι λέω άνθρωπο; Όλα τα ζωντανά «πάσα πνοή» υμνεί, παρακαλεί, ευχαριστεί». Από μικρή άκουγε τους γονείς της να τραγουδούν διάφορα τραγούδια, Σαμοθρακίτικα και άλλα που τα μάθαινε από τις «πλάκες», τους «δίσκους» του γραμμοφώνου τους. «Είναι ξεχωριστό το Σαμοθρακίτικο τραγούδι, όπως ξεχωριστό είναι και όλο το νησί», δηλώνει με αγάπη για τον τόπο της και εξηγεί: «Τα βιώματα των ανθρώπων γίνονται ποίημα, τραγούδι, χορός, κέντημα, ζωγραφική κ.λπ. Η γαλάζια θάλασσα, το αηδόνι, το θυμάρι και το λυγερό λύγισμα της λυγαριάς, όλα τούτα δίνουν χρώμα, τόνο, άρωμα και τσακίσματα μουσικά στο τραγούδι και στη συνέχεια τους χορευτές που προσπαθούν να μεταφέρουν με το σώμα τους το λύγισμα και τα τσακίσματα στις «γκάγκλες» του χορού».

Μαρία Βερβερή-Κράουζε, καλλιτέχνης:
«Τα βιώματα των ανθρώπων της Σαμοθράκης γίνονται ποίημα,
τραγούδι, χορός, κέντημα, ζωγραφική»

Πώς προέκυψαν οι «Μουσικές ενθυμήσεις της Σαμοθρακίτισσας»;
Από μικρή άκουγα τους γονείς μου να τραγουδούν διάφορα τραγούδια, Σαμοθρακίτικα και άλλα, που τα μάθαιναν από τις πλάκες «δίσκους» του γραμμοφώνου μας. Η αδελφή μου, μια βελούδινη φωνή, συμπλήρωνε, αν και ήταν μικρή, την τετραφωνία μας. Το 1966 ήρθε στη Σαμοθράκη Ιάπωνας μουσικολόγος, καθηγητής Πανεπιστημίου Αμερικής. Φιλοξενήθηκε μια εβδομάδα στο σπίτι μας. Αυτή την εβδομάδα όλη, ο πατέρας μου έκλεισε το παντοπωλείο του, αν και στεναχωριόταν που θα σάπιζαν τα λαχανικά, αλλά θεωρούσε χρέος προς την πατρίδα μας, την παράδοσή μας και χρέος προς το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον να δώσουμε και εμείς όπως έλεγε ότι γνωρίζουμε σε αυτόν. Τα τραγούδια, έλεγε, έχουν φτερά. Πρέπει να πετούν, να φεύγουν μακριά. Έτσι, στον Ιάπωνα καθηγητή τραγουδήσαμε όλη η οικογένεια Σαμοθρακίτικα τραγούδια και φυσικά η φιλοξενία ήταν απλόχερη και πρωτόγνωρη σε αυτόν. Τα ζαρζαβάτια πετάχτηκαν, αλλά τα τραγούδια μας βρίσκονται στο πανεπιστήμιο της Αμερικής. Το δώρο που μας έδωσε ο καθηγητής είναι ένα μαντιλάκι τσέπης με ζωγραφιές γκέισες. Το έχω κορνιζάρει μαζί με τις φωτογραφίες που μας έβγαλε και είχε την ευγένεια να μας τις στείλει. Στην μία φωτογραφία καθόμαστε οι τέσσερις, πατέρας, μητέρα, αδελφή κι εγώ πάνω στο κρεβάτι μας. Φαίνεται ο ομορφοπλεγμένος κρεβατόγυρος, πλεγμένος από την μητέρα μου το 1936. Ετών 9 έφτιαχνε την προίκα της! Πίσω στον τοίχο φαίνεται το ταπί, «πάντα» με τον Τάσο και την Γκόλφω, κεντημένο σταυροβελονιά σε τσουβάλι.

Οι μουσικές σας μνήμες έχουν τη ρίζα τους στην οικογένειά σας;
κουγα από μεγάλους σε ηλικία ανθρώπους, να λένε ότι ο παππούς μου, ο Θεόδωρος Βερβέρης, τραγουδούσε τα πιο όμορφα «μεντένια» ή «αμανέδες». Είχε όμορφη φωνή την οποία κληρονόμησε και ο πατέρας μου. Τα μουσικά όργανα που έπαιζε ο πατέρας μου τον βοήθησαν στο να μεταδίδει καλύτερα τα τραγούδια σε μας. Τα όργανα που έπαιζε ήταν βιολί, μαντολίνο και ούτι. Το ούτι το είχε πληρώσει 9 λίρες χρυσές το 1928 και του το έφεραν από τη Βηρυτό στην Καβάλα. Τότε ήταν εύκολο να γίνει αυτό, γιατί ταξίδευαν ψαροπούλες από την Καβάλα προς την Βηρυτό (έλεγε ο πατέρας μου). Επομένως, οι μουσικές μου ενθυμήσεις έχουν ρίζες τόσο βαθιές όσο και το γενεαλογικό μου δένδρο. Χωρίς υπερβολή.

Διασώζετε τραγούδια που ακούγονται σπάνια πια στις μέρες μας;
Γνωρίζω και τραγουδώ πολλά τραγούδια. Κάποια όμως από αυτά τα γνωρίζω μόνον εγώ και η αδελφή μου. Οι Σαμοθρακίτες αγαπούν το χορό, γι’ αυτό και σε αυτούς είναι γνωστά μόνον τραγούδια που χορεύονται. Τα άλλα κάποιοι μεγάλοι τα γνώριζαν, αλλά αυτοί πια δεν υπάρχουν. Έτσι τα τραγούδια χάθηκαν. Έχω βρει ένα του 1855 που το κατέγραψε Γερμανός συγγραφέας 25 Οκτωβρίου 1855. Το τραγούδι αυτό ήταν σε μουσείο της Λειψίας (ανατολικής Γερμανίας). νοιξα μια αλληλογραφία με το μουσείο που με πήρε 3 χρόνια. Ζητούσα να μου δώσουν αντίγραφο. Τελικά δέχτηκαν να μου το πωλήσουν. Το αγόρασα και το έχω στο βιβλίο μου «Έθιμα και παραδόσεις της Σαμοθράκης» σελίδα 170. Το τραγούδι όμως είναι μόνο οι στίχοι. Δεν υπάρχει η μουσική του. Έτσι το έχουμε μεν, αλλά να το τραγουδήσουμε δεν μπορούμε. «Λεβέντης εκατέβαινε από ψηλό παγίρι/ είχε το φέσι του στραβά/ και τα πετζά του κάτω» κ.λ.π. Μια και αναφέρθηκα στο βιβλίο μου, να πω ότι εγκρίθηκε από το Υπουργείο Παιδείας και το 2006 και μπήκε στις σχολικές βιβλιοθήκες.

Ποια είναι εκείνα τα στοιχεία που κάνουν τη μουσική και τα τραγούδια της Σαμοθράκης να ξεχωρίζουν;
Είναι ξεχωριστό το Σαμοθρακίτικο τραγούδι, όπως ξεχωριστό είναι και όλο το νησί. Τα βιώματα των ανθρώπων γίνονται ποίημα, τραγούδι, χορός, κέντημα, ζωγραφική κ.λ.π. Η γαλάζια θάλασσα, το αηδόνι, το θυμάρι και το λυγερό λύγισμα της λυγαριάς, όλα τούτα δίνουν χρώμα, τόνο, άρωμα και τσακίσματα μουσικά στο τραγούδι και στη συνέχεια τους χορευτές που προσπαθούν να μεταφέρουν με το σώμα τους το λύγισμα και τα τσακίσματα στις «γκάγκλες» του χορού.

Ποια είναι η θεματολογία των τραγουδιών; Συνήθως για τι μιλούν οι στίχοι;
Ο θαυμασμός του αρσενικού προς το ωραίο φύλλο είναι σε κάθε στίχο. Π.χ. «Στις σκάλες π’ ανεβαίνεις και στα σκαλώματα/ όλο τζιολβέδες κάνεις κι όλο καμώματα » /«Αχ στρατί το μονοπάτι, βάσανα ποχει η γι’ αγάπη …» Θα βρεις επίσης στον στίχο σοφά συμπεράσματα της ζωής. π.χ. «… Ακούστε! Δεν ακούστε τί κελαλείν η κίσσα;/ ος αγαπήσει κ’αρνηθεί να λιώνει μεσ’ την πίσα;/ Ακούστε! Δεν ακούστε τί κελαηδεί τ’ αηδόνι / ος αγαπήσει’ λικρινά να ζήσει χίλιοι χρόνοι»…

Υπάρχουν παραδοσιακοί μουσικοί σήμερα στο νησί;
Ίσως απίστευτο. Όμως υπέροχο. Έχουν ξεφυτρώσει κάτι φυντάνια μουσικών, που παίζουν παραδοσιακά όργανα και σε ξετρελαίνουν με το παίξιμο τους. Οι μεγάλοι σε ηλικία οργανοπαίχτες πάνω από 60 χρονών είναι λίγοι. Αυτοί έρχονται από γονείς οργανοπαίχτες, αλλά κατάφεραν να μεταδώσουν στα παιδιά τους την αγάπη προς την μουσική παράδοση. Εγώ τους συγχαίρω όλους, γονείς και παιδιά.

Το γλέντι εξακολουθεί να ενώνει τους κατοίκους; Συγκεντρώνονται στα σπίτια, στις γιορτές;
Το «γλέντι» στη Σαμοθράκη είναι για όλους. Κανείς δεν κάθεται να φυλάει την καρέκλα του. Μόλις ακουστεί η δοξαριά όλοι, μα όλοι «στο φτερό», για να χορέψουν. Κι αυτοί που λόγω ηλικίας δεν μπορούν χορεύουν, όσο μπορούν. Μα είναι δυστυχία μεγάλη να ακούς «… και τώρα που φιλόστοη μελαχρινούλα μου και νόστιμη…» οι άλλοι να τον «παν’ στο νύχι» κι εσύ να κάθεσαι. Μα δεν μπορείς σε «πετάει ο τόπος». Όσο για τα γλέντια που γίνονταν στα σπίτια, τώρα δεν χωρούν αυτά, διότι τον χώρο έπιασε η τηλεόραση…

Το πανηγύρι, κατεξοχήν χώρος συγκέντρωσης και αφορμή για γλέντι, εξακολουθεί να έχει το χρώμα των περασμένων χρόνων; Έχασαν και τι τα πανηγύρια στις μέρες μας;
Τα πανηγύρια είχαν «σκοπό». Ένα είδος νυφοπάζαρου. Να ανταμώσουν οι νέοι. «Αποτέλεσμα». Μετά από κάθε πανηγύρι «έπαιρναν κι έδιναν τα προξενιά». Σήμερα η ανάγκη αυτή του ανταμώματος δεν υπάρχει, γι’ αυτό και τα πανηγύρια… (δεν τολμώ να πω την λέξη. Πέθαναν). Τώρα μόνο μνημόσυνο μπορείς να το πεις το πανηγύρι.

Τι είναι αυτό που σας οδηγεί να κάνετε τραγούδι τη χαρά, τη λύπη, τον πόνο, τον έρωτα;
Η ανάγκη να πεις, να διηγηθείς, να μεταφέρεις, να μεταδώσεις αυτό που βλέπεις, ακούς, αισθάνεσαι γίνεται ποίημα, τραγούδι, εικόνα. Αυτό το είδος έκφρασης είναι ένα από τα πολλά δώρα του Θεού στον άνθρωπο. Μα τι λέω άνθρωπο; Όλα τα ζωντανά «πάσα πνοή» υμνεί, παρακαλεί, ευχαριστεί. Τραγούδι έγινε η φυλακή «Στα καφάσια τα ψηλά μ’ έχουνε κλειστή /Και κλαίγω για την τύχη μου γιατ’ εκείνη/ μ’ έχει φυλακή …». Τραγούδι επίσης έγινε ο έρωτας του νέου «Για βγεες στο μπαλκονάκι… στείλε μου τα φιλιά σου μ’ ένα βασιλικό…». «Ξύπνα θεά της γειτονιάς, χρυσή μηλιά με τ’ άνθη ξύπνησε συ που μ’ έβαλες στου έρωτα τα πάθη…».

Βιβλιογραφία για τους Πομάκους

Βιβλιογραφία για τους Πομάκους ανάρτηση από το pomakohoria.blogspot.com
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΠΟΜΑΚΩΝΑνδριώτης Ν।Π. (1952) «Τα ελληνικά στοιχεία της βουλγαρικής γλώσσης» Αρχείον του Θρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού 17:34-100.Ασημακοπούλου, Φ.,- Σ.Χρηστίδου-Λιοναράκη (2002) Η Μουσουλμανική Μειονότητα της Θράκης και οι Ελληνοτουρκικές σχέσεις, Αθήνα:Λιβάνης.Ασκούνη Ν. (2006). Η εκπαίδευση της μειονότητας στη Θράκη. Από το περιθώριο στην προοπτική της κοινωνικής ένταξης. Αθήνα:Αλεξάνδρεια.Βrunnbauer, U. (2000) «Κοινωνική Προσαρμογή σ’ ένα ορεινό περιβάλλον,: Πομάκοι και Βούλγαροι στην Κεντρική Ροδόπη 1830-1930» στο Ο Ορεινός Χώρος της Βαλκανικής, 53-78, Αθήνα:Πλέθρον.Bακαλιός Θ. (1997). Το πρόβλημα της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης στη Δυτική Θράκη, Αθήνα, Gutenberg.Βαρβούνης Μ. (1992-4) «Συμβολή στη μελέτη των δημοτικών τραγουδιών των Πομάκων της Ελληνικής Θράκης» Θρακική Επετηρίδα 9:329-348.Βαρβούνης Μ.Γ. (1994) «Συμβολή στη μελέτη των τοπωνυμίων των Πομάκων στην περιοχή Ξάνθης» Θρακικά Β9:79-105.Βαρβούνης Μ.Γ. (1999) «Παραδοσιακή θρησκευτική συμπεριφορά και παροιμιακός λόγος στους Βαλκανικούς λαούς», Α’ Διαβαλκανικό Συνέδριο Οι πνευματικές σχέσεις του ελληνισμού με τους Βαλκανικούς λαούς (18ος-20ος αι.), Εταιρεία Παιδαγωγικών Επιστημών Κομοτηνής, Κομοτηνή, 137-149.Βαρβούνης Μ.Γ. (2005) Λαϊκά παραμύθια της Θράκης. Αθήνα:Εν πλω.Βαρβούνης, Μ.Γ. (1993) «Όψεις της παραδοσιακής λαίκής ιατρικής και κτηνιατρικής των Ελλήνων Πομάκων» Θρακικά Β8:33-55.Βαρβούνης, Μ.Γ. (1995)Συμβολή στη Λαογραφική Μελέτη των Πομάκων και του Παραδοσιακού Πολιτισμού της Θράκης, Παράρτημα Θρακικής Επετηρίδας, Κομοτηνή.Βαρβούνης, Μ.Γ. (1996) Λαογραφικά των Πομάκων της Θράκης. Αθήνα:Πορεία.Βαρβούνης, Μ.Γ. (1997) H Καθημερινή Ζωή των Πομάκων. Αθήνα:Οδυσσέας.Βαρβούνης, Μ.Γ. (2000α) Παραδοσιακός πολιτισμός των Πομάκων της Θράκης. Λαογραφικά μελετήματα. Αθήνα:Οδυσσέας.Vernier B. (1987) «Μυθική αναπαράσταση του κόσμου και ανδρική κυριαρχία στους Έλληνες Πομάκους» Σ.Δαμιανάκος (επιμ.) Διαδικασίες κοινωνικού μετασχηματισμού στην αγροτική Ελλάδα. Κοινωνιολογικές, ανθρωπογεωγραφικές, εθνολογικές και ιστορικές προσεγγίσεις. Αθήνα, 297-344.Βραχιόλογλου Δ. (2000β) Μορφές λαϊκού πολιτισμού στη Θράκη και στον Έβρο. Αλεξανδρούπολη: Κ.Ε.Κ. "Ορφέας".Γεροβασιλείου Κ. (2005) «Στάσεις των πομακόφωνων της ορεινής Ξάνθης αναφορικά με την πιθανότητα εισαγωγής της πομακικής γλώσσας στη μειονοτική σχολική εκπαίδευση».Γεωργαντζής Π. (1993) Η σημασία των ονομασιών: Αχριάνες και Πομάκοι, εισήγηση στο Α’ Παγκόσμιο Συνέδριο Αποδήμων Θρακών, Ξάνθη, 285-297.Γεωργούλης Σ. (1995) «Ο θεσμός του μουφτή στην ελληνική και αλλοδαπή έννομη τάξη» Προσέγγιση Ιούλιος-Αύγουστος:115-117.Γιαννοπούλου-Ρουκούνη, Μ. (1982) «Πομακοχώρια, διαμόρφωση ενός προτύπου κατοικίας» Θρακικά Χρονικά, 37.Γιαννοπούλου-Ρουκούνη, Μ. (1983) «Πομακοχώρια- Κατασκευή, υλικά και τεχνολογία σαν τροποποιητικοί παράγοντες της μορφής της κατοικίας» Θρακικά Χρονικά, 38.Γκουβέντα Ε. (2003) «Μεταναστευτικά δίκτυα και ταυτότητα στη Μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης στην Ελλάδα» Διεθνής συνδιάσκεψη για την «Ευρω-Μεσογειακή ταυτότητα». Λέσβος 6-8 Νοεμβρίου 2003.Γκροζούδης Π. (1988) Δέκα Θρακιώτικα παραμύθια. Ορεστιάδα.Γονατάς Ν. & Π.Κυδωνιάτης (1985) Η μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης μέσα από τα άρθρα του τοπικού τύπου. Κομοτηνή.Γουδέλης Σ., (1991) Σχέσεις χριστιανών – μουσουλμάνων στην Ελληνική Θράκη, Κομοτηνή.Δήμου, Π. & Τ.Μηλιαζήμ (2002) «Οι δυσκολίες ενός εκπαιδευτικού στα μειονοτικά σχολεία της Ξάνθης» Συνέδριο Γλωσσικών Μειονοτήτων Θεσσαλονίκη, ΑΠΘ.Διβάνη Λ. (1995). Ελλάδα και μειονότητες. Το σύστημα διεθνούς προστασίας των εθνών. Αθήνα:Νεφέλη.Δομτζίδης Α. & Ν.Κόκκας (2006) Καταγράφοντας ζωντανές μνήμες στα Κιμμέρια Ξάνθης. Κιμμέρια:Πολιτιστικός Σύλλογος Κιμμερίων.Δροσίδου Κ. (2004) Οι Μουσουλμάνοι της Θράκης στα Ελληνικά Μ.Μ.Ε.: Η επίσκεψη Ερντογάν στη Θράκη στις 8 Μαΐου 2004 και η μεταβολή στην κάλυψη των ελληνικών μέσων. Πτυχιακή εργασία. Πανεπιστήμιο Αιγαίου:Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας॥Δώδος Δ.Χ. (1994) Εκλογική γεωγραφία των μειονοτήτων. Μειονοτικά κόμματα στη Νότιο Βαλκανική, Ελλάδα, Βουλγαρία, Αλβανία. Αθήνα:Εξάντας.Εμμανουηλίδης Δ. (2005) Η μουσική ταυτότητα των Πομάκων του Ν.Ξάνθης. Μεταπτυχιακή διατριβή Κομοτηνή: Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Επιστημών Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού.Ευστρατίου, Ν. (2002) Εθνογεωγραφικές Αναζητήσεις στα Πομακοχώρια της Ροδόπης. Θεσσαλονίκη:Βάνιας.Ζεγκίνης, Ε. (2001) Ο Μπεκτασισμός στη Δ.Θράκη. Θεσσαλονίκη:Πουρνάρας.Ζεγκίνης, Ε. (2002) Γενίτσαροι και Μπεκτασισμός, Γενεσιουργοί Παράγοντες του Βαλκανικού Ισλάμ: Θεσσαλονίκη:Βάνιας.Ηλιάδης Χ. (2004) Η εθνική ταυτότητα της μουσουλμανικής μειονότητας και η εκπαιδευτική πολιτική. Εθνικό και Καποδιστριακό πανεπιστήμιο Αθηνών. Μεταπτυχιακή μελέτη.Ηλιάδης Χ. (2006) «Μυστική πολιτική για την Θράκη: Το Συντονιστικό Συμβούλιο» Αυγή 21/5/2006:40Θεοχαρίδης, Π. (1995) Πομάκοι. Οι Μουσουλμάνοι της Ροδόπης. Ξάνθη:ΠΑΚΕΘΡΑ..Θεοχαρίδης, Π. (1996α) Πομακο-Ελληνικό Λεξικό, Θεσσαλονίκη:Αίγειρος.Θεοχαρίδης, Π. (1996β) Ελληνο-Πομακικό λεξικό, Θεσσαλονίκη:Αίγειρος.Θεοχαρίδης, Π. (1996γ) Γραμματική της Πομακικής Γλώσσας, Θεσσαλονίκη:Αίγειρος.Ιμάμ Μ. & Ο.Tσακιρίδη (2003) Μουσουλμάνοι και κοινωνικός αποκλεισμός Αθήνα:Λιβάνης.Κανακίδου, Ε. (1996) «Το Δίγλωσσο Αναλυτικό Πρόγραμμα και η Παράλληλη Διδασκαλία στα Μουσουλμανικά Σχολεία της Δ.Θράκης», περ. Σύγχρονη Εκπαίδευση, 89:47-54.Κανακίδου, Ε., (1998) Η Διακοπή της Φοίτησης στους Μουσουλμάνους Μαθητές, στο Η εγκατάλειψη του Σχολείου, Gutenberg, 189-205.Καραχότζα, Ρ. (1996) Πομακικό-Ελληνικό Λεξικό, Δ Σώμα Στρατού.Καραχότζα, Ρ. και άλλοι, (1998) Ελληνικό-Πομακικό Λεξικό, Δ Σώμα Στρατού.Καραχότζα Σ. (2006) Η καθημερινή γλώσσα των Πομάκων της περιοχής Μύκης. Ξάνθη:Σπανίδης.Κασίμη Χ. (2005) «Εθνο-γλωσσική ταυτότητα και σχολική επιτυχία. Αλλοδαποί μαθητές στο Ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα: Ανάμεσα στη Μητρική Γλώσσα και τη Γλώσσα του Σχολείου». Διεθνές Συνέδριο: Η Γλώσσα σε έναν κόσμο που αλλάζει. Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών-Διδασκαλείο Ξένων Γλωσσών. Αθήνα 9-11 Δεκεμβρίου 2005.Κατάκη Δ.- Καραχότζα Ρ. (1997), Ντάντο ι μπάμπα κάζαχο - 21 Παραμύθια από τη Ροδόπη, Γυμνάσιο Σμίνθης-Νομαρχία Ξάνθης.Κατσαβέλης, Ι.,Παπαδημητρίου, Π., Δημόπουλος, Π., Καραχότζα Ρ., Μουμίν, Α. (1997) Συντακτικό Πομακικής Γλώσσας, Δ’ Σώμα Στρατού.Κελεσίδης, Γ., -Σ.Μαραγκός (2003) «Από τα Μειονοτικά Σχολεία στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση» 6ο Διεθνές Συνέδριο «Διαπολιτισμική Εκπαίδευση – Τα Ελληνικά ως δεύτερη ξένη γλώσσα» Πάτρα.Κελτσίδου Π. (1996) Ο εορτασμός του Εντρελές στην Κοτύλη Ξάνθης. Πρακτικά Συνεδρίου:Λαϊκά δρώμενα. Παλιές μορφές και σύγχρονες εκφράσεις. Κομοτηνή:Δήμος Κομοτηνής-Κέντρο Λαϊκών Δρωμένων.Κέντρο Μελετών Μειονοτικών Ομάδων, (2001) Γλωσσική Ετερότητα στην Ελλάδα, Αθήνα:Αλεξάνδρεια.Κόκκας Ν., Α.Παπάνης, Ρ.Χατζητουλούση, Σ.Χρηστίδου (1999) «Η διδασκαλία της Αγγλικής γλώσσας στο διαπολιτισμικό σχολείο» Bridges 1:30-33.Κόκκας, Ν. (1999) Παραδοσιακοί Οικισμοί της Ορεινής Ξάνθης. Ξάνθη: Νομαρχίας Ξάνθης.Κόκκας, Ν. (2001) Ανθρώπινες δραστηριότητες και η επιδρασή τους στη διαμόρφωση της Πομάκικης κατοικίας, Πρακτικά ημερίδας του προγράμματος TOMOD, Ξάνθη. Κόκκας, Ν. (2001) Ορεινά Μονοπάτια στα Πομακοχώρια της Ξάνθης - Φύση-Ιστορία-Πολιτισμός. Θράκης, Ξάνθη:Ταμιείον Θράκης.Κόκκας N. & Α.Ρόγγο (2005) Παραμύθια και Παροιμίες από τη Γλαύκη του Ν.Ξάνθης. Θεσσαλονίκη:Σταμούλης.Κόκκας Ν. (2004α) Μαθήματα Πομακικής Γλώσσας. Ξάνθη:Πολιτιστικό Αναπτυξιακό Κέντρο Θράκης.Κόκκας Ν., Ν.Κωνσταντινίδης, Ρ.Μεχμεταλή (2003) Τα Πομακοχώρια της Θράκης. Ιστορία, γλώσσα, περιήγηση, λαϊκός πολιτισμός. Αθήνα:Οδυσσέας.Κόκκας Ν.Θ. (2004β) «Η “γέφυρα του παπά” στα Πομακοχώρια της Ξάνθης» Πρακτικά Ημερίδας του Κέντρου Μελέτης Πέτρινων Γεφυριών. Αθήνα, σ. 317-359.Κόκκας Ν.Θ. & Τ.Μηλιαζήμ (2005) «Η συνύπαρξη γλωσσικών ομάδων στη Δυτική Θράκη & ο ρόλος της εκπαίδευσης στη διαπολιτισμική επικοινωνία» Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών - Διεθνές συνέδριο με τίτλο: Η γλώσσα σε έναν κόσμο που αλλάζει. 9-11 Δεκεμβρίου 2005. Κόκκας Ν. (2006α) «Η προφορική παράδοση των Πομάκων της Ροδόπης», στο Μ.Γ.Βαρβούνης (επιμ.) Θράκη.Ιστορική και λαογραφική προσέγγιση του λαϊκού πολιτισμού της. Αθήνα:Αλήθεια, σ.271-310Κόκκας Ν. (επιμ.) (2006β) Πρακτικά ημερίδας: Η τριγλωσσία στη μειονοτική εκπαίδευση και τα μαθησιακά προβλήματα των Πομάκων μαθητών. Ξάνθη:Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης & Παράδοσης – Πολιτιστικό Αναπτυξιακό Κέντρο Θράκης.Κοντογιαννίδης Τ. & Ν.Πουλόπουλος (1981) Οι Πωμάκοι της Θράκης. Κομοτηνή:Σωματείον Αρωγής των Πωμάκων της Δυτικής Θράκης.Κοππά Μ. (1997) Οι μειονότητες στα μετα-κομμουνιστικά Βαλκάνια. Πολιτικές του κέντρου και μειονοτικές απαντήσεις. Αθήνα:Νέα Σύνορα.Κοττάκης, Μ., (2000) Θράκη, Η Μειονότητα Σήμερα. Αθήνα:Νέα Σύνορα.Κουτζακιώτης, Γ. (2000) «Οι Ορεσίβιοι Μουσουλμάνοι της Ροδόπης (τέλη 18ου – αρχές 19ου αιώνα)», Εθνολογία, 8, 249-264.Κυρανούδης Π. (1994α) «Τα πομακικά του Έβρου» Ενδοχώρα 37-38:65-69.Κυρανούδης Π. (1994β) «Μειονοτικά σχολεία του Έβρου» Επιλογές (εφ.Μακεδονία) Οκτώβριος 1994:80-86.Κυρανούδης Π. (1995) «Πολυάριθμα χριστιανικά στοιχεία. Το παράδειγμα των Μπεκτασήδων και οι σχέσεις τους με την Ορθόδοξη Εκκλησία» Επιλογές (εφ.Μακεδονία)Μάιος 1995:32-39.Κυρανούδης Π. (1996-8) «Οι Πομάκοι και η γλώσσα τους» Ελληνική Διαλεκτολογία 5:141-192.Κυρανούδης Π. (1997) «Τα ελληνικά στοιχεία στο λεξιλόγιο των Πομάκων» Ελληνική Διεθνής Γλώσσα 29:19-26.Λιάπης, Α. (1983) «Οι Πομάκοι μέσα στο χρόνο» Θρακική Επετηρίδα, 4.Λιάπης, Α. (1989) «Οι Πομάκοι της Θράκης» Θρακικά Χρονικά 43.Λιάπης, Α.(1995) Η υποθηκευμένη γλωσσική ιδιαιτερότητα των Πομάκων Κομοτηνή:Θρακική Εταιρεία.Μαγκριώτης, Γ. (1980-81) «Πομάκοι ή Ροδοπαίοι» Θρακικά Β3:42-64Μαγκριώτης, Γ. (1994) Πομάκοι ή Ροδοπαίοι, Πελασγός.Μαλκίδης Θ. & Ν.Κόκκας (επιμ.) (2006) Μετασχηματισμοί της συλλογικής ταυτότητας των Πομάκων. Ξάνθη:Σπανίδης.Μαλκίδης Θ. (1999) Η πολιτική της Ελλάδας και της Τουρκίας για τη Θράκη μετά την ένταξή τους στο ΝΑΤΟ. Διδακτορική διατριβή. Πάντειο πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών. Τμήμα Κοινωνιολογίας.Μαλκίδης Θ. (2002) «Μειονότητες και αγροτική κοινωνία. Οι Πομάκοι στη Θράκη» Συνέδριο: Χώρος και Περιβάλλον:Παγκοσμιοποίηση-Διακυβέρνηση-Βιωσιμότητα. Αθήνα:Πάντειο Πανεπιστήμιο 9-10 Μαρτίου 2002.Μαλκίδης Θ. (2005α) «Η οικογένεια και η γυναίκα στην κοινωνία των μουσουλμανικών μειονοτήτων της ελληνικής Θράκης» Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών 116Α:51-76.Μαλκίδης Θ. (2005β) «Θρακικός κοινοτισμός και πολιτική στην προεπαναστατική περίοδο» Πρακτικά 3ου Διεθνούς Συνεδρίου Θρακικών Σπουδών (Κομοτηνή 25-30 Μαϊου 1998). Κομοτηνή:Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, σ. 345-358.Μαλκίδης Φ. (2000) «Η τουρκική πολιτική και η μειονοτική παιδεία στη Θράκη» Αγώνας 13-7-2000.Μανάκας Δ. (1955) «Κιρτζαλήδες, Πομάκοι, Αγριάνοι, Νταγλήδες και Κιζιλ-μπάσηδες, οικούντες πέριξ του όρους Ροδόπης» Αρχείον Θρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού 20:334-336.Μάρκου Κ.(2004-5) «Χώρος, κοινωνικές σχέσεις και ταυτότητες στην πόλη της Ξάνθης» Εθνολογία 11:21-58.Μάρκου Κ. (2006) «Πομάκοι και επιτόπια έρευνα στην ελληνική Θράκη: Πολιτικές συνιστώσες και βιωματική εμπειρία», στο Θ.Ιωσηφίδης & Μ.Σπυριδάκης, Ποιοτική κοινωνική έρευνα. Μεθοδολογικές προσεγγίσεις και ανάλυση δεομένων. Κριτική.Μέκος, Ζ. (2001) Οι Πομάκοι στη Θράκη, Ηρόδοτος. Μητσάκης, Κ. (1979) Πομάκικες Διασκευές του τραγουδιού για το "Γεφύρι της Άρτας" Γ’ Συμπόσιο Λαογραφίας του Βορειοελλαδικού χώρου- Πρακτικά, Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου- 186 Θεσσαλονίκη, 461-492.Μητσάκης Κ. (1982) Πορεία μέσα στο χρόνο. Μελέτες νεοελληνικής φιλολογίας. Αθήνα:Φιλιππότης.Μητσάκης, Κ., (1983) Ακριτικά Τραγούδια της Αρπαγής στους Πομάκους, Δ' Συμπόσιο Λαογραφίας Βορειοελλαδικού χώρου, - Πρακτικά, Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου , Θεσσαλονίκη, 189-202.Μιχαήλ Δ. (2003) «Ο ρόλος της γλώσσας στην εκπαίδευση των Πομάκων της Δ.Θράκης: Πολιτικές και κοινωνικές διαστάσεις» Μακεδνόν 11:117-131.Μουσόπουλος, Θ. (2000) Πομάκοι, Οι Θρακιώτες Μουσουλμάνοι (Πολιτιστική Αλλοίωση-Αφανής Γενοκτονία), Πρακτικά Συνεδρίου "Ο Βίαιος Εξισλαμισμός και Εκτουρκισμός των Λαών της Μ.Ασίας και της Κύπρου από τους Τούρκους"(1995) εκδ. Κυριακίδη 170-177.Brunnbauer U. (2000) «Κοινωνική προσαρμογή σ’ ένα ορεινό περιβάλλον: Πομάκοι και Βούλγαροι στην Κεντρική Ροδόπη, 1830-1930» στο Β.Νιτσιάκος & Χ.Κασίμης (επιμ.) Ο ορεινός όγκος της Βαλκανικής. Συγκρότηση και μετασχηματισμοί. Πλέθρον-Δήμος Κόνιτσας, σ. 53-77.Νικολακόπουλος Η. (1990-1991) «Πολιτικές δυνάμεις και εκλογική συμπεριφορά της μουσουλμανικής μειονότητας στη Δυτική Θράκη: 1923-1955», Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών 8:171-204.Νικολακόπουλος Η. (2004) «Η πορεία προς την αυτόνομη πολιτική συγκρότηση της Μουσουλμανικής μειονότητας στη Δυτική Θράκη». Στο Επιστημονικό συμπόσιο Μειονότητες στην Ελλάδα (7-9 Νοεμβρίου 2002) Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας σ. 119-162Παναγιωτίδης, Ν., (1997) Οι Πομάκοι και η γλώσσα τους, Αλεξανδρούπολη:Γνώμη.Παναγιωτίδης, Ν., (2005) Δικαιώματα και μειονότητες. Αλεξανδρούπολη.Πάντος Π.Α. (1975-6) «Ιστορική τοπογραφία του νομού Ξάνθης» Θρακικά Χρονικά 32:3-26.Παπαδημητρίου P. (2003) Οι Πομάκοι της Ροδόπης. Από τις εθνοτικές σχέσεις στους Βαλκανικούς εθνικισμούς. (1870-1990) Θεσσαλονίκη:Κυριακίδης.Παπαδημητρίου, Π., Δημόπουλος, Π, Δουλόπουλος, Γ. Καραχότζα Ρ., Μουμίν, Α. Γραμματική Πομακικής Γλώσσας, εκδ. Δ’ Σώμα Στρατού, Απρίλιος 1996Παπαδόπουλος Χ. (2006) «Ο ρόλος των εκπαιδευτικών στη μειονοτική Θράκη» Αυγή 21/5/2006:43.Παπαδοπούλου Ε. (2001) «Πομάκοι. Ο λαός των βουνών» Συν5 Μάρτιος 2001:82-85.Παπαχριστοδούλου Π. (1958) «Οι Πομάκοι» Αρχείον Θρακικού και Λαογραφικού Θησαυρού, 23:3-25.Ροδάκης Π. (1999) Θράκη, Θράκες και Θράκες Μουσουλμάνοι, Γόρδιος.Σολταρίδης Σ. (1986) Η μουσουλμανική μειονότητα της δυτικής Θράκης σήμερα.Η θέση της στην ανθελληνική πολιτική της Τουρκίας. Κομοτηνή:Νομαρχία Έβρου-Σ.Ε.Β.Ε.Σολταρίδης Σ. (1997) Η ιστορία των μουφτειών της Δυτικής Θράκης, Νέα Σύνορα-Α.Α.Λιβάνη.Σολταρίδης Σ. (1999) Μουσουλμάνοι της Βουλγαρίας. Θρησκευτικό και πολιτικό καθεστώς, Αθήνα:Νέα Σύνορα.Συρίγος, Α. (2000) Δώδεκα Προτάσεις για τη Μειονοτική Εκπαιδευτική Πολιτική, Πρακτικά διημερίδος Θράκη-Βαλκάνια 2000 μ.Χ. (1997) σελ. 328-330 Ξάνθη:Ταμιείον Θράκης.Συρίγος, Α.(1999-2000) Δυτική Θράκη, Η αθέατη όψη, Νέα Κοινωνιολογία. 29,. 43-84Ταραμπατζή Κ. (2001) Οι Πομάκοι της Θράκης.Μια κοινωνιογλωσσολογική προσέγγιση. Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης.Τεντοκάλη, Β. (1989)Η Οργάνωση του χώρου της Κατοικίας ως έκφραση της δομής της Οικογένειας-Η Περίπτωση της Οργάνης, Θεσσαλονίκη:University Studio Press.Τοπαλίδου, Σ. (2000) «Ενισχυτική Διδασκαλία στα Πομακοχώρια», Πρακτικά διημερίδος Θράκη-Βαλκάνια 2000 μ.Χ. (1997) σελ. 323-327 Ξάνθη:Ταμιείον Θράκης.Τρουμπέτα S. (2000) “Μειονότητες και εθνοτική ταυτοποίηση” Εθνολογία 8, 174-210.Τρουμπέτα, Σ. (2001) Κατασκευάζοντας Ταυτότητες για τους Μουσουλμάνους της Θράκης, Κέντρο Ερευνών Μειονοτικών Ομάδων-Κριτική.Τσακιρίδου, Ο., Ιμάμ Μεχμέτ, (2003) Μουσουλμάνοι και κοινωνικός αποκλεισμός, Αθήνα:ΛιβάνηΤσιμπιρίδου Φ. (1985-6) «Εθνολογική έρευνα σ’ ένα χωριό της ορεινής Ροδόπης. Συμβολή σρτη μελέτη των συγγενικών δεσμών» Θρακική Επετηρίδα, 213-223.Τσιμπιρίδου, Φ. (1994) Χώρος: Δομές και αναπαραστάσεις. Ανθρωπολογική πρόταση ανάγνωσης του χώρου στα Πομακοχώρια του Ν. Ροδόπης, Εθνολογία 3, 5-31.Τσιμπιρίδου, Φ. (2000) «Πομάκος σημαίνει άνθρωπος του βουνού», στο Ο Ορεινός Χώρος της Βαλκανικής, 35-52, Αθήνα:Πλέθρον.Τσιμπιρίδου, Φ. (2002) «Οι αποχρώσεις μιας ‘μειονοτικής κατάστασης’. Η περίπτωση της ελληνικής Θράκης σήμερα». Επιστημονικό συμπόσιο: Μειονότητες στην Ελλάδα. Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και γενικής Παιδείας, σ. 101-118.Τσιμπιρίδου, Φ. (επιμ. (2006) «Μουσουλμάνες της ανατολής». Αναπαραστάσεις, πολιτισμικές σημασίες και πολιτικές. Αθήνα:Κριτική.Τσιούμης Κ. & Δ.Μιχαήλ (2005) «Το ζήτημα της ταυτότητας των Πομάκων: Ιστορική και ανθρωπολογική προσέγγιση» Περί Θράκης 4:237-258.Τσιούμης, Κ. (1997) Οι Πομάκοι στο Ελληνικό Κράτος (1920-1950), Θεσσαλονίκη:Προμηθεύς.Τσιτσελίκης Κ. & Χριστόπουλος Δ. (1997) Το Μειονοτικό Φαινόμενο στην Ελλάδ. Κριτική.Τσιτσελίκης Κ. (1996) Το Διεθνές και Ευρωπαϊκό Καθεστώς Προστασίας των Γλωσσικών Δικαιωμάτων των Μειονοτήτων και η Ελληνική Έννομη Τάξη. Αθήνα-Κομοτηνή:Σάκκουλας.Τσιτσελίκης Κ. (2006) «Εθνοκάθαρση στη Θράκη». Καθημερινή 7 Απριλίου 2006.Τσούλου Χ. (2003) «Μουσουλμανική Μειονότητα Δυτικής Θράκης: Τα όρια του αυτοπροσδιορισμού και η ενδεδειγμένη πολιτική του Ελληνικού κράτους», Στρατηγική, Νοέμβριος 2003:100-103.Φραγκόπουλος Γ. (2000) “Πολλαπλή ταυτότητα και εκπαίδευση στους Πομάκους της Θράκης” Νέα Κοινωνιολογία 29:97-113.Φραγκόπουλος Ι.Θ. (2002) «Θρησκεία, ταυτότητα και πολιτική σύγκρουση σ’ ένα πομάκικο χωριό της Θράκης», Επιστημονικό συμπόσιο: μειονότητες στην Ελλάδα. Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας, σ. 261-284.Φραγκόπουλος Ι.Θ. (2004) «Κοινωνική μετάβαση και χωρική οργάνωση σε μία ορεινή μειονοτική κοινότητα της Θράκης» Σειρά Ερευνητικών Εργασιών, 10(9):221-258. Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και περιφερειακής Ανάπτυξης, Πολυτεχνική Σχολή, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.Φωτέας, Π. (1978) Οι Πομάκοι της Δυτικής Θράκης, Κομοτηνή.Φωτιάδης Θ. (1979) «Ένας πολυσήμαντος θρακικός εορτασμός (Του Άη Γιώργη, Άμφια Κομοτηνής) Πρακτικά Γ’ Συμποσίου Λαογραφίας του Βορειοελλαδικού Χώρου (Αλεξανδρούπολη 14-18 Οκτωβρίου 1976), Θεσσαλονίκη:Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, 681-691.

Θράκη

Παρουσίαση βιβλίου για την Αδριανούπολη, το Κάραγατς και την Νέα Ορεστιάδα.


Στην κατάμεστη αίθουσα ξενοδοχείου της Αλεξανδρούπολης πραγματοποιήθηκε η παρουσίαση του βιβλίου των Δ. Κιηγμά και Γ. Ρυζιώτη «Αδριανούπολη- Κάραγατς- Νέα Ορεστιάδα. Μία πόλη».
Η εκδήλωση έγινε στα πλαίσια των εκδηλώσεων «Τρένο του Πολιτισμού» της Νομαρχίας Έβρου και με τη στήριξη του Συλλόγου Ορεστιαδιτών Αλεξανδρούπολης και του Συλλόγου Φίλων της Αδριανούπολης. Η εκδήλωση ξεκίνησε με το χαιρετισμό του Μητροπολίτη Αλεξανδρουπόλεως κ. Ανθίμου, ο οποίος συνεχάρη τους συγγραφείς και τους ευχήθηκε τα καλύτερα για τη συνέχεια. Χαιρετισμό απηύθυναν ο αντινομάρχης Έβρου Μ. Κογιουμτζής και οι πρόεδροι του Συλλόγου Ορεστιαδιτών Αλεξανδρούπολης κα Μουρούκη και του Συλλόγου Φίλων της Αδριανούπολης κα Αστρίδου, μιλώντας με τα καλύτερα λόγια για το έργο. Στη συνέχεια ο συντονιστής της εκδήλωσης δημοσιογράφος Δ. Κολλιός, έδωσε το λόγο στο Φάνη Μαλκίδη, ο οποίος πραγματοποίησε την παρουσίαση του βιβλίου, δίνοντας τη σημασία που έχει το κείμενο για τη διάσωση της ταυτότητας και της ιστορίας μίας από τις πιο σημαντικές πόλεις της Θράκης.
Οι συγγραφείς με τη βοήθεια φωτογραφικού υλικού εξήγησαν τους λόγους για τους οποίους έγραψαν το βιβλίο και ευχαρίστησαν όλους αυτούς που συνέβαλλαν στην έκδοσή του, καθώς και τους συμπατριώτες τους που κατέκλυσαν το χώρο της εκδήλωσης.
Οι συγγραφείς ανέφεραν ότι «το βιβλίο αυτό είναι αποτέλεσμα μιας πολύχρονης έρευνας και ενασχόλησης με την ιστορία του τόπου. Αφού έγινε μια συγκέντρωση σχετικών πηγών, δημιουργήθηκε η ανάγκη να γραφεί ένα βιβλίο που να περιλαμβάνει όλα εκείνα τα στοιχεία που καταδεικνύουν την συνέχεια των κατοίκων της Νέας Ορεστιάδας. Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου γίνεται μια προσπάθεια να αναδειχτεί η σημαντικότητα της Θράκης για όλο τον Ελληνισμό, και στη συνέχεια να γίνει φανερή η καταγωγή των κατοίκων της Νέας Ορεστιάδας από το Καραγάτς, την Αδριανούπολη, τα προάστιά της, και τους οικισμούς της...»
H παρουσίαση του βιβλίου έκλεισε με τις αφηγήσεις παλιών Αδριανουπολιτών και με τις μελωδίες που χάρισε η Ασνίν Τιγκαριάν.