Μελέτη για τη Σαμοθράκη:Θέσεις θέας και αξιόλογα περιβαλλοντικά στοιχεία της Νήσου Σαμοθράκης

Θέσεις θέας και αξιόλογα περιβαλλοντικά στοιχεία της Νήσου Σαμοθράκης


Εισαγωγή

Η παρούσα μελέτη εκπονήθηκε από ειδική ομάδα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, με υπεύθυνο τον κ. Πέτρο Γκανάτσα, Επ. Καθηγητή της Σχολής Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος κατόπιν ανάθεσης της μελέτης από την Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ροδόπης-Έβρου, Νομαρχιακό Διαμέρισμα Έβρου. Το Νομαρχιακό Διαμέρισμα Έβρου στα πλαίσια των προσπαθειών του για μια αειφόρο ανάπτυξη της περιοχής, με ταυτόχρονη προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, αναγνώρισε την ανάγκη εκπόνησης της μελέτης με τίτλο: "Προσδιορισμός θέσεων θέας και ιδιαίτερων περιβαλλοντικών στοιχείων με σκοπό τη χάραξη περιβαλλοντικών διαδρομών και την ανάδειξη του όρους Σάος Σαμοθράκης" και προέβη σε ανάθεση της μελέτης στην ομάδα του ΑΠΘ.



Στην ομάδα εκπόνησης της μελέτης συμμετείχαν:

• Ο κ. Ηλίας Κουλουκούρας, Δασολόγος-Περιβαλλοντολόγος, μεταπτυχιακός φοιτητής της Σχολής Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ειδικός σε θέματα χειρισμού και αξιοποίησης λεκανών απορροής.

• Η κα. Τσακαλδήμη Μαριάνθη, Διδάκτορας της Σχολής Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ειδικός σε θέματα Οικολογίας χερσαίων οικοσυστημάτων και Προστασίας της Φύσης .

• Ο κ. Νίκος Οικονομάκης, MSc Δασολόγος-Περιβαλλοντολόγος, ειδικός σε θέματα γεωγραφικών πληροφοριακών συστημάτων και χαρτογράφησης.

Η ομάδα εκπόνησης της μελέτης θα ήθελε να ευχαριστήσει:



- το Νομάρχη Έβρου κ. Νίκο Ζαμπουνίδη για την εμπιστοσύνη την οποία επέδειξε στην μελετητική ομάδα, καθώς και για την άψογη συνεργασία του αλλά και για το αμέριστο ενδιαφέρον και συμπαράσταση καθ' όλη τη διάρκεια εκπόνησης της μελέτης.

- τα μέλη της Νομαρχιακής Επιτροπής Ανάπτυξης και Υποδομών για την εμπιστοσύνη προς την ερευνητική ομάδα και την άψογη συνεργασία.



Ανεξάρτητα εάν η μελέτη αυτή βρίσκεται στο τέλος της η ομάδα μελέτης θα ήθελε να τονίσει ότι η προσπάθεια ανάδειξης της Σαμοθράκης δεν τελειώνει αλλά τώρα αρχίζει, αφού μένουν τόσα πολλά να γίνουν ενώ έχουν γίνει τόσο λίγα, προκειμένου η Σαμοθράκη να πάρει τη θέση που της αξίζει, προς όφελος πάντοτε της τοπικής κοινωνίας.

Γενικά στοιχεία για τη Σαμοθράκη

Η Σαμοθράκη αποτελεί ένα από τα τελευταία πραγματικά παρθένα νησιά της Ελλάδας, όπου ο "πολιτισμός της αντιπαροχής και της μαζικής τουριστικής ανάπτυξης" έκανε την εξαίρεση και δεν κατέστρεψε τη φυσική ομορφιά και την αρχιτεκτονική του. Έτσι η κάθε προσπάθεια ανάπτυξης θα πρέπει να σεβαστεί το φυσικό πλούτο της περιοχής, ενώ η μοναδικότητα του νησιού μπορεί να αποτελέσει το συγκριτικό πλεονέκτημα πάνω στο οποίο μπορεί να στηριχθεί η αειφόρος ανάπτυξη του νησιού.

Η Σαμοθράκη είναι το νησί που θα σε κερδίσει με μια μόνο επίσκεψη και θα σε μαγέψει με τα κρυστάλλινα νερά των καταρρακτών της και των ρεμάτων της, την οργιώδη βλάστηση, τους απίθανους βραχώδεις σχηματισμούς αλλά και τον επιβλητικό όγκο του βουνού της. Αποτελεί την ωραιότερη βιτρίνα φυσικής ομορφιάς της Ελλάδας: θάλασσα και απότομα παρθενικά βουνά, καταρράκτες, ποτάμια και φαράγγια, θεόρατα πλατάνια τυλιγμένα στον κισσό, υπεραιωνόβιες δρύες, ορτανσίες, λυγαριές και λιόδεντρα αλλά και πολλά αρώματα απ'το θυμάρι, τη ρίγανη και το ρείκι.

Η Σαμοθράκη είναι ένα βουνό πεταμένο στη θάλασσα. Η κορυφή του βουνού Σάος, το Φεγγάρι (1664 μ.), είναι ορατό από οποιοδήποτε σημείο του και είναι από τις υψηλότερες κορυφές του Αιγαίου. H παράδοση θέλει τον Όμηρο να επιλέγει την κορυφή Φεγγάρι, για να τοποθετήσει τον θρόνο του Ποσειδώνα από όπου ο ολύμπιος θεός παρακολούθησε τον Τρωϊκό Πόλεμο. Το νησί είναι χωρισμένο από το βουνό σε μια εύφορη και καλλιεργημένη ΝΔ πλευρά και μια δασωμένη και άγρια ΒΑ. Όπως αναφέρει και ο Ίων Δραγούμης: "Η ανατολική μεριά όλη ξερή φαλακρά καύκαλα βουνών και μύτες κάψαλα... Το βορινό το πλάγι ολοσκέπαστο από φυτά και ρεματιές. Στο νότιο πλάγι είναι αμμουδιές και ελαιώνες...".

Ο τοξόσχημος συμπαγής κύριος ορεινός όγκος της με χαράδρες και απότομες πλαγιές, διατρέχει το νησί με κατεύθυνση από ΒΔ προς ΝΑ, και δημιουργεί τις ιδιομορφίες του νησιού. Οι ψηλές, επιβλητικές κορυφές: το Φεγγάρι, η πιο ψηλή κορυφή, ο Προφήτης Ηλίας, η Αγία Σοφία, ο Άγιος Γεώργιος, που αποτελούν ιδιαίτερα θέλγητρα για τους ορειβάτες.

Στο νησί μπορεί να συναντήσει κανείς 962 είδη χλωρίδας, από αυτά τα 21 είναι σπάνια είδη και τα 14 από αυτά είναι ενδημικά και φύονται αποκλειστικά στο νησί όπως π.χ. τα είδη Alyssum degenianum, Potentilla geoides ssp.halacsyana, Herniaria degenii, Enysimum orizontale, Symphyandra Samothacica κ.α. , επίσης αιωνόβια δάση ανατολικού πλατάνου (Platanus orientalis), το μοναδικό δάσος βελανιδιάς (Quercus dalechampii), καστανιές, θάμνους μακκί, κουμαριές και γλιστροκουμαριές, μεγάλα κέδρα που έχουν πάρει την μορφή των ανέμων που επικρατούν στις πλαγιές του βουνού. Το νησί αποτελεί πλούσιο βιότοπο για πολλά είδη άγριας πανίδας και ορνιθοπανίδας (σκαντζόχοιροι, κουνάβια, λαγοί, φώκιες, μικροτυφλοπόντικες, αγριοπερίστερα, πετρίτες, μαυροπετρίτες, ποντικοβαρβακίνες κ.α.) και βέβαια για τα αγριοκάτσικα που βόσκουν αδέσποτα, σκαρφαλώνοντας σε απόκρημνες πλαγιές και γκρεμούς.

Το όρος Σάος έχει ενταχθεί στο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών NATURA 2000 με κωδικό GR 1110004, καθώς διαθέτει μοναδικά στοιχεία φυσικού πλούτου και αποτελεί σημαντικό σταθμό για την στάθμευση μεταναστευτικών πουλιών. Εντός της προστατευόμενης περιοχής συναντώνται 15 οικότοποι της οδηγίας 92/43 της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας.

Το νησί είναι ιδιαίτερα γνωστό για τα ρέματά του που έχουν άφθονο νερό όλο το χρόνο και σχηματίζουν τις γνωστές βάθρες (φυσικές μικρές λίμνες που δημιουργούνται από τα νερά των καταρρακτών). Οι πιο γνωστές είναι οι βάθρες στο ρέμα του Φονιά και η Γριά βάθρα πάνω από τον οικισμό Θέρμα ή Λουτρά. Από τα Θέρμα συνήθως ξεκινούν οι αναβάσεις στο Φεγγάρι.

Το ρέμα του Φονιά, οι πηγές του οποίου βρίσκονται ψηλά κοντά στις κορυφές του βουνού, δημιουργεί στο διάβα του πολλές βάθρες και καταρράκτες, δύσκολα και επικίνδυνα περάσματα και αποτελεί πρόκληση για κάθε τολμηρό εξερευνητή. Ωστόσο οι διαδρομές αυτές είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες για τον πολύ κόσμο που δεν είναι μυημένος στις δύσκολες απαιτήσεις τέτοιων διαδρομών.

Γενικά για να γνωρίσει κανείς καλά το βουνό Σάος υπάρχουν διάφορες πεζοπορικές διαδρομές που πρέπει να κάνει και πολλές φορές δύσκολες καταβάσεις φαραγγιών. Από τις πιο γνωστές διαδρομές είναι η διαδρομή που ξεκινά από το χωριό Θέρμα και ανηφορίζει με κατεύθυνση Ν-ΝΔ, μέχρι την κορυφή. Η διαδρομή μέχρι την κορυφή ανήκει στο διεθνές μονοπάτι Ε6. Άλλη γνωστή διαδρομή είναι αυτή που ξεκινάει από το χωρίο Προφήτης Ηλίας και φθάνει στην πηγή Σφενδάμι, όπως και η διαδρομή Παναγία Κρημνιώτισσα - Αγία Θέκλα.

Δυστυχώς όμως, λόγω των ιδιαιτεροτήτων του νησιού, το διεθνές μονοπάτι Ε6 αλλά και οι υπόλοιπες γνωστές διαδρομές απευθύνονται κυρίως στους μυημένους στην ορειβασία, καθώς οι διαδρομές αυτές είναι ιδιαίτερα δύσκολες και πολλές φορές επικίνδυνες, χωρίς τον κατάλληλο εξοπλισμό και εμπειρία. Επίσης δεν έχουν επαρκή σήμανση οπότε τρομάζουν πολλούς για να τις ακολουθήσουν, ενώ δεν εξαντλούν όλες τις φυσικές ομορφιές του όρους Σάος.

Γενικά, περιβαλλοντικές διαδρομές, αλλά και υποδομές και υπηρεσίες αναψυχής σε κατάλληλες τοποθεσίες, που να απευθύνονται στο μέσο επισκέπτη του νησιού, με σκοπό την διευκόλυνσή του για την άσκηση διάφορων οικοτουριστικών δραστηριοτήτων και ταυτόχρονα να αναδεικνύουν τον φυσικό πλούτο του νησιού είναι σχεδόν ανύπαρκτες. Παρόλο που είναι γενικά παραδεκτό πως οι φυσικές ομορφιές του νησιού, ειδικά σε σχέση με την τοπογραφία της περιοχής, το υδάτινο στοιχείο και τη φυσική βλάστηση, είναι ανεπανάληπτες, η πληθώρα των επισκεπτών έχει τη δυνατότητα να γνωρίσει και να απολαύσει μόνο ελάχιστες από αυτές.

Σήμερα όμως που ο μαζικός τουρισμός θεωρείται ένας από τους κύριους ενόχους για την καταστροφή και μόλυνση του φυσικού περιβάλλοντος, την υποβάθμιση της αρχιτεκτονικής του οικιστικού περιβάλλοντος αλλά και της ποιότητας ζωής, στις περιοχές όπου λαμβάνει χώρα, μια άλλη μορφή "ήπιου" τουρισμού, ο λεγόμενος "εναλλακτικός τουρισμός", αναπτύσσεται ιδιαίτερα. Η Σαμοθράκη είναι το νησί που προσφέρεται ιδιαίτερα για εναλλακτικό τουρισμό και ιδιαίτερα για οικολογικό και φυσιολατρικό τουρισμό.

Σκοπός της Μελέτης

Η οικοτουριστική ανάπτυξη στη Σαμοθράκη δεν εξαρτάται μόνο από το πλήθος και την ποιότητα των καταλυμάτων αλλά -ίσως περισσότερο- από την ανάδειξη των χαρακτηριστικών φυσικών τοπίων της. Έτσι η χάραξη περιβαλλοντικών διαδρομών και η ανάδειξη και δημιουργία θέσεων θέας και των σημαντικών περιβαλλοντικών στοιχείων του νησιού, σε ένα τέτοιο καταπράσινο και άγριο ορεινό όγκο, αποτελούν εκ των πραγμάτων υποχρεωτική ενασχόληση των τοπικών αρχών που επιθυμούν την οικοτουριστική ανάπτυξη της περιοχής τους.

Καθώς όμως οι δρόμοι δεν έχουν τιθασέψει ακόμη όλο το τοπίο του νησιού, υπάρχουν μέρη σχεδόν εξωτικής ομορφιάς, τα οποία θα μπορούσε να τα επισκεφτεί κανείς και να απολαύσει τις φυσικές ομορφιές τους. Οι θέσεις αυτές πρέπει πρώτα προσδιοριστούν με ακρίβεια, να γίνει αναλυτική περιγραφή των φυσικών χαρακτηριστικών τους και στη συνέχεια να χαραχθούν κατάλληλα περιβαλλοντικά μονοπάτια για να είναι επισκέψιμες.

Αντικείμενο λοιπόν της παρούσας μελέτης είναι η καταγραφή, περιγραφή και αξιολόγηση των σημαντικών θέσεων θέας της Σαμοθράκης καθώς και των ιδιαίτερων περιβαλλοντικών και οικολογικών στοιχείων και η αποτύπωσή τους σε χάρτη. Ο προσδιορισμός των παραπάνω στοιχείων μπορεί στη συνέχεια να αποτελέσει το υπόβαθρο για τη δημιουργία οργανωμένων περιβαλλοντικών διαδρομών, τον σχεδιασμό και τη χάραξη μονοπατιών μελέτης της φύσης και γενικά για την διευκόλυνση δραστηριοτήτων αναψυχής των επισκεπτών, οι οποίες μπορούν να συμβάλλουν στην ανάδειξη του νησιού. Ταυτόχρονα ο προσδιορισμός των σημαντικών οικολογικών αξιών-στοιχείων μπορεί να συμβάλλει στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος του νησιού και στην αειφόρο ανάπτυξή του.

Τονίζεται ότι το έργο αποσκοπεί στην ανάδειξη και αξιοποίηση σημαντικών περιβαλλοντικών στοιχείων του νησιού, τα οποία μπορούν να είναι προσιτά στο ευρύ κοινό, προστατεύοντας ταυτόχρονα το φυσικό περιβάλλον του νησιού. Αντίθετα δεν στοχεύει στην αξιοποίηση και στην προσπελασιμότητα των απρόσιτων και απομακρυσμένων περιοχών, οι οποίες θα πρέπει κατηγορηματικά να παραμείνουν εκτός της αναπτυξιακής διαδικασίας, έτσι ώστε να διατηρήσουν αναλλοίωτα τα φυσικά τους χαρακτηριστικά και την υψηλή οικολογική τους αξία.

3.1. Σπουδαιότητα του προτεινόμενου έργου





Με βάση τη σημερινή κατάσταση του νησιού, η υλοποίηση του έργου είναι επιβεβλημένη και μπορεί να συμβάλλει τα μέγιστα αφενός στην ανάδειξη των φυσικών ομορφιών και αξιών του νησιού και αφετέρου στην προστασία του μοναδικού φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής. Ο προσδιορισμός των σημαντικών θέσεων μπορεί να αποτελέσει ένα αξιόλογο εργαλείο για την αειφορική χρήση των φυσικών πόρων και την ορθολογική ανάπτυξη του νησιού. Θέσεις θέας, χώροι ξεκούρασης, περιβαλλοντικές και εκπαιδευτικές διαδρομές καθώς και μικροί οργανωμένοι χώροι αναψυχής μπορούν να αναπτυχθούν με βάση τα αποτελέσματα του προτεινόμενου έργου.

Ταυτόχρονα το προτεινόμενο έργο μπορεί να αποτελέσει τη βάση για τη μετέπειτα παραγωγή ενός ολοκληρωμένου οικοτουριστικού οδηγού που θα περιλαμβάνει: ενημερωτικούς χάρτες με τα αξιόλογα τοπία και τις φυσικές ομορφιές του νησιού, περιβαλλοντικές διαδρομές και μονοπάτια μελέτης της φύσης που θα μπορεί να ακολουθήσει ο επισκέπτης, και αναλυτικές πληροφορίες που απαιτούνται για την άνετη και ευχάριστη περιήγηση στο φυσικό περιβάλλον του νησιού.



Μεθοδολογία

Η μέθοδος που ακολουθήθηκε για την υλοποίηση του έργου περιλάμβανε τέσσερα στάδια, τα οποία περιγράφονται στη συνέχεια:

1. Συγκέντρωση χαρτών ως υπόβαθρο για την αναγνώριση, προσδιορισμό και σήμανση των σημαντικών θέσεων θέας και των αξιόλογων περιβαλλοντικών στοιχείων, τα οποία αποτελούν στοιχεία του ανεπανάληπτου τοπίου του όρους Σάος της Σαμοθράκης.

2. Συγκέντρωση και καταγραφή όλων των στοιχείων που αφορούν τις φυσικές ομορφιές του νησιού αλλά και όλων των επιστημονικών δεδομένων σχετικά με τους σπάνιους βιοτόπους και τα σπάνια είδη χλωρίδας και πανίδας του όρους Σάος. Ειδική ανάλυση πραγματοποιήθηκε όσον αφορά στα στοιχεία που έχουν συγκεντρωθεί και καταχωρηθεί στη βάση του ΥΠΕΧΩΔΕ κατά την εκτέλεση του έργου "Αναγνώριση και περιγραφή των τύπων οικοτόπων σε περιοχές ενδιαφέροντος για τη διατήρηση της φύσης", το οποίο περιλάμβανε την περιγραφή και ένταξη του ορεινού όγκου του Σάος στο Δίκτυο ΦΥΣΗ (NATURA) 2000.

3. Διαδοχικές επισκέψεις στην περιοχή, φωτογραφική αποτύπωση των θέσεων, ακριβή προσδιορισμό στο χάρτη με τη χρήση σύγχρονων οργάνων αποτύπωσης (GPS) και αναλυτική περιγραφή των σημαντικών στοιχείων της κάθε θέσης. Ειδικότερα για κάθε θέση καταγράφηκαν οι κάτωθι πληροφορίες σχετικά με τα χαρακτηριστικά τους.

• Θέση στο χάρτη, με γεωγραφικές συντεταγμένες.

• Τρόπος πρόσβασης από τους κοντινότερους οικισμούς.

• Περιγραφή των συνθηκών του περιβάλλοντος (ανάγλυφο, υψόμετρο, κλίση, έκθεση, μικροκλιματικές συνθήκες).

• Περιγραφή των ιδιαίτερων οικολογικών χαρακτηριστικών.

• Περιγραφή των αντικειμένων θέας και των ιδιαίτερων τοπιακών χαρακτηριστικών.

• Επίσης για κάθε θέση διατυπώνεται μια πρώτη προσέγγιση προτεινόμενων, μικρής κλίμακας, επεμβάσεων, με σκοπό την ανάδειξή των χαρακτηριστικών και της οικολογικής αξίας των θέσεων, με ταυτόχρονη βελτίωση της παρεχόμενης αναψυχής για τους επισκέπτες του νησιού.

4. Παραγωγή του τελικού προϊόντος, το οποίο είναι η παρούσα μελέτη, η οποία αποτελεί την παρουσίαση του έργου και περιλαμβάνει έναν αναλυτικό οδηγό με περιγραφή των θέσεων θέας και των ιδιαίτερων περιβαλλοντικών στοιχείων με πλούσιο φωτογραφικό υλικό και έναν αναλυτικό χάρτη στον οποίο απεικονίζονται με ακρίβεια οι σημαντικές θέσεις.



Το παραδοτέο στη συνέχεια μπορεί να αποτελέσει το υπόβαθρο για τη χάραξη περιβαλλοντικών διαδρομών και μονοπατιών μελέτης της φύσης και την ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος του νησιού. Επιπλέον προτείνεται να καταχωρηθεί στην επίσημη ιστοσελίδα της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Ροδόπης - Έβρου και του Δήμου Σαμοθράκης στο διαδίκτυο, έτσι ώστε να γίνουν παγκοσμίως γνωστές οι φυσικές ομορφιές του νησιού.



Αποτελέσματα της Μελέτης

Με βάση τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν για την περιοχή κατά τις επανειλημμένες επισκέψεις στο νησί κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του 2008 από την ομάδα εργασίας, διαπιστώθηκε ότι το όρος Σάος και γενικά η Σαμοθράκη διαθέτει μια μοναδική φυσική ομορφιά, η οποία όμως δεν έχει καταγραφεί συστηματικά και έτσι παραμένει άγνωστη, στην πλειονότητα των επισκεπτών του νησιού.



Λόγω της έλλειψης της ενημέρωσης και των σκόρπιων πληροφοριών που συγκεντρώνει ο κάθε επισκέπτης παρατηρείται μια άσκοπη και πολλές φορές επικίνδυνη μετακίνηση των επισκεπτών, σε διάφορα σημεία του νησιού, για να απολαύσουν θέσεις και διαδρομές, οι οποίες μπορεί να μην ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες για τον επισκέπτη ή δεν είναι εύκολα προσβάσιμες.



Η έλλειψη ενημερωτικού υλικού και η παντελής απουσία ενημερωτικών πινακίδων, απαραίτητων όχι μόνο για την διευκόλυνση των επισκεπτών, αλλά πολλές φορές για την προφύλαξη των επισκεπτών από πιθανούς κινδύνους, έχει συντελέσει στον τραγικό απολογισμό πολλών ατυχημάτων, πολλά από τα οποία είναι και θανατηφόρα.



Τα οικοσυστήματα και ιδιαίτερα τα δασικά οικοσυστήματα του νησιού είναι μοναδικής οικολογικής αξίας, αλλά δυστυχώς η αναγέννησή τους στις περισσότερες περιπτώσεις είναι ανύπαρκτη και έτσι τα δάση γερνούν και υπάρχει ο κίνδυνος εξαφάνισή τους λόγω της υποβάθμισης του εδάφους και της αποψίλωσης που υφίστανται από την βόσκηση των υπεράριθμων κατσικιών.



Η Σαμοθράκη βρέθηκε να διαθέτει πολλές αξιόλογες θέσεις θέας προς τοπία απείρου κάλλους και θέσεις με ιδιαίτερα σημαντικά οικολογικά χαρακτηριστικά.



Η παρούσα μελέτη προσπαθώντας να συνεισφέρει προς την κατεύθυνση αυτή, εντόπισε μια σειρά από ενδιαφέροντα τοπία σε συγκεκριμένες θέσεις του νησιού, με ιδιαίτερα οικολογικά ή/και τοπιακά χαρακτηριστικά, υψηλής αισθητικής αξίας, τα οποία μπορούν να προσφέρουν ικανοποίηση στον επισκέπτη και γι΄αυτό θα πρέπει να αναδειχθούν και να αξιοποιηθούν κατάλληλα.



Οι θέσεις αυτές παρουσιάζονται στη συνέχεια και για την κάθε θέση δίνονται όλες οι απαραίτητες πληροφορίες για την πρόσβαση και για το αντικείμενο της επίσκεψης. Ακολουθεί δηλαδή μια αναλυτική περιγραφή των χαρακτηριστικών της κάθε θέσης, και αναλύονται τα παρακάτω χαρακτηριστικά:

• Θέση στο χάρτη με γεωγραφικές συντεταγμένες.

• Τρόπος πρόσβασης από τους κοντινότερους οικισμούς.

• Περιγραφή των συνθηκών του περιβάλλοντος (ανάγλυφο, υψόμετρο, κλίση, έκθεση, μικροκλιματικές συνθήκες).

• Περιγραφή των ιδιαίτερων οικολογικών χαρακτηριστικών.

• Περιγραφή των αντικειμένων θέας και των ιδιαίτερων τοπιακών χαρακτηριστικών.

• Φωτογραφικό υλικό με τα αντικείμενα της θέας αλλά και των ιδιαίτερων οικολογικών χαρακτηριστικών.

• Τέλος για κάθε θέση προτείνονται ορισμένα μέτρα με σκοπό την ανάδειξή τους και τη διευκόλυνση των επισκεπτών.

Στη συνέχεια ακολουθεί αναλυτική παρουσίαση των σημαντικών τοποθεσιών (θέσεων) του νησιού. Οι τοποθεσίες παρουσιάζονται σε γεωγραφικές ενότητες για τη διευκόλυνση των επισκεπτών του νησιού.



Παρουσίαση των σημαντικών θέσεων στη βόρεια πλευρά του νησιού

 Πρώτος καταρράκτης ρέματος Φονιά

Τρόπος πρόσβασης από τους κοντινότερους οικισμούς

Από τον κεντρικό οδικό άξονα στα βόρεια του νησιού μετά τα Θέρμα και στο σημείο που ο δρόμος τέμνει το ρέμα του Φονιά, υπάρχει χώρος στάθμευσης αυτοκινήτων και ενημερωτική πινακίδα. Στη συνέχεια ακολουθούμε μια εύκολη διαδρομή με τα πόδια, βαδίζοντας παράλληλα με το ρέμα, δίπλα στα τρεχούμενα νερά του. Διασχίζουμε δηλαδή, το παραποτάμιο δάσος του ρέματος φονιά, κάτω από τον ίσκιο των πλατανιών και των σκλήθρων και στη συνέχεια μόλις ακούσουμε το δυνατό βογκητό των τρεχούμενων νερών συναντάμε τον πρώτο καταρράκτη και τη βάθρα που σχηματίζει. Χρόνος διαδρομής όχι περισσότερο από 30΄.



Περιγραφή των συνθηκών του περιβάλλοντος

Το ρέμα "Φονιάς" αποτελεί έναν από τους χειμαρικού τύπου ποταμούς της Σαμοθράκης οι οποίοι μπορεί να έχουν περιοδική ροή σε ετήσιο κύκλο ή σε ξηρές χρονιές και μπορεί να εμφανίζονται σε περιοχές με ήπιες έως και πολύ ισχυρές κλίσεις (100%) και σε υψόμετρα έως και 1400μ. Η θέση που περιγράφουμε εδώ, βρίσκεται στην περιοχή του ρέματος Φονιά και αποτελεί τον πρώτο (από τα κατάντι) καταράκτη, ύψους 14 μ., με την αντίστοιχη βάθρα. Η θέση βρίσκεται σε υψόμετρο 70 μ. και έχει έκθεση ΒΑ. Το έδαφος είναι βραχώδες, έχει κλίση 60% εκτός της κοίτης που είναι ήπιας κλίσης, και το γεωλογικό υπόστρωμα χαρακτηρίζεται από όξινα πυριγενή πετρώματα (διαβάσεις).



Περιγραφή των ιδιαίτερων οικολογικών χαρακτηριστικών

Στη θέση αυτή συναντάμε τη φυτοκοινωνική ένωση Platanion orientalis με χαρακτηριστικό δασοπονικό είδος τον ανατολικό πλάτανο (Platanus orientalis), ηλικίας μεγαλύτερης των 100 ετών, που φθάνει τα 20 μ. ύψος και δημιουργεί πυκνή συγκόμωση (80%). Επιπλέον συναντάμε μεικτές συστάδες αειφύλλων πλατυφύλλων πυκνής συγκόμωσης (80%), στις οποίες κυριαρχούν η κοκορεβυθιά (Pistacia terebinthus) και η γλιστροκουμαριά (Arbutus adrachne) που φθάνουν το ύψος των 5 μ. Άλλα χαρακτηριστικά είδη που συναντάμε είναι το φιλύκι (Phillyrea latifolia), ο φράξος (Fraxinus ornus), το σφενδάμι (Acer monsensulanum) και το ρείκι (Erica arborea). Η υγεία καθώς και η ποιότητα των κορμών των δέντρων ωστόσο είναι κακή και η αναγέννηση ανύπαρκτη, καθώς από το παρελθόν μέχρι και σήμερα αυτά βρίσκονται υπό την πίεση της έντονης βόσκησης των κατσικιών.



Περιγραφή των αντικειμένων θέας και των ιδιαίτερων τοπιακών χαρακτηριστικών

Η θέση αυτή ανήκει στις περιοχές ιδιαίτερου αισθητικού κάλλους. Σχηματίζει πολλά τοπία "χαρακτηριστικών μορφών". Τις μορφές συνθέτουν: ο καταρράκτης που χύνεται ορμητικός πάνω σε κάθετα βράχια, η βάθρα, μια τεράστια λεκάνη διαμέτρου 30 περίπου μέτρων που στη μια της άκρη φιλοξενεί τον καταρράκτη και που ενδείκνυται για κολύμπι, τα αιωνόβια πλατάνια με τις τεράστιες κουφάλες και τις χαρακτηριστικές μορφές τους, πολλά από αυτά ρίζωσαν μέσα στους βράχους, και άλλα πάλι συμβιώνουν χρόνια μαζί αγκαλιασμένα με τους κισσούς, οι πεσμένοι κορμοί θεόρατων πλατάνων κάθετα στο ρέμα καθώς ξεριζώθηκαν από την ορμητικότητα του νερού, αλλά και τα φυτά bonsai (κυρίως σφενδάμια που λόγω της έντονης βόσκησης μετατράπηκαν σε πανέμορφα bonsai).





Προτεινόμενα έργα αναψυχής

Προτείνεται:

• η κατασκευή μερικών (λίγων) ξύλινων παγκακιών σε επιλεγμένες θέσεις για ξεκούραση των επισκεπτών.

• η τοποθέτηση βελτιωμένης ενημερωτικής πινακίδας με πληροφορίες σχετικές με το τοπίο και τα οικοσυστήματα της περιοχής, όπως βάθος βάθρας, ύψος καταρράκτη, είδη δένδρων, ηλικία υπεραιωνόβιων δένδρων κλπ. Η πινακίδα θα πρέπει επίσης να περιλαμβάνει χάρτη της διαδρομής ανάβασης προς τον καταρράκτη Κλείδωση και προς τις πηγές του ρέματος Φονιά, αλλά και σαφείς πληροφορίες για την επικινδυνότητα της διαδρομής και την απαιτούμενη υποδομή.

• εγκατάσταση δεύτερης απαγορευτικής πινακίδας στην αρχή της διαδρομής ανάβασης με σαφείς οδηγίες για την απαιτούμενη υποδομή και εμπειρία και το βαθμό δυσκολίας, με ενημέρωση για πιθανά ατυχήματα και την αποφυγή της διαδρομής σε περίπτωση βροχοπτώσεων λόγω υψηλού κινδύνου ατυχήματος.

• Σχεδιασμός, χάραξη και κατασκευή ασφαλούς μονοπατιού μέχρι το δεύτερο καταρράκτη, με κατάλληλη σήμανση και κατασκευή ασφαλών περασμάτων στα επικίνδυνα σημεία για την αποφυγή ατυχημάτων.

Φωτογραφικό υλικό

Ακολουθεί σειρά φωτογραφιών σχετικών με τα αντικείμενα της θέας αλλά και των ιδιαίτερων οικολογικών χαρακτηριστικών της θέσης.

 Παραλιακό δάσος σκλήθρου - Πύργος Φονιά

Τρόπος πρόσβασης από τους κοντινότερους οικισμούς

Από τον κεντρικό οδικό άξονα στα βόρεια του νησιού μετά τα Θέρμα και λίγο μετά το σημείο που ο δρόμος τέμνει το ρέμα του Φονιά συναντούμε πινακίδα "Πύργος Φονιά" και στρίβουμε αριστερά προς τη θάλασσα. Φθάνοντας στον Πύργο Φονιά, όπου μπορούμε να σταθμεύσουμε το αυτοκίνητο, βαδίζουμε δυτικά (περίπου 500μ.) και συναντάμε το υπέροχο παραλιακό δάσος σκλήθρου.



Περιγραφή των συνθηκών του περιβάλλοντος

Ο Πύργος του Φονιά βρίσκεται στην εκβολή του ρέματος φονιά δίπλα στη θάλασσα και δυτικά αυτού, σε απόσταση 500μ. ξεκινά το παραλιακό δάσος σκλήθρου δίπλα στην βδελο-λίμνη. Η έκθεση του δάσους είναι βόρεια και το έδαφος χαρακτηρίζεται επίπεδο, υγρό και πλούσιο σε οργανικές ύλες από τα φερτά υλικά που κατεβάζει ο χείμαρρος. Το γεωλογικό υπόστρωμα αποτελείται από αλλουβιακές αποθέσεις. Στην περιοχή επικρατούν σχετικά ισχυροί βόρειοι άνεμοι.



Περιγραφή των ιδιαίτερων οικολογικών χαρακτηριστικών

Έναν ιδιαίτερο οικότοπο συναντάμε στο παραλιακό δάσος σκλήθρου (από τα λίγα που συναντάμε σε νησιά του Αιγαίου), που αποτελεί σημαντικό υγρότοπο για την στάθμευση μεταναστευτικών πουλιών. Πρόκειται για οικότοπο "αλλουβιακών υπολειματικών δασών" που ανήκει στην φυτοκοινωνική ένωση Alnion-Ulmion με χαρακτηριστικό είδος το σκλήθρο (Alnus glutinosa) στον όροφο των δέντρων, που φθάνει το ύψος των 20 μ. Σχηματίζει συστάδα ακανόνιστης μορφής, ανομήλικη, σπερμοφυής, με συγκόμωση 60-80%, η οποία όμως αντιμετωπίζει έντονα προβλήματα (εκχερσώσεις, ξηράνσεις δένδρων κλπ.). Η συστάδα δεν εμφανίζει αναγέννηση λόγω των παραπάνω έντονων αλόγιστων ανθρωπογενών επεμβάσεων που πραγματοποιούνται στην περιοχή. Οι θάμνοι απουσιάζουν, ενώ κάποια από τα ποώδη είδη υποδηλώνουν την γειτνίαση του οικοτόπου με τη θάλασσα (π.χ. το είδος Juncus maritimus). Κατευθυνόμενοι προς τον Πύργο του Φονιά συναντάμε πολλά πλατάνια (Platanus orientalis) αλλά και κουμαριές (Arbutus unedo).



Περιγραφή των αντικειμένων θέας και των ιδιαίτερων τοπιακών χαρακτηριστικών

Η θέση αυτή χαρακτηρίζεται από διαφορετικά αλλά συνδεόμενα τοπιακά χαρακτηριστικά: το μοναδικό παραλιακό δάσος σκλήθρου δίπλα στη θάλασσα με φόντο πίσω του τις κορυφογραμμές του Σάος και παραδίπλα τον Πύργο του Φονιά, ένα από απομεινάρια των κάστρων των Γκατιλούζι, να δεσπόζει στις εκβολές του ρέματος δίπλα στη θάλασσα.



Προτεινόμενα έργα αναψυχής

Προτείνεται:

• η χάραξη κυκλικού μονοπατιού με κατάλληλη σήμανση που να συνδέει το δάσος σκλήθρου, το ρέμα και τον Πύργο του Φονιά.

• εγκατάσταση ενημερωτικής πινακίδας με πληροφορίες για τα χαρακτηριστικά και την οικολογική αξία του δάσους σε συνδυασμό με πληροφορίες για την ιστορική αξία του Πύργου του Φονιά.

Φωτογραφικό υλικό

Ακολουθεί σειρά φωτογραφιών σχετικών με τα αντικείμενα της θέας αλλά και των ιδιαίτερων οικολογικών χαρακτηριστικών της θέσης.

 Καρυές

Τρόπος πρόσβασης από τους κοντινότερους οικισμούς

Η πρόσβαση γίνεται από τον κεντρικό οδικό άξονα, στη βόρεια πλευρά του νησιού. Μετά το ακρωτήρι του Φονιά, στρίβουμε αριστερά στον ασφάλτινο δρόμο προς Καρυές. Στη συνέχεια ακολουθούμε το βατό χωματόδρομο, ο οποίος ανεβαίνει ελικοειδώς προς τις κορυφές με κατεύθυνση ΝΔ. Η διαδρομή στο χωματόδρομο είναι σχετικά εύκολη και διαρκεί περίπου 25΄. Αφήνουμε το χωματόδρομο στην τελευταία στροφή (ελιγμό) στα δυτικά της διαδρομής και στη συνέχεια ακολουθούμε το μονοπάτι (με κόκκινα σημάδια) με κατεύθυνση ΒΔ, μετά από διαδρομή 45' μέσα από απότομες και βραχώδεις πλαγιές φθάνουμε σε ανοιχτό βραχώδες σημείο, ονομαζόμενο "Καρυές".



Περιγραφή των συνθηκών του περιβάλλοντος

Η θέση βρίσκεται στις βορειοανατολικές πλαγιές του όρους Σάος, σε υψόμετρο 781 μ. Η γενική έκθεση είναι βόρεια - βοεριοδυτική ενώ οι κλίσεις των πλαγιών είναι ισχυρές με βραχώδεις σχηματισμούς κατά θέσεις. Το έδαφος είναι άγονο, αβαθές ενώ το γεωλογικό υπόστρωμα είναι διαβάσεις. Στην περιοχή πνέουν ισχυροί βόρειοι άνεμοι.



Περιγραφή των ιδιαίτερων οικολογικών χαρακτηριστικών

Η βλάστηση της περιοχής χαρακτηρίζεται από συδενδρίες και διάσπαρτα άτομα δρυός (Quercus dalechampii) πολύ μεγάλης ηλικίας (άνω των 300 ετών) και εντυπωσιακής μορφής. Στη σύνθεση της βλάστησης εκτός της δρυός συμμετέχουν ο άρκευθος (Juniperus oxycedrus), η φτέρη, η ασφάκα, η ρίγανη και άλλα ποώδη φυτικά είδη.



Περιγραφή των αντικειμένων θέας και των ιδιαίτερων τοπιακών χαρακτηριστικών

Πρόκειται για μια άριστη θέση θέας προς την λεκάνη απορροής και την κοιλάδα του Φονιά, τις πηγές και το ρέμα του Φονιά, και τη βόρεια πλευρά των κορυφών του Σάος. Επίσης υπάρχει καλή ορατότητα προς τη βόρεια πλευρά του νησιού, και θέα προς το Θρακικό πέλαγος και τη Θράκη. Ο επισκέπτης μπορεί ακόμα να θαυμάσει τις μεμονωμένες, εντυπωσιακής μορφής, υπεραιωνόβιες δρύες που έχουν απομείνει στην περιοχή.





Προτεινόμενα έργα αναψυχής

Εκτός του οδικού δικτύου και ενός ελλιπέστατου μονοπατιού, δεν υπάρχει καμιά υποδομή. Υπάρχει δυνατότητα να διαμορφωθεί ο χώρος κατάλληλα ως θέση θέας. Γι' αυτό το λόγο προτείνεται:

• η συντήρηση και βελτίωση του χωματόδρομου ώστε να κυκλοφορούν άνετα τα επιβατικά αυτοκίνητα.

• βελτίωση της σήμανσης του μονοπατιού.

• να κατασκευασθεί κιόσκι, παρατηρητήριο και μερικά παγκάκια ξεκούρασης και απόλαυσης της θέας.

• τοποθέτηση ενημερωτικής πινακίδας με πληροφορίες για: α) τα χαρακτηριστικά του τοπίου με σχετικό χάρτη, β) με τα αντικείμενα της θέας και γ) τα οικολογικά χαρακτηριστικά της περιοχής.

• κατασκευή προστατευτικού κιγκλιδώματος λόγω της απόκρημνης πλαγιάς.

Φωτογραφικό υλικό

Ακολουθεί σειρά φωτογραφιών σχετικών με τα αντικείμενα της θέας αλλά και των ιδιαίτερων οικολογικών χαρακτηριστικών της θέσης.

 Καταφύγιο

Τρόπος πρόσβασης από τους κοντινότερους οικισμούς

Υπάρχει δασικός δρόμος που ξεκινά από τον κεντρικό οδικό άξονα, στρίβοντας στη διασταύρωση για Καρυές, ο οποίος συνεχίζει ανοδικά προς τις κορυφές του βουνού και με διαδοχικούς ελιγμούς φθάνει σε υψόμετρο 780μ. όπου και σταματάει. Στη συνέχεια αφήνουμε το αυτοκίνητο και ακολουθούμε σύντομο ανοδικό μονοπάτι (διάρκειας περίπου 15΄) και φθάνουμε στο Καταφύγιο.



Περιγραφή των συνθηκών του περιβάλλοντος

Το καταφύγιο βρίσκεται σε υψόμετρο 910 μ., έχει έκθεση βόρεια και είναι χτισμένο σε ένα εξαιρετικό πλάτωμα, με θέα το Θρακικό Πέλαγος και μεγάλη ανοιχτωσιά. Το έδαφος είναι σχετικά αβαθές κατά θέσεις πετρώδες και αναπτύσσεται πάνω σε όξινα πυριγενή πετρώματα (διαβάσεις). Στη θέση αυτοί πνέουν ισχυροί βοριάδες αν και το καταφύγιο είναι σχετικά προφυλαγμένο από τους ισχυρούς βοριάδες.



Περιγραφή των ιδιαίτερων οικολογικών χαρακτηριστικών

Η θέση του καταφυγίου βρίσκεται κοντά στα δασοόρια της δρυός (Quercus dalechampii). Τα είδη που συνθέτουν τη βλάστηση είναι η δρυς (Quercus dalechampii), η οποία σχηματίζει αμιγείς συστάδες, η άρκευθος η οξύκεδρος (Juniperus oxycedrus), το θυμάρι (Thymus sibthorpii) και η φτέρη (Pteridium aquilinum). Η υποβλάστηση είναι αρκετά πυκνή με μέσο βαθμό κάλυψης 80% με τη φτέρη να κατακλύζει σημαντικές εκτάσεις. Τα περισσότερα άτομα δρυός είναι υπεραιωνόβια, ηλικίας μεγαλύτερης των 300 ετών, όρθια μνημεία της φύσης, με μέγιστο ύψος 17μ., τα οποία συνθέτουν κατά θέσεις αμιγείς συστάδες δρυός, αλλά τα συναντούμε και ως διάσπαρτα άτομα. Η υγεία καθώς και η ποιότητα των κορμών των δέντρων είναι κακή και η αναγέννηση ανύπαρκτη, καθώς από το παρελθόν μέχρι και σήμερα αυτά βρίσκονται υπό την πίεση της έντονης βόσκησης των κατσικιών. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η περιοχή έχει υποστεί στο παρελθόν καταστροφικές ζημιές από πυρκαγιές.



Περιγραφή των αντικειμένων θέας και των ιδιαίτερων τοπιακών χαρακτηριστικών

Ο επισκέπτης που θα φθάσει στο Καταφύγιο έχει την ευκαιρία να απολαύσει την υπέροχη θέα προς το Θρακικό πέλαγος, τα Θέρμα, τον Πύργο του Φονιά και τις βόρειες πλευρές των κορυφών του Σάος. Μπορεί επίσης να αντικρύσει και να θαυμάσει τα υπεραιωνόβια άτομα δρυός καθώς και τα "ξύλινα γλυπτά της φύσης" που αποτελούν τα ξερά κεραυνωμένα άτομα δρυός αλλά και τα εντυπωσιακά μακρόβια άτομα της αρκεύθου (Juniperus oxycedrus). Η περιοχή αποτελεί επίσης βιότοπο αρπακτικών που το πέταγμα τους εντυπωσιάζει τον επισκέπτη.



Προτεινόμενα έργα αναψυχής

• Ο χώρος προσφέρεται για αξιοποίηση με την κατάλληλη οργάνωση του περιβάλλοντος χώρου του καταφυγίου, καθώς το πλάτωμα στο οποίο είναι κτισμένο ενδείκνυται για την εγκατάσταση ορισμένων (λίγων) τραπεζόπαγκων, παρατηρητηρίου, κάδων απορριμμάτων κ.λπ., προκειμένου να προσφέρει ξεκούραση στους επισκέπτες αλλά και να παρατείνει την παραμονή τους εκεί.

• Προτείνεται επίσης η τοποθέτηση ενημερωτικής πινακίδας με πληροφορίες για: α) τα αντικείμενα θέας, β) τις τοποθεσίες, τις κορυφές κλπ. με κατάλληλο χάρτη, γ) τα οικολογικά χαρακτηριστικά της περιοχής, με ιδιαίτερη αναφορά στην ηλικία των υπεραιωνόβιων δένδρων (αφού ληφθεί πρώτα μέριμνα για τον προσδιορισμό της ηλικίας των δένδρων), δ) τη διαδρομή για τις κορυφές του Σάος, ε) τη διαδρομή προς τις πηγές του ρέματος του Φονιά.

• Χάραξη μονοπατιού μελέτης της φύσης καθώς τα τοπίο είναι μαγευτικό και οι διαδρομές φανταστικές και με υψηλό οικολογικό ενδιαφέρον (σχηματισμός δασοορίων, τα δένδρα πεθαίνουν όρθια, ύπαρξη αρπακτικών κλπ.).

• Τέλος, προτείνεται να διερευνηθεί η δυνατότητα κατασκευής πέτρινη βρύσης με κατάλληλη μεταφορά πόσιμου νερού.

Φωτογραφικό υλικό

Ακολουθεί σειρά φωτογραφιών σχετικών με τα αντικείμενα της θέας αλλά και των ιδιαίτερων οικολογικών χαρακτηριστικών της θέσης.

 Στις παρυφές της κορυφής Κουφούκλιο

Τρόπος πρόσβασης από τους κοντινότερους οικισμούς

Η θέση αυτή βρίσκεται στη συνέχεια της διαδρομής για το καταφύγιο και σε μικρή απόσταση προς τα ανάντι από αυτό. Από το καταφύγιο, συνεχίζουμε ανοδικά το μονοπάτι και φτάνουμε σε ανοιχτή πλαγιά γεμάτη θάμνους, κυρίως αρκεύθους και φτέρες, λίγο πριν την κορυφή Κουφούκλιο.



Περιγραφή των συνθηκών του περιβάλλοντος

Η θέση βρίσκεται στις παρυφές της κορυφής Κουφούκλιου, στις βόρειες πλαγιές του όρους Σάος, σε υψόμετρο 971 μ. Η γενική έκθεση είναι βόρεια ενώ, οι κλίσεις των πλαγιών είναι ομαλές με κατά θέσεις βραχώδεις σχηματισμούς. Το έδαφος είναι άγονο, αβαθές και χαρακτηρίζεται από γρανιτικά πετρώματα, ενώ στην περιοχή λόγω υψομέτρου η θερμοκρασία είναι αρκετά μικρότερη των παραθαλάσσιων περιοχών.



Περιγραφή των ιδιαίτερων οικολογικών χαρακτηριστικών

Η βλάστηση της περιοχής χαρακτηρίζεται από συστάδες και διάσπαρτα άτομα δρυός (Quercus dalechampii) πολύ μεγάλης ηλικίας (άνω των 300 ετών), εντυπωσιακής μορφής και πολύ υψηλής οικολογικής αξίας, οι οποίες σχηματίζουν στο υψόμετρο αυτό τα δασοόρια. Άλλα φυτικά είδη που συνθέτουν τη βλάστηση είναι: ο άρκευθος (Juniperus oxycedrus), η φτέρη, η ασφάκα, η ρίγανη και άλλα ποώδη φυτά.



Περιγραφή των αντικειμένων θέας και των ιδιαίτερων τοπιακών χαρακτηριστικών

Πρόκειται για εξαιρετική θέση θέας προς την κοιλάδα του Φονιά, τις πηγές του ρέματος του Φονιά και τη βόρεια πλευρά των κορυφών του Σάος σε κοντινή απόσταση. Επίσης υπάρχει καλή ορατότητα προς τη βόρεια πλευρά του νησιού, και θέα προς το Θρακικό πέλαγος και τη Θράκη. Ο επισκέπτης εντυπωσιάζεται από την παρουσία των υπεραιωνόβιων δρύων που έχουν απομείνει στην περιοχή, αλλά και την ύπαρξη υπέργηρων ημι-ξηραμένων ή νεκρών ισταμένων ή κατακείμενων ατόμων δρυός.



Υποδομές

Εκτός του οδικού δικτύου και ενός υποτυπώδους μονοπατιού δεν υπάρχει καμιά υποδομή. Υπάρχει δυνατότητα να διαμορφωθεί ο χώρος κατάλληλα ως θέση θέας με άμεση σύνδεση με τη χώρο του καταφυγίου. Γι' αυτό το λόγο προτείνεται:

 να συνδεθεί ο χώρος με κατάλληλο μονοπάτι με το καταφύγιο, να ενταχθεί δηλαδή στο μονοπάτι μελέτης της φύσης που προτείνεται για τη θέση του καταφυγίου.

 να κατασκευασθούν μερικά παγκάκια ξεκούρασης και απόλαυσης της θέας.

 να τοποθετηθεί ενημερωτική πινακίδα με πληροφορίες α) για τα αντικείμενα θέας, β) τις τοποθεσίες, τις κορυφές κλπ. με κατάλληλο χάρτη, γ) τα οικολογικά χαρακτηριστικά της περιοχής, με ιδιαίτερη αναφορά στην ηλικία των υπεραιωνόβιων δένδρων (αφού ληφθεί πρώτα μέριμνα για τον προσδιορισμό της ηλικίας των δένδρων), δ) τη διαδρομή για τις κορυφές του Σάος, ε) για τη διαδρομή προς τις πηγές του ρέματος του Φονιά.

 Ρέμα Καρδελής

 Τρόπος πρόσβασης από τους κοντινότερους οικισμούς

Από τα Θέρμα παίρνουμε το μονοπάτι ανατολικά προς τη Γριά Βάθρα, περνάμε το ρέμα της Γριάς Βάθρας και στη συνέχεια αφού περάσουμε τη θέση όπου βρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος και το εκκλησάκι Χριστός βαδίζοντας περίπου 200 μ. συναντάμε το ρέμα Καρδελής με τη βάθρα και τον καταρράκτη.



Περιγραφή των συνθηκών του περιβάλλοντος

Το υψόμετρο της θέσης είναι 217 μ., με έκθεση Β και κλίση μέχρι και 50%. Η περιοχή βρίσκεται μέσα στο ρέμα Καρδελής και χαρακτηρίζεται από υψηλή υγρασία και πλούσια βλάστηση μέσα σε ένα βραχώδες τοπίο με μικρό βαθμό κάλυψης παρεδάφιας βλάστησης. Τα πετρώματα είναι όξινα πυριγενή (διαβάσεις).



Περιγραφή των ιδιαίτερων οικολογικών χαρακτηριστικών

Στη θέση αυτή συναντάμε τη φυτοκοινωνική ένωση Platanion orientalis με χαρακτηριστικό δασοπονικό είδος τον ανατολικό πλάτανο (Platanus orientalis), ηλικίας μεγαλύτερης των 100 ετών, που φθάνει τα 30 μ. ύψος και δημιουργεί μέτρια συγκόμωση (50%). Άλλα χαρακτηριστικά είδη που συναντάμε είναι ο φράξος (Fraxinus ornus). Η υγεία καθώς και η ποιότητα των κορμών των δέντρων είναι καλή, η ποιότητα τόπου μέτρια και η αναγέννηση αραιή καθώς και εδώ κάνει την εμφάνισή της η βόσκηση και η υπερβολική εξάπλωση της φτέρης.



Περιγραφή των αντικειμένων θέας και των ιδιαίτερων τοπιακών χαρακτηριστικών

Η θέση αυτή ανήκει στις περιοχές ιδιαίτερου αισθητικού κάλλους. Σχηματίζει πολλά τοπία "χαρακτηριστικών μορφών". Τις μορφές συνθέτουν: ο καταρράκτης που γλιστράει πάνω στα βράχια, η βάθρα που σχηματίζεται, με διάμετρο περίπου 30 περίπου, η οποία ενδείκνυται για κολύμπι, τα αιωνόβια πλατάνια που πολλά από αυτά ρίζωσαν μέσα στους βράχους, και άλλα πάλι συμβιώνουν χρόνια μαζί αγκαλιασμένα με τους κισσούς, οι πεσμένοι κορμοί πλατάνων κάθετα στο ρέμα καθώς ξεριζώθηκαν από την ορμητικότητα του νερού.



Προτεινόμενα έργα αναψυχής

Προτείνεται η σήμανση της διαδρομής από τα Θέρμα για τη θέση αυτή, με παράλληλες ενημερωτικές πινακίδες για τα αξιόλογα χαρακτηριστικά της θέσης.

 Ερειπωμένο μοναστήρι Χριστός έξω από τα Θέρμα

Τρόπος πρόσβασης από τους κοντινότερους οικισμούς

Από τα Θέρμα παίρνουμε το μονοπάτι ανατολικά προς τη Γριά Βάθρα, περνάμε το ρέμα της Γριάς Βάθρας και στη συνέχεια συναντάμε ένα μεγάλο πλάτωμα στα ριζά του βουνού. Στη θέση αυτή βρίσκεται η πινακίδα για τον αρχαιολογικό χώρο και το ερειπωμένο μοναστήρι Χριστός, το οποίο είναι κτισμένο στη θέση του αρχαίων ερειπίων. Εναλλακτικά η θέση προσεγγίζεται από τον κεντρικό οδικό άξονα στα βόρεια του νησιού, μετά τη διασταύρωση για Θέρμα και αφού περάσουμε το ρέμα της Γριάς Βάθρας υπάρχει δεξιά μικρή ξύλινη πινακίδα, και ακολουθώντας το χωματόδρομο φθάνουμε στο ερειπωμένο μοναστήρι.



Περιγραφή των συνθηκών του περιβάλλοντος

Το υψόμετρο της θέσης είναι 160 μ. και η κλίση ήπια, μέχρι 15%. Η περιοχή βρίσκεται σε βορινή έκθεση με χαρακτηριστικά την υψηλή θερμοκρασία αλλά και τους ισχυρούς ανέμους. Το γεωλογικό υπόθεμα αποτελείται από σύγχρονες αλλουβιακές προσχώσεις.



Περιγραφή των ιδιαίτερων οικολογικών χαρακτηριστικών

Πρόκειται για τον οικότοπο που καταλαμβάνει τη χαμηλότερη ζώνη των βόρειων υπόρειων του όρους Σάος. Η βλάστηση, στη θέση αυτή, ανήκει στην φυτοκοινωνική ένωση Arbuto andrachne-Quercetum ilicis. Συναντάμε μεικτές συστάδες αειφύλλων πλατυφύλλων, στις οποίες κυριαρχούν η κουμαριά (Arbutus unedo), η γλιστροκουμαριά (Arbutus andrachne), η κοκορεβυθιά (Pistacia terebinthus), το φιλύκι (Phillyrea latifolia).



Στη θέση του ερειπωμένου μοναστηριού και δυτικά αυτού, υψώνονται επιβλητικά τρία υπεραιωνόβια άτομα καστανιάς πολύ μεγάλων διαστάσεων, μια υπεραιωνόβια δρυς, ενώ υπάρχει μια μικρή συστάδα από υπεραιωνόβια άτομα κοκορεβυθιάς (Pistacia terebinthus), υψηλής οικολογικής αξίας λόγω της σπανιότητάς της, στον περιβάλλοντα χώρο του μοναστηριού. Η παρεδαφιαία βλάστηση πλημμυρίζεται κατά θέσεις από τη φτέρη (Pteridium aquilinum). Η υγεία καθώς και η ποιότητα των κορμών των δέντρων και θάμνων είναι κακή και η αναγέννηση ανύπαρκτη, καθώς από το παρελθόν μέχρι και σήμερα αυτά βρίσκονται υπό την πίεση της έντονης βόσκησης των κατσικιών. Σε πολύ κακή κατάσταση βρίσκονται και ο αρχαιολογικός χώρος και το ερειπωμένο μοναστήρι.



Περιγραφή των αντικειμένων θέας και των ιδιαίτερων τοπιακών χαρακτηριστικών

Η τοποθεσία είναι εκπληκτικής ομορφιάς και σπάνιας φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς. Στη θέση αυτή ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει το ερειπωμένο μεν αλλά υπέροχο μοναστήρι, με τον περιβάλλοντα χώρο και τα αρχαία ερείπια, τις θεόρατες εντυπωσιακές καστανιές (η διάμετρος της μεγαλύτερης ξεπερνά τα 2 μ.), αλλά και τις υπεραιωνόβιες κοκορεβυθιές που σπάνια μπορεί κανείς να συναντήσει. Ταυτόχρονα, μπορεί να απολαύσει ένα πλαισιωμένο από τις μορφές των δένδρων τοπίο, με θέα προς το απέραντο γαλάζιο της θάλασσας. Μπορεί να ξεχωρίσει στο βάθος του ορίζοντά της τη Θράκη αλλά και να αντικρύσει τις κορυφογραμμές του όρους Σάος. Πάνω από το ρέμα Πλατιά απολαμβάνει κανείς το ηλιοβασίλεμα πίσω από τους γειτονικούς λόφους, με φόντο το περικλειόμενο από βλάστηση ερειπωμένο μοναστήρι.



Σπουδαιότητα της θέσης

Η θέση αυτή αποτελεί ένα σπάνιο και μοναδικό φαινόμενο που συνδυάζει μοναδική φυσική κληρονομιά με ανεκτίμητη οικολογική αξία, ιδιαίτερη αρχαιολογική σημασία αλλά και σημαντική νεότερη εκκλησιαστική κληρονομιά. Και όμως όλα αυτά είναι εγκαταλειμμένα, χωρίς το παραμικρό ενδιαφέρον.



Προτεινόμενα έργα αναψυχής

Ο χώρος πρέπει να προστατευθεί άμεσα και να αξιοποιηθεί κατάλληλα με τη συνεργασία των αρμόδιων φορέων, καθώς και ο αρχαιολογικός χώρος και το ερειπωμένο μοναστήρι βρίσκονται σε πολύ κακή κατάσταση.

Προτείνεται η εκπόνηση ειδικής μελέτης για το φυσικό περιβάλλον και την εκτίμηση της οικολογικής αξίας της περιοχής, ενώ ταυτόχρονα θα πρέπει η αρχαιολογική υπηρεσία να προβεί σε ουσιαστικές ενέργειες προστασίας και ανάδειξης της πολιτιστικής αξίας της περιοχής. Τέτοιοι μοναδικοί χώροι δεν πρέπει να αφήνονται στην εγκατάληψη και στο έλεος της φύσης και των ανεξέλεγκτων ανθρώπινων ενεργειών. Παρόλο που ο χώρος είναι αρχαιολογικός θα πρέπει να γίνει προσπάθεια ανάδειξης του φυσικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος με κατάλληλες επεμβάσεις, αυστηρά χωροθετημένες έξω από τον αρχαιολογικό χώρο.

Σε αρχικό στάδιο προτείνεται άμεσα:

 η περίφραξη και προστασία του χώρου από τα κατσίκια

 η τοποθέτηση ενημερωτικών πινακίδων με πληροφορίες σχετικά με τις αξίες της περιοχής.



 Γριά Βάθρα - Ρέμα Πλατιά

Τρόπος πρόσβασης από τους κοντινότερους οικισμούς

Από τα Θέρμα παίρνουμε το δρόμο ανατολικά προς τη Γριά Βάθρα, στη συνέχεια συναντάμε χωματόδρομο στα αριστερά με κατεύθυνση νότια, ο οποίος οδηγεί σε ξέφωτο βρίσκοντας κανάλι, το οποίο ακολουθούμε μέχρι τη βάθρα και τον καταρράκτη.



Περιγραφή των συνθηκών του περιβάλλοντος

Το υψόμετρο της θέσης είναι 88 μ., με έκθεση Β και ήπια κλίση 10%. Η περιοχή βρίσκεται μέσα στο ρέμα , χαρακτηρίζεται από υψηλή υγρασία και πλούσια βλάστηση μέσα σε ένα βραχώδες τοπίο με μικρό βαθμό κάλυψης παρεδάφιας βλάστησης. Τα πετρώματα είναι όξινα πυριγενή (διαβάσεις).



Περιγραφή των ιδιαίτερων οικολογικών χαρακτηριστικών

Στη θέση αυτή συναντάμε τη φυτοκοινωνική ένωση Platanion orientalis με χαρακτηριστικό δασοπονικό είδος τον ανατολικό πλάτανο (Platanus orientalis), ηλικίας μεγαλύτερης των 100 ετών, που φθάνει τα 30 μ. ύψος και δημιουργεί μέτρια συγκόμωση (50%). Άλλα χαρακτηριστικά είδη που συναντάμε είναι ο φράξος (Fraxinus ornus), η καστανιά (Castanea sativa) και η φτέρη που εξαπλώνεται κατά μήκος όλης της διαδρομής. Η υγεία καθώς και η ποιότητα των κορμών των δέντρων είναι καλή, η ποιότητα τόπου μέτρια και η αναγέννηση αρκετή.



Περιγραφή των αντικειμένων θέας και των ιδιαίτερων τοπιακών χαρακτηριστικών

Η θέση αυτή και γενικότερα η περιοχή τους ρέματος ανήκει στις περιοχές ιδιαίτερου αισθητικού κάλλους καθώς σε όλη την περιοχή σχηματίζονται πολλά τοπία "χαρακτηριστικών μορφών". Τις μορφές συνθέτουν: ο καταρράκτης που γλιστράει ανάμεσα στα βράχια, η βάθρα, μια λεκάνη διαμέτρου 20 περίπου μέτρων που ενδείκνυται για κολύμπι, τα γλιστερά βράχια που ξεπροβάλλουν στα διάφορα σημεία της κοίτης, τα εντυπωσιακά υπεραιωνόβια πλατάνια ριζωμένα μέσα στους βράχους, οι πεσμένοι κορμοί πλατάνων στο ρέμα ξεριζωμένοι από την ορμητικότητα του νερού. Επίσης οι αιωνόβιες καστανιές κατά μήκος της διαδρομής, οι οποίες μοιάζουν να έχουν γείρει από το βάρος των χρόνων και την εξάπλωση του κισσού πάνω τους.



Προτεινόμενα έργα αναψυχής

Προτείνεται:

 ο σχεδιασμός, χάραξη και σήμανση ασφαλούς μονοπατιού.

 η τοποθέτηση ενημερωτικών πινακίδων με πληροφορίες σχετικά με τη διαδρομή (απόσταση, επικίνδυνα σημεία κλπ.), το τοπίο της περιοχής (βάθος και διάμετρος της μεγαλύτερης βάθρας, ύψος καταρράκτη κλπ.) και τα οικοσυστήματα της περιοχής (είδη φυτών, ηλικία υπεραιωνόβιων δένδρων κλπ.).

 η κατασκευή μερικών (λίγων) ξύλινων παγκακιών σε επιλεγμένες θέσεις για ξεκούραση των επισκεπτών.

 Πλάτωμα πάνω από τις κεραίες, πριν το δάσος Μαρτίνη

Τρόπος πρόσβασης από τους κοντινότερους οικισμούς

Από τον κεντρικό δρόμο που οδηγεί στα Θέρμα και αφού συναντήσουμε το υδροθεραπευτήριο δεξιά υπάρχει βατός χωματόδρομος που οδηγεί στις κεραίες κινητής τηλεφωνίας. Από εκεί ο χωματόδρομος συνεχίζει για περίπου 1000 μ. και σταματάει σε ένα πλάτωμα πριν το δάσος Μαρτίνη. Από το πλάτωμα αυτό ξεκινά το ορειβατικό μονοπάτι Ε6 για την κορυφή Φεγγάρι.



Περιγραφή των συνθηκών του περιβάλλοντος

Το υψόμετρο της θέσης είναι 310 μ., και έχει βόρεια έκθεση. Οι κλίσεις είναι μέτριες ενώ το έδαφος είναι υποβαθμισμένο και αρκετά συμπιεσμένο λόγω της υπερφόρτωσης από τα κατσίκια, τα οποία βρίσκονται παντού. Το γεωλογικό υπόθεμα αποτελείται από διαβάσεις.



Περιγραφή των ιδιαίτερων οικολογικών χαρακτηριστικών

Πρόκειται για τον οικότοπο που καταλαμβάνει τη χαμηλότερη ζώνη των βόρειων υπόρειων του όρους Σάος. Η βλάστηση, στη θέση αυτή, ανήκει στην φυτοκοινωνική ένωση Arbuto andrachne-Quercetum ilicis. Συναντάμε μεικτές συστάδες αειφύλλων πλατυφύλλων πρεμνοφυούς προέλευσης και πυκνής συγκόμωσης (90%), στις οποίες κυριαρχούν η κουμαριά (Arbutus unedo), η γλιστροκουμαριά (Arbutus andrachne), η κοκορεβυθιά (Pistacia terebinthus), το φιλύκι (Phillyrea latifolia) και το ρείκι (Erica arborea), με μέγιστο ύψος 4-5 μ. Επίσης στο πλάτωμα αυτό δεσπόζουν 4 υπέροχα άτομα γκορτσιάς (Pyrus amygdaliformis), ύψους 8μ. Η παρεδαφιαία βλάστηση πλημμυρίζεται κατά θέσεις από τη φτέρη (Pteridium aquilinum). Η υγεία καθώς και η ποιότητα των κορμών των δέντρων και θάμνων είναι κακή και η αναγέννηση ανύπαρκτη, καθώς από το παρελθόν μέχρι και σήμερα αυτά βρίσκονται υπό την πίεση της έντονης βόσκησης των κατσικιών.



Περιγραφή των αντικειμένων θέας και των ιδιαίτερων τοπιακών χαρακτηριστικών

Η θέση αυτή αποτελεί χαρακτηριστική θέση θέας με βάση την αρχιτεκτονική του τοπίου. Στη θέση αυτή ο παρατηρητής συναντά ένα πανοραμικό τοπίο μέσα από το οποίο μπορεί να απολαύσει θέα προς το απέραντο γαλάζιο της θάλασσας, να ξεχωρίσει στο βάθος του ορίζοντά της τη Θράκη ενώ γυρίζοντας νότια μπορεί να αντικρύσει τις βόρειες πλαγιές και τις κορυφογραμμές του όρους Σάος.



Προτεινόμενα έργα αναψυχής

Προτείνεται:

• η συντήρηση και βελτίωση του χωματόδρομου ώστε να είναι βατός με επιβατικό αυτοκίνητο.

• η δημιουργία μικρού χώρου αναψυχής στο υπάρχον πλάτωμα και η κατασκευή κιόσκι και ορισμένων παγκακιών, έτσι ώστε οι επισκέπτες να μπορέσουν να απολαύσουν το φυσικό περιβάλλον και την υπέροχη θέα που χαρίζει η θέση αυτή.

• εγκατάσταση ενημερωτικής πινακίδας με πληροφορίες για: α) τα αντικείμενα της θέας, β) τα οικολογικά χαρακτηριστικά της περιοχής και γ) τη διαδρομή ανάβασης προς το δάσος Μαρτίνη και την κορυφή Φεγγάρι με σχετικό χάρτη.

• προτείνεται επίσης να διερευνηθεί η δυνατότητα κατασκευής πέτρινη βρύσης με κατάλληλη μεταφορά πόσιμου νερού.

• Η θέση αυτή μπορεί να αποτελέσει το σημείο εκκίνησης για το δάσος Μαρτίνη και το Φεγγάρι.

Φωτογραφικό υλικό

Ακολουθεί σειρά φωτογραφιών σχετικών με τα αντικείμενα της θέας αλλά και των ιδιαίτερων οικολογικών χαρακτηριστικών της θέσης.

 Δρυοδάσος Μαρτίνη

Τρόπος πρόσβασης από τους κοντινότερους οικισμούς

Από τον κεντρικό δρόμο που οδηγεί στα Θέρμα και αφού συναντήσουμε το υδροθεραπευτήριο δεξιά υπάρχει βατός χωματόδρομος που οδηγεί στις κεραίες κινητής τηλεφωνίας και από εκεί ο χωματόδρομος συνεχίζει για περίπου 1000μ.και συναντούμε το πλάτωμα πριν το δάσος Μαρτίνη. Από το πλάτωμα αυτό ξεκινά το ορειβατικό μονοπάτι Ε6 για την κορυφή Φεγγάρι. Ανηφορίζουμε το σχετικά εύκολο μονοπάτι και σε υψόμετρο 530μ. συναντάμε το δρυοδάσος Μαρτίνη, το οποίο καταλαμβάνει σημαντική έκταση στην περιοχή μεταξύ των υψομέτρων 530-1.100 μ. Το μονοπάτι στη συνέχεια διέρχεται μέσα από το δρυοδάσος και κατευθύνεται προς το Φεγγάρι.



Περιγραφή των συνθηκών του περιβάλλοντος

Το δρυοδάσος ξεκινά από το υψόμετρο 530 μ. και εμφανίζεται σε γενικά βόρειες κλιτύες αλλά και κατά θέσεις σε βορειοανατολικές. Το έδαφος είναι μέσης ποιότητας και η μέση κλίση του είναι 30%. Το γεωλογικό υπόστρωμα αποτελείται από όξινα πυριγενή πετρώματα (διαβάσεις).



Περιγραφή των ιδιαίτερων οικολογικών χαρακτηριστικών

Βρισκόμαστε στη φυτοκοινωνική ένωση της Quercion frainetto. Πρόκειται για ένα προστατευόμενο και σπερμοφυές δάσος δρυός (Quercus dalechampii). Τα περισσότερα άτομα δρυός είναι ηλικίας άνω των 100 ετών, ωστόσο υπάρχουν πολλά υπεραιωνόβια άτομα ηλικίας άνω των 300 ετών. Το μέγιστο ύψος των δέντρων φθάνει τα 18-20 μ. Από δασοκομική άποψη, το δάσος είναι αμιγές, με οριζόντια συγκόμωση και βαθμό συγκόμωσης 80% και εξαιρώντας τα υπεραιωνόβια δέντρα, βρίσκεται στο στάδιο των λεπτών κορμών (στηθιαία διάμετρος δένδρων 20-35 εκ.). Ο όροφος των θάμνων απουσιάζει, ενώ στον υπόροφο αφθονεί η φτέρη, με βαθμό κάλυψης 50%. Η υγεία καθώς και η ποιότητα των κορμών των δέντρων είναι καλή, αλλά η αναγέννηση ανύπαρκτη, καθώς από το παρελθόν μέχρι και σήμερα βρίσκεται υπό την πίεση της έντονης βόσκησης των κατσικιών.



Περιγραφή των αντικειμένων θέας και των ιδιαίτερων τοπιακών χαρακτηριστικών

Ανηφορίζοντας προς το δάσος, κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, ο επισκέπτης διαβαίνει ένα ευχάριστο μονοπάτι με συντροφιά τα αρώματα του θυμαριού (Thymus sibthorpii) και της ρίγανης (Origanum vulgare) που αφθονούν στη διαδρομή. Φθάνοντας στο δάσος, ο επισκέπτης συναντά ένα υπέροχο, δροσερό, ενδοδασογενές περιβάλλον δρυός όπου μπορεί να κινηθεί ελεύθερα κάτω από την κομοστέγη του, λόγω έλλειψης θάμνων, και να θαυμάσει τις ιστορικής αξίας υπεραιωνόβιες δρύες, που αποτελούν μοναδικό λείψανο τέτοιας βλάστησης στο χώρο του Αιγαίου. Επίσης ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να απολαύσει την υπέροχη θέα προς το Θρακικό πέλαγος και τις βόρειες και βορειοανατολικές κλιτύες του νησιού.



Προτεινόμενα έργα αναψυχής

• Η θέση ενδείκνυται για την κατασκευή ορισμένων παγκακιών ή τραπεζόπαγκων, προκειμένου να προσφέρει ξεκούραση στους επισκέπτες αλλά και να παρατείνει την παραμονή τους εκεί. Πρέπει όμως να επισημανθεί ότι μόνο μικρές παρεμβάσεις μπορούν να επιτραπούν καθώς η οικολογική αξία του δάσους είναι υψηλή και δεν πρέπει με κανένα τρόπο να αλλοιωθούν τα χαρακτηριστικά του.

• Προτείνεται επίσης η τοποθέτηση ενημερωτικής πινακίδας με πληροφορίες: α) για το δάσος και τα οικολογικά χαρακτηριστικά της περιοχής, β) τη διαδρομή για το Φεγγάρι, τις τοποθεσίες, τις κορυφές κλπ. με κατάλληλο χάρτη.

Φωτογραφικό υλικό

 Ρέμα Αράπης

 Τρόπος πρόσβασης από τους κοντινότερους οικισμούς

Από τον κεντρικό οδικό άξονα στα βόρεια του νησιού στρίβουμε δεξιά προς Άνω Καρυώτες, περνάμε το χωριό και ανεβαίνουμε ανηφορικό χωματόδρομο, τον οποίο αφήνουμε όταν φθάσουμε στο τέλος του, και μετά από 15' περπάτημα φθάνουμε στο ρέμα Αράπης.



Περιγραφή των συνθηκών του περιβάλλοντος

Το υψόμετρο της θέσης είναι 208 μ., με έκθεση Β και κλίση μέχρι και 50%. Η περιοχή βρίσκεται μέσα στο ρέμα Αράπης και χαρακτηρίζεται από υψηλή υγρασία και θερμοκρασία, πλούσια βλάστηση μέσα σε ένα βραχώδες τοπίο με μεγάλο βαθμό κάλυψης παρεδάφιας βλάστησης. Τα πετρώματα είναι γρανιτικά.



Περιγραφή των ιδιαίτερων οικολογικών χαρακτηριστικών

Στη θέση αυτή συναντάμε τη φυτοκοινωνική ένωση Platanion orientalis με χαρακτηριστικό δασοπονικό είδος τον ανατολικό πλάτανο (Platanus orientalis), ηλικίας μεγαλύτερης των 100 ετών, που φθάνει τα 30 μ. ύψος, σε αμιγή μορφή με μέτρια συγκόμωση (50%). Η υγεία καθώς και η ποιότητα των κορμών των δέντρων είναι καλή, η ποιότητα τόπου μέτρια και η αναγέννηση αραιή καθώς και αυτή η θέση βόσκεται. Η φτέρη κυριαρχεί στον όροφο της παρεδάφιας βλάστησης.



Περιγραφή των αντικειμένων θέας και των ιδιαίτερων τοπιακών χαρακτηριστικών

Στη θέση αυτή κυρίαρχα στοιχεία αποτελούν: α) το νερό που κυλάει μέσα στα βράχια με μικρούς καταρράκτες, σε ένα άγριο σκηνικό από βράχια που έχουν παρασυρθεί από την ορμητικότητα του χειμάρρου μαζί με δέντρα και κλαδιά, β) οι βάθρες, λεκάνες μικρών διαμέτρων όπου τρέχουν ή λιμνάζουν τα νερά όταν η παροχή είναι ελλιπής, γ) τα αιωνόβια πλατάνια σε αμιγή μορφή με τις χαρακτηριστικές μορφές τους που περικλείουν το χώρο, πολλά από αυτά ριζωμένα στους βράχους, και άλλα πάλι σφιχταγκαλιασμένα με τους κισσούς.



Προτεινόμενα έργα αναψυχής

Προτείνεται η βελτίωση της οδικής ένωσης (χωματόδρομος) με παράλληλες ενημερωτικές πινακίδες. Στο χώρο υπάρχει δεξαμενή και κανάλι.

 Πηγή Βούτυρος

Τρόπος πρόσβασης από τους κοντινότερους οικισμούς

Από τον κεντρικό οδικό άξονα στα βόρεια του νησιού στρίβουμε δεξιά προς Κάτω Καρυώτες, περνάμε το χωριό και ανεβαίνουμε ανηφορικό τσιμεντόδρομο και στη συνέχεια χωματόδρομο που στο τέλος του, μετά από περίπου 30' οδηγεί στην πηγή Βούτυρος.



Περιγραφή των συνθηκών του περιβάλλοντος

Το υψόμετρο της θέσης είναι 155 μ., με έκθεση Β και κλίση μέχρι και 40%. Η περιοχή βρίσκεται μέσα σε ρέμα και χαρακτηρίζεται από υψηλή υγρασία και θερμοκρασία και πλούσια βλάστηση μέσα σε ένα βραχώδες τοπίο.



Περιγραφή των ιδιαίτερων οικολογικών χαρακτηριστικών

Στη θέση αυτή συναντάμε τη φυτοκοινωνική ένωση Platanion orientalis με κυρίαρχο δασοπονικό είδος τον ανατολικό πλάτανο (Platanus orientalis), με ηλικία δένδρων που ξεπερνάει τα 100 έτη. Το ύψος των δένδρων φθάνει τα 20 μ. ενώ η συγκόμωση είναι μέτρια (40%). Στη σύνθεση της βλάστησης συμμετέχουν: το φιλύκι (Phillyrea latifolia), η πικροδάφνη (Nerium oleander), το πουρνάρι (Quercus coccifera) και η κοκορεβυθιά (Pistacia terebinthus). Η υγεία και η ποιότητα των κορμών των δέντρων είναι σχετικά καλή, η ποιότητα τόπου μέτρια και η αναγέννηση σπάνια.



Περιγραφή των αντικειμένων θέας και των ιδιαίτερων τοπιακών χαρακτηριστικών

Στη θέση αυτή κυριαρχεί το νερό που κυλάει μέσα στα βράχια σχηματίζοντας μικρούς καταρράκτες, με χαρακτηριστικότερο στοιχείο τους αργυρόλευκους χρωματισμούς που σχηματίζονται πάνω στα βράχια, σε συνδυασμό με τα αιωνόβια πλατάνια και τις χαρακτηριστικές μορφές τους που περικλείουν το χώρο.



Προτεινόμενα έργα αναψυχής

Προτείνεται η βελτίωση της οδικής ένωσης με παράλληλες ενημερωτικές πινακίδες. Στο χώρο υπάρχει κανάλι και διαμορφωμένες επιφάνειες γύρω από την πηγή.



Φωτογραφικό υλικό

Ακολουθεί σειρά φωτογραφιών σχετικών με τα αντικείμενα της θέας αλλά και των ιδιαίτερων οικολογικών χαρακτηριστικών της θέσης.



Παρουσίαση των σημαντικών θέσεων στη δυτική πλευρά του νησιού

 Αγία Ανέμη

Τρόπος πρόσβασης από τους κοντινότερους οικισμούς

Από τη Χώρα, παίρνουμε χωματόδρομο με κατεύθυνση ΝΑ - Ν, ο οποίος οδηγεί κάτω από το βραχώδη σχηματισμό της "Αγίας Ανέμης". Η διαδρομή είναι αρκετά εύκολη και διαρκεί περίπου 30', μέχρι να φτάσουμε σε αδιέξοδο στο τέλος του δρόμου.



Περιγραφή των συνθηκών του περιβάλλοντος

Η θέση αποτελείται από ένα πλάτωμα, το οποίο βρίσκεται σε υψόμετρο 352 μ. Η γενική έκθεση είναι νότια-νοτιοδυτική και οι κλίσεις των πλαγιών είναι έντονες με βραχώδεις σχηματισμούς. Το έδαφος είναι αβαθές, άγονο και ενώ τα πετρώματα είναι ηφαιστειακής προέλευσης. Η υποβάθμιση των οικοσυστημάτων από την υπερβόσκηση στην περιοχή είναι ιδιαίτερα έντονη.



Περιγραφή των ιδιαίτερων οικολογικών χαρακτηριστικών

Η βλάστηση της περιοχής χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη εκτεταμένων φρυγανικών οικοσυστημάτων και κατά θέσεις από βλάστηση αείφυλλων πλατύφυλλων, με κυριαρχία του πουρναριού (Quercus coccifera) και του φιλυκιού (Phillyrea latifolia), τα οποία όμως είναι έντονα κακοποιημένα από την υπερβόσκηση των κατσικιών και εξαιτίας της επίδρασης της μακροχρόνιας υπερβόσκησης και του ανέμου έχουν πάρει διάφορες μορφές (βλέπε αντίστοιχες φωτογραφίες).



Περιγραφή των αντικειμένων θέας και των ιδιαίτερων τοπιακών χαρακτηριστικών

Πρόκειται για εξαιρετική θέση πανοραμικού τοπίου με εντυπωσιακή ορατότητα προς τη νότια - νοτιοδυτική-δυτική πλευρά του νησιού, από όπου μπορεί κανείς να θαυμάσει τη θέα της θάλασσας, τη δύση του ήλιου καθώς βυθίζεται μέσα στη θάλασσα, το βραχώδες τοπίο, την κοιλάδα του Ξηροποτάμου αλλά και τις απόκρημνες δυτικές πλευρές των κορυφών του Σάος. Επίσης, σε συνθήκες καθαρής ατμόσφαιρας φαίνεται η άκρη του Αγίου Όρους, ενώ πίσω βρίσκεται η κορυφή του Αγίου Γεωργίου και όλα αυτά μέσα στον ήχο των καταρρακτών του Ξηροποτάμου.



Υποδομές

Ο χώρος προσφέρεται για αξιοποίηση με την κατάλληλη οργάνωση του πλατώματος.

Προτείνεται:

• η συντήρηση και βελτίωση του χωματόδρομου ώστε να είναι βατός με επιβατικό αυτοκίνητο.

• η δημιουργία μικρού χώρου αναψυχής στο υπάρχον πλάτωμα που να περιλαμβάνει κιόσκι, παγκάκια ή τραπεζόπαγκους, παρατηρητήριο, κάδους απορριμμάτων κ.λπ., έτσι ώστε να παρέχεται η δυνατότητα στους επισκέπτες να ξεκουραστούν, να παρατείνεται ευχάριστα η παρουσία τους στην περιοχή, και να μπορούν να απολαύσουν με άνεση την υπέροχη θέα που χαρίζει η θέση αυτή.

• Η τοποθέτηση ενημερωτικής πινακίδας με πληροφορίες για: α) τα αντικείμενα της θέας και τα χαρακτηριστικά του τοπίου με σχετικό χάρτη, β) τα οικολογικά χαρακτηριστικά της περιοχής.

• υποχρεωτική κατασκευή προστατευτικού κιγκλιδώματος λόγω της απόκρημνης πλαγιάς.



 Καταρράκτης και ρέμα Ξηροποτάμου

Τρόπος πρόσβασης από τους κοντινότερους οικισμούς

Φτάνουμε με το αυτοκίνητο στο χωριό Ξηροπόταμος μέσω του κεντρικού οδικού άξονα. Στο τέρμα του δρόμου, ο οποίος διασχίζει το χωριό, αφήνουμε το αυτοκίνητο και ακολουθούμε πιστά το αρδευτικό (τσιμεντένιο) καναλάκι με κατεύθυνση βορειοανατολική, βαδίζοντας παράλληλα με τις χωροσταθμικές, κάτω από την σκιά των πλατανιών. Η διαδρομή είναι αρκετά εύκολη και διαρκεί περίπου 25΄ μέχρι να φτάσουμε στον καταρράκτη και την αντίστοιχη βάθρα.



Περιγραφή των συνθηκών του περιβάλλοντος

Ο καταρράκτης βρίσκεται σε υψόμετρο 80 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Η έκθεση του ρέματος είναι νότια και οι κλίσεις των πλαγιών είναι έντονες αφού υπάρχουν απόκρημνες ορθοπλαγιές εκατέρωθεν της κοίτης. Το έδαφος είναι αβαθές, ενώ το γεωλογικό υπόθεμα αποτελείται από γρανιτικά πετρώματα.



Περιγραφή των ιδιαίτερων οικολογικών χαρακτηριστικών

Στη βλάστηση του φαραγγιού κυριαρχούν τα πλατάνια (Platanus orientalis), ηλικίας άνω των 100 ετών, τα οποία φθάνουν σε ύψος τα 15-20 μ. Επίσης άλλα χαρακτηριστικά είδη είναι το φιλύκι (Phyllirea latifolia), η πικροδάφνη (Nerium oleander), το πουρνάρι (Quercus coccifera), η κοκορεβυθιά (Pistacia terebinthus) και ο φράξος (Fraxinus ornus).



Περιγραφή των αντικειμένων θέας και των ιδιαίτερων τοπιακών χαρακτηριστικών

Πρόκειται για μια πολύ αξιόλογη και εντυπωσιακή διαδρομή που πραγματοποιείται μέσα στην κοιλάδα του ρέματος Ξηροποτάμου. Ο επισκέπτης θα εντυπωσιασθεί από την διαδρομή διότι καθ' όλη την πορεία του περπατά πάνω στο αρδευτικό καναλάκι και από εκεί μπορεί να θαυμάσει το ρέμα και ειδικότερα την γεωμορφολογία του με τις άγριες απόκρημνες πλαγιές του αλλά και την πλούσια βλάστηση σε συνδυασμό πάντα με τον ήχο του τρεχούμενου νερού του καναλιού. Στο τέλος, θα απολαύσει τη μαγεία του ξεχωριστού καταρράκτη ύψους 10μ.και της βάθρας που σχηματίζει στην οποία, αν και δεν είναι πολύ βαθειά, μπορεί άνετα να κολυμπήσει.



Προτεινόμενα έργα αναψυχής

Προτείνεται:

 η χάραξη μονοπατιού πρόσβασης στον καταρράκτη, το οποίο να ξεκινά από το χωριό και να καταλήγει στον καταρράκτη, ακολουθώντας γενικά το αρδευτικό αυλάκι.

 η εγκατάσταση δύο ενημερωτικών πινακίδων, η μία στην αρχή της διαδρομής στα όρια του χωριού, και η δεύτερη στο τέλος της διαδρομής, με πληροφορίες η μεν πρώτη για τη διαδρομή ανάβασης (πχ. απαιτούμενος χρόνος, βαθμός δυσκολίας, χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος της διαδρομής), η δε δεύτερη με πληροφορίες σχετικά με το ύψος καταρράκτη, βάθος βάθρας, οικολογικά χαρακτηριστικά της περιοχής κλπ.

 Μαντάλ' Παναγιά

Τρόπος πρόσβασης από τους κοντινότερους οικισμούς

Πρόσβαση από το χωριό Προφήτης Ηλίας ακολουθώντας βατό χωματόδρομο με κατεύθυνση Β - ΒΔ, σε απόσταση περίπου 2 χλμ., συναντάμε ένα πλάτωμα όπου είναι κτισμένο το ξωκλήσι Μαντάλ' Παναγιά. Περιοχή με υπέροχη πανοραμική θέα προς τη δυτική πλευρά του νησιού.



Περιγραφή των συνθηκών του περιβάλλοντος

Η θέση βρίσκεται στη δυτική πλευρά του νησιού, σε υψόμετρο 476 μ. Η γενική έκθεση είναι δυτική - βορειοδυτική, ενώ η περιοχή αποτελείται από απόκρημνες και βραχώδεις εντυπωσιακές πλαγιές. Το έδαφος είναι άγονο, αβαθές με έντονα σημάδια της μακροχρόνιας υπερβόσκησης από τα κατσίκια. Το πέτρωμα ανήκει στην κατηγορία των γρανιτικών πετρωμάτων.



Περιγραφή των ιδιαίτερων οικολογικών χαρακτηριστικών

Η ευρύτερη περιοχή χαρακτηρίζεται από αραιές και υποβαθμισμένες συστάδες πουρναριού (Quercus coccifera) και γκορτσιάς (Pyrus amygdaliformis), ενώ στην περιοχή του ξωκλησιού υπάρχουν υπεραιωνόβια άτομα πλατάνου με ύψος που φθάνει τα 30 μ. Η παρεδαφιαία βλάστηση είναι πλούσια κατά θέσεις και κυριαρχείται από φτέρη και ρίγανη.



Περιγραφή των αντικειμένων θέας και των ιδιαίτερων τοπιακών χαρακτηριστικών

Πρόκειται για εξαιρετική θέση θέας, από όπου μπορεί ο επισκέπτης να απολαύσει την υπέροχη θέα προς τις βορειοδυτικές παραλίες του νησιού, τη θάλασσα, το Aκρωτήρι, το Άγιο Όρος (σε καλές συνθήκες), αλλά και το θέαμα του περικλειόμενου από βλάστηση ξωκλησιού. Η θέση επίσης είναι ιδανική για τη θέα του ηλιοβασιλέματος που αντανακλάται στα νερά της θάλασσας.



Προτεινόμενα έργα αναψυχής

Γύρω από το ξωκλήσι προτείνεται να κατασκευασθούν:

 μερικά παγκάκια ξεκούρασης και απόλαυσης της θέας.

 η τοποθέτηση ενημερωτικής πινακίδας με πληροφορίες για: α) τα χαρακτηριστικά του τοπίου με σχετικό χάρτη, β) με τα αντικείμενα της θέας και γ) τα οικολογικά χαρακτηριστικά της περιοχής.

 Λόφος βόρεια της Χώρας

Τρόπος πρόσβασης από τους κοντινότερους οικισμούς

Από την Καμαριώτισσα παίρνουμε το δρόμο για Χώρα, στη διασταύρωση για Παλαιόπολη στρίβουμε αριστερά και στη συνέχεια στο δρόμο που συναντάμε μερικά μέτρα πιο κάτω στρίβουμε δεξιά ανεβαίνοντας την ανηφόρα.



Περιγραφή των συνθηκών του περιβάλλοντος

Η θέση αποτελείται από ένα πλάτωμα, το οποίο βρίσκεται σε υψόμετρο 255 μ. Η γενική έκθεση είναι βορειοδυτική ενώ οι κλίσεις των πλαγιών είναι έντονες με βραχώδεις σχηματισμούς. Το έδαφος είναι άγονο, αβαθές ενώ το γεωλογικό υπόστρωμα είναι ηφαιστειακής προέλευσης. Λόγω του ανάγλυφου, στην περιοχή πνέουν έντονοι βόρειοι άνεμοι.



Περιγραφή των ιδιαίτερων οικολογικών χαρακτηριστικών

Στην περιοχή υπάρχει τεχνητό δάσος τραχείας Πεύκης, το οποίο προέρχεται από αναδασώσεις που πραγματοποιήθηκαν πριν μερικές δεκαετίες. Η βλάστηση της ευρύτερης περιοχής χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη εκτεταμένων φρυγανικών οικοσυστημάτων και κατά θέσεις από βλάστηση αείφυλλων πλατύφυλλων, με κυριαρχία του πουρναριού (Quercus coccifera) και του φιλυκιού (Phillyrea latifolia).



Περιγραφή των αντικειμένων θέας και των ιδιαίτερων τοπιακών χαρακτηριστικών

Πρόκειται για εξαιρετική θέση θέας με ορατότητα προς τη Χώρα, πανοραμική άποψη προς την ΒΔ πλευρά της Καμαριώτισσας, το Θρακικό Πέλαγος και τη Θράκη στον ορίζοντα, και θέα προς το δάσος της τραχείας Πεύκης. Επίσης ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει τα έντονα χρώματα του ηλιοβασιλέματος, καθώς και την αμυδρή εικόνα του Αγίου Όρους στο βάθος του ορίζοντα.



Υποδομές

Στην περιοχή λειτουργεί παραδοσιακό καφενείο. Η αναβάθμιση του χώρου θα μπορούσε να γίνει με μια διακριτική παρέμβαση, έτσι ώστε να μην αλλοιωθεί ο χαρακτήρας και η φυσικότητά του. Προτείνεται να κατασκευαστούν λίγα παγκάκια, τα οποία θα συμβάλλουν στην ξεκούραστη παραμονή των επισκεπτών στο χώρο, έτσι ώστε να απολαύσουν καλύτερα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιοχής. Προτείνεται επίσης η τοποθέτηση ενημερωτικής πινακίδας στη Χώρα για τον τρόπο πρόσβασης στη θέση θέας.



Φωτογραφικό υλικό

Ακολουθεί σειρά φωτογραφιών σχετικών με τα αντικείμενα της θέας αλλά και των ιδιαίτερων οικολογικών χαρακτηριστικών της θέσης.

 Λόφος βόρεια από το Ιερό των Μεγάλων Θεών και φυσικό περιβάλλον του αρχαιολογικού χώρου

 Τρόπος πρόσβασης από τους κοντινότερους οικισμούς

Από την Καμαριώτισσα ακολουθώντας το κεντρικό οδικό άξονα προς Παλαιάπολη, σε 6,5 χιλ. περίπου, φθάνουμε στην περιοχή του Ιερού των Μεγάλων Θεών. Εκεί αφήνουμε το αυτοκίνητο και για να φθάσουμε στο λόφο, ακολουθούμε το στενό μονοπάτι (100μ περίπου) που ξεκινά δίπλα από το εκκλησάκι το οποίο βρίσκεται αριστερά της εισόδου για το χώρο του Ιερού των Μεγάλων Θεών.



Περιγραφή των συνθηκών του περιβάλλοντος

Ο λόφος βρίσκεται πάνω σε μικρό ύψωμα και σε υψόμετρο 50 μ. από τη θάλασσα. Η γενική και η ειδική έκθεση του είναι βόρεια και η κλίση του εδάφους είναι ομαλή (10%). Το έδαφος είναι άγονο και υπερβολικά συμπιεσμένο λόγω της βόσκησης και τα πετρώματα είναι ηφαιστειακής προέλευσης. Η μορφολογία της επιφάνειας στη θέση θέας είναι πλάτωμα πάνω σε ράχη. Όσον αφορά το τοπικό κλίμα της θέσης, επικρατούν ισχυροί βόρειοι άνεμοι .

Το περιβάλλον του αρχαιολογικού χώρου αποτελείται από μια κοιλάδα με ήπιες κλίσεις, με γενικό βόρειο προσανατολισμό, η οποία κατά θέσεις καλύπτεται από πυκνή βλάστηση και διασχίζεται από ένα μικρό αβαθές ρέμα με ήπιες κλίσεις. Σε κατάλληλα επιλεγμένες θέσεις υπάρχουν τα κτίσματα του Ιερού των Μεγάλων Θεών.



Περιγραφή των ιδιαίτερων οικολογικών χαρακτηριστικών

Η βλάστηση της περιοχής ανήκει στη φυτοκοινωνική ένωση Cocciferetum με χαρακτηριστικά είδη το πουρνάρι (Quercus coccifera), την γκορτσιά (Pyrus amygdaliformis), την αγριελιά (Olea europea) το φιλύκι (Phillyrea latifolia), το σφενδάμι (Acer monspensulanum). Tο μέγιστο ύψος δέντρων φθάνει τα 4 μ. Στο πλάτωμα η συγκόμωση είναι πολύ αραιή, υπάρχει ανοιχτωσιά, αλλά στις διπλανές εκτάσεις υπάρχουν συστάδες φιλυκιού, γκορτσιάς και αγριελιάς με πυκνή συγκόμωση (80%). Η ποιότητα των κορμών αλλά και η υγεία των δέντρων δεν είναι σε καλή κατάσταση και η αναγέννηση ανύπαρκτη λόγω της μακρόχρονης και έντονης υπερβόσκησης.

Η βλάστηση του αρχαιολογικού χώρου ανήκει στη φυτοκοινωνική ένωση Cocciferetum με χαρακτηριστικά είδη το πουρνάρι (Quercus coccifera), τη γκορτσιά (Pyrus amygdaliformis), την αγριελιά (Olea europea) το φιλύκι (Phillyrea latifolia), τη δρύ (Quercus pubescens), την κοκορεβυθιά (Pistacia terebinthus) το πλατάνι (Platanus orientalis) την πικροδάφνη (Nerium oleander). Tο μέγιστο ύψος δέντρων φθάνει τα 6 μ. Η ποιότητα των κορμών αλλά και η υγεία των δέντρων είναι σε μέτρια κατάσταση και υπάρχει αναγέννηση λόγω του ότι η περιοχή είναι περιφραγμένη και δεν βόσκεται.



Περιγραφή των αντικειμένων θέας και των ιδιαίτερων τοπιακών χαρακτηριστικών

Η θέση θέας πάνω στο λόφο είναι εξαιρετική. Ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει από ψηλά το Ιερό των Μεγάλων Θεών και όλη την κοιλάδα που καταλαμβάνει ο αρχαιολογικός χώρος, τους Πύργους των Γκατιλούζι στην απέναντι πλαγιά, τις παραλίες της Παλαιάπολης με τα φουσκωτά κύματα όταν φυσούν οι βοριάδες, αλλά και το Θρακικό Πέλαγος.



Προτεινόμενα έργα αναψυχής

Ο χώρος αυτός προτείνεται να αξιοποιηθεί κατάλληλα. Για το λόγο αυτό προτείνεται η εγκατάσταση ενός κιόσκι με μερικά παγκάκια και ενός τηλεσκοπίου, τα οποία θα διευκολύνουν τους επισκέπτες να απολαύσουν και να παρατηρήσουν τις ιδιαιτερότητες του τοπίου.

 Λιμνοθάλασσα Αγίου Ανδρέα

 Τρόπος πρόσβασης από τους κοντινότερους οικισμούς

Από την Καμαριώτισσα ακολουθούμε το δρόμο με κατεύθυνση δυτική για το Ακρωτήριο, εκεί που βρίσκεται το αιολικό πάρκο. Φτάνουμε σε χωματόδρομο, συνεχίζουμε στα δεξιά και βρίσκουμε τον Ιερό Ναό του Αγίου Νικολάου, παρακάτω στα αριστερά ξεπροβάλλει η λιμνοθάλασσα πίσω από τα αναχώματα.



Περιγραφή των συνθηκών του περιβάλλοντος

Το υψόμετρο της θέσης είναι 2 μ.. Η περιοχή βρίσκεται λίγο πριν το Ακρωτήριο και χαρακτηρίζεται από υψηλή υγρασία και θερμοκρασία, έντονους ανέμους σε ένα εκτεθειμένο στους ανέμους τοπίο. Δεν υπάρχει δενδρώδης βλάστηση παρά μόνο χλόη και χαμηλοί θάμνοι. Το γεωλογικό υπόστρωμα αποτελείται από αλλουβιακές αποθέσεις.



Περιγραφή των ιδιαίτερων οικολογικών χαρακτηριστικών

Η ποιότητα τόπου είναι κακή και η εμφάνιση της βλάστησης περιορισμένη λόγω της επίδρασης της θάλασσας, της αλμύρας και των ισχυρών ανέμων που πνέουν στην περιοχή. Με αποτέλεσμα η βλάστηση να είναι περιορισμένη και να αποτελείται από χαμηλούς θάμνους και κατά θέσεις από αρμυρίκια (Tamarix sp.).



Περιγραφή των αντικειμένων θέας και των ιδιαίτερων τοπιακών χαρακτηριστικών

Η περιοχή αυτή αποτελεί μια σημαντική οικολογική οντότητα στο νησί για τα πτηνά, έναν υγρότοπο μεγάλης σημασίας για την παραμονή τους στο νησί, την τροφή τους και την ξεκούρασή τους. Από το σημείο της λιμνοθάλασσας, πάνω στα νερά της οποίας καθρεφτίζεται όλο το νησί, βλέπει κανείς την εικόνα του νησιού και των κορυφών του Σάος από τη δυτική πλευρά, ένα υπέροχο ηλιοβασίλεμα και το αιολικό πάρκο.



Προτεινόμενα έργα αναψυχής

Προτείνεται η βελτίωση της οδικής σύνδεσης με παράλληλες ενημερωτικές πινακίδες και υποδομές για παραμονή και απόλαυση του σημείου όπως παγκάκια και βρύση.

Παρουσίαση των σημαντικών θέσεων στη νότια πλευρά του νησιού

 Ξωκλήσι του Άϊ Νικόλα στον Προφήτη Ηλία

Τρόπος πρόσβασης από τους κοντινότερους οικισμούς

Από την άκρη του χωριού Προφήτης Ηλίας ξεκινά βατός χωματόδρομος, ο οποίος μετά από απόσταση 600 μέτρων φθάνει στο ξωκλήσι του Άϊ Νικόλα.



Περιγραφή των συνθηκών του περιβάλλοντος

Το ξωκλήσι είναι τοποθετημένο σε πλάτωμα, πάνω σε μικρό ύψωμα και σε υψόμετρο 365 μ. Η γενική και η ειδική έκθεση του είναι δυτική και η κλίση του εδάφους είναι 30%. Το έδαφος είναι άγονο και υπερβολικά συμπιεσμένο λόγω της βόσκησης και τα πετρώματα είναι γρανιτικά.



Περιγραφή των ιδιαίτερων οικολογικών χαρακτηριστικών

Η βλάστηση της περιοχής ανήκει στη φυτοκοινωνική ένωση Cocciferetum με χαρακτηριστικά είδη την γκορτσιά (Pyrus amygdaliformis), την οποία συναντάμε σε υπέροχα μεμονωμένα δέντρα, το πουρνάρι (Quercus coccifera), τη δρυ (Quercus sp.) και τις ασφάκες (Sarcopoterum spinosum). Η ηλικία των δέντρων είναι μεγαλύτερη των 100 ετών και το μέγιστο ύψος δέντρων φθάνει τα 7 μ. Η ποιότητα των κορμών αλλά και η υγεία των δέντρων δεν είναι σε καλή κατάσταση και η αναγέννηση ανύπαρκτη λόγω της μακρόχρονης και έντονης υπερβόσκησης.



Περιγραφή των αντικειμένων θέας και των ιδιαίτερων τοπιακών χαρακτηριστικών

Στη θέση που είναι το ξωκλήσι συναντάμε ένα κλασικό πανοραμικό τοπίο όπου νότια έχουμε θέα το γραφικό καταπράσινο χωριό του Προφήτη Ηλία και εντυπωσιακή ορατότητα προς τη Λήμνο, δυτικά έχουμε θέα την Καμαριώτισσα αλλά και τους Ανεμόμυλους που στέκονται περήφανοι και μονάχοι στην άκρη του λιμανιού και βόρεια-ΒΑ έχουμε θέα τις κορυφογραμμές του Σάος.



Προτεινόμενα έργα αναψυχής

 Ο χώρος προσφέρεται για αξιοποίηση με κατάλληλη οργάνωση, καθώς το πλάτωμα στο οποίο είναι κτισμένο το ξωκλήσι ενδείκνυται για την εγκατάσταση κιόσκι, ορισμένων (λίγων) τραπεζόπαγκων, παρατηρητηρίου, κάδων απορριμμάτων κ.λπ. Όταν έχει καθαρό ουρανό η θέα από τη θέση αυτή είναι καταπληκτική.

 Προτείνεται επίσης η τοποθέτηση ενημερωτικής πινακίδας με πληροφορίες α) για τα αντικείμενα θέας, β) τις τοποθεσίες, τις κορυφές κλπ. με κατάλληλο χάρτη, γ) τα οικολογικά χαρακτηριστικά της περιοχής.



 Στη διαδρομή Προφήτης Ηλίας προς κορυφή Βουνός

Τρόπος πρόσβασης από τους κοντινότερους οικισμούς

Πρόσβαση από το χωριό Προφήτης Ηλίας, από το οποίο ακολουθούμε χωματόδρομο με κατεύθυνση ΝΑ και σε απόσταση περίπου 2 χλμ. συναντάμε μια πλαγιά με υπέροχη πανοραμική θέα προς τη Ν και ΝΔ πλευρά του νησιού.



Περιγραφή των συνθηκών του περιβάλλοντος

Η θέση βρίσκεται στη νότια πλευρά του νησιού, σε υψόμετρο 404 μ. Η γενική έκθεση είναι νότια - νοτιοδυτική ενώ η περιοχή αποτελείται από απόκρημνες και βραχώδεις εντυπωσιακές πλαγιές. Το έδαφος είναι άγονο, αβαθές με έντονα σημάδια της μακροχρόνιας υπερβόσκησης από τα κατσίκια. Το γεωλογικό υπόστρωμα αποτελείται από γρανιτικά πετρώματα.



Περιγραφή των ιδιαίτερων οικολογικών χαρακτηριστικών

Η ευρύτερη περιοχή χαρακτηρίζεται από αραιές, χαμηλής συγκόμωσης, και άκρως υποβαθμισμένες συστάδες πουρναριού (Quercus coccifera), με έντονα κακοποιημένα άτομα από την μακροχρόνια υπερβόσκηση. Σημαντική παρουσία έχει επίσης το φιλλύκι (Phillyrea latifolia). Στις χαμηλότερες θέσεις εμφανίζονται τα φρυγανικά οικοσυστήματα. Γενικά η βλάστηση της περιοχής είναι χαμηλή ως αποτέλεσμα των μακροχρόνιων αρνητικών επιδράσεων των κατσικιών και του ανέμου.



Περιγραφή των αντικειμένων θέας και των ιδιαίτερων τοπιακών χαρακτηριστικών

Πρόκειται για εξαιρετική θέση θέας, από όπου μπορεί ο επισκέπτης να απολαύσει το υπέροχο και μοναδικό πανοραμικό τοπίο προς τη θάλασσα, την Ίμβρο, τη Λήμνο, και σε καλές συνθήκες το Άγιο Όρος στο βάθος του ορίζοντα, την κορυφή Βουνό αλλά και τις νοτιοδυτικές παραλίες του νησιού. Η θέση επίσης είναι ιδανική για την θέα του ηλιοβασιλέματος, ενώ εντυπωσιάζει η άγρια ομορφιά του άγονου τοπίου.



Προτεινόμενα έργα αναψυχής

Ο σύντομος χωματόδρομος πρόσβασης είναι βατός αλλά ασυντήρητος. Υπάρχει δυνατότητα να διαμορφωθεί ο χώρος κατάλληλα ως θέση θέας. Γι αυτό το λόγο προτείνεται:

 η συντήρηση και βελτίωση του χωματόδρομου ώστε να κυκλοφορούν άνετα τα επιβατικά αυτοκίνητα.

 να κατασκευασθούν κιόσκι και μερικά παγκάκια ξεκούρασης και απόλαυσης της θέας.

 τοποθέτηση ενημερωτικής πινακίδας με πληροφορίες για: α) τα χαρακτηριστικά του τοπίου με σχετικό χάρτη, β) με τα αντικείμενα της θέας και γ) τα οικολογικά χαρακτηριστικά της περιοχής.

 κατασκευή προστατευτικού κιγκλιδώματος λόγω των απόκρημνων πλαγιών.

 Παναγιά Κρημνιώτισσα

 Τρόπος πρόσβασης από τους κοντινότερους οικισμούς

Πρόσβαση από τον κεντρικό οδικό άξονα, από τη νότια πλευρά του νησιού στο δρόμο για την Παχιά Άμμο, λίγο πριν την παραλία στρίβουμε αριστερά και μέσω βατού χωματόδρομου - τσιμεντόδρομου μήκους 3 χλμ. φτάνουμε στο ξωκλήσι της Παναγιάς της Κρημνιώτισσας.



Περιγραφή των συνθηκών του περιβάλλοντος

Η θέση βρίσκεται στην νότια πλευρά του νησιού, σε υψόμετρο 311 μ. και στην περιοχή δεσπόζει το εκκλησάκι της Παναγίας της Κρημνιώτισας, το οποίο πήρε το όνομά του από το γεγονός ότι είναι κτισμένο πάνω σε απότομους γκρεμούς. Η γενική έκθεση είναι νότια, η περιοχή αποτελείται από απόκρημνες και βραχώδεις, εντυπωσιακές πλαγιές. Το έδαφος είναι άγονο, αβαθές με έντονα σημάδια της μακροχρόνιας υπερβόσκησης από τα κατσίκια. Το γεωολογικό υπόστρωμα ανήκει στην κατηγορία των γρανιτικών πετρωμάτων (γρανίτες).



Περιγραφή των ιδιαίτερων οικολογικών χαρακτηριστικών

Η ευρύτερη περιοχή χαρακτηρίζεται από αραιές και άκρως υποβαθμισμένες συστάδες πουρναριού, με έντονα κακοποιημένα άτομα, ενώ στην περιοχή του ξωκλησιού υπάρχουν υπεραιωνόβια άτομα πουρναριού με ύψος που φθάνει τα 15 μ. Στις χαμηλότερες θέσεις εμφανίζονται και τα φρυγανικά οικοσυστήματα.



Περιγραφή των αντικειμένων θέας και των ιδιαίτερων τοπιακών χαρακτηριστικών

Πρόκειται για εξαιρετική θέση θέας, από όπου μπορεί ο επισκέπτης να απολαύσει το υπέροχο και μοναδικό πανοραμικό τοπίο προς τη θάλασσα, την Ίμβρο, το λόφο του Άη Λια, την παραλία της Παχιάς Άμμου, τους εντυπωσιακούς απότομους γκρεμούς και την ομορφιά του ξωκλησιού. Η θέση επίσης είναι ιδανική για τη θέα του ηλιοβασιλέματος.



Υποδομές

Ο χωματόδρομος πρόσβασης είναι βατός αν και δύσκολος, ενώ υπάρχουν ενημερωτικές πινακίδες, οι οποίες σε συνδυασμό με τη θέση του ξωκλησιού κάνουν πολύ εύκολη την προσέγγιση. Η ύπαρξη νερού και βρύσης συντελεί στην διευκόλυνση της παραμονής και της απόλαυσης της υπέροχης θέας. Στη θέση υπάρχει το όμορφο ξωκλήσι, με τον προαύλιο χώρο, τα σκαλοπάτια και την περίφραξη.

Υπάρχει δυνατότητα να διαμορφωθεί ο χώρος κατάλληλα και να κατασκευασθούν κιόσκι και μερικά παγκάκια ξεκούρασης και απόλαυσης της θέας.



 Οροπέδιο πάνω από την Παναγιά Κρημνιώτισσα

Τρόπος πρόσβασης από τους κοντινότερους οικισμούς

Πρόσβαση από τον κεντρικό οδικό άξονα, από τη νότια πλευρά του νησιού στο δρόμο για την Παχιά Άμμο λίγο πριν την παραλία, στρίβουμε αριστερά και μέσω βατού χωματόδρομου - τσιμεντόδρομου μήκους 2 χλμ. πλησιάζουμε προς το εκκλησάκι της Παναγιάς Κρημνιώτισσας. Λίγο πριν το εκκλησάκι στρίβουμε αριστερά και ακολουθούμε το χωματόδρομο με κατεύθυνση Β - ΒΑ πάνω από το ξωκλήσι.



Περιγραφή των συνθηκών του περιβάλλοντος

Η θέση βρίσκεται στην νότια πλευρά του νησιού, σε υψόμετρο 481 μ. αρκετά υψηλότερα από το εκκλησάκι της Παναγίας της Κρημνιώτισσας. Η γενική έκθεση είναι νότια, η περιοχή αποτελείται από απόκρημνες και βραχώδεις, εντυπωσιακές πλαγιές. Το έδαφος είναι άγονο, με ελάχιστο βάθος με έντονα σημάδια της μακροχρόνιας υπερβόσκησης από τα κατσίκια. Το γεωλογικό υπόστρωμα ανήκει στην κατηγορία των γρανιτικών πετρωμάτων (γρανίτες).



Περιγραφή των ιδιαίτερων οικολογικών χαρακτηριστικών

Η ευρύτερη περιοχή χαρακτηρίζεται από αραιές και άκρως υποβαθμισμένες αραιές συστάδες πουρναριού, με έντονα κακοποιημένα άτομα, ενώ στην περιοχή υπάρχουν αρκετά υπεραιωνόβια άτομα πουρναριού με ύψος που φθάνει τα 15 μ. αλλά και άτομα γκορτσιάς (Pyrus amygdaliformis). Στις χαμηλότερες θέσεις εμφανίζονται και τα φρυγανικά οικοσυστήματα.



Περιγραφή των αντικειμένων θέας και των ιδιαίτερων τοπιακών χαρακτηριστικών

Πρόκειται για εξαιρετική θέση θέας, περικλειόμενη από βραχώδεις σχηματισμούς, από όπου ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει το υπέροχο και μοναδικό πανοραμικό τοπίο προς τη θάλασσα, την Ίμβρο και τη Λήμνο αλλά και την παραλία της Παχιάς Άμμου, τους εντυπωσιακούς απότομους γκρεμούς, την ομορφιά του ξωκλησιού από τα ανάντι. Η θέση επίσης είναι ιδανική για την θέα του ηλιοβασιλέματος. Το σημείο οριοθετείται από τις κοιλάδες του Βάτου, της Παχιάς Άμμου και βλέπει τις κορυφές Ξύδι, Βουνό, Γάιδαρος και Λουλούδι.



Υποδομές

Ο χωματόδρομος πρόσβασης είναι σχετικά βατός. Υπάρχει δυνατότητα να διαμορφωθεί ο χώρος κατάλληλα ως θέση θέας. Γι αυτό το λόγο προτείνεται:

• η συντήρηση και βελτίωση του χωματόδρομου ώστε να κυκλοφορούν άνετα τα επιβατικά αυτοκίνητα.

• να κατασκευασθούν κιόσκι και μερικά παγκάκια ξεκούρασης και απόλαυσης της θέας.

• τοποθέτηση ενημερωτικής πινακίδας με πληροφορίες για: α) τα χαρακτηριστικά του τοπίου με σχετικό χάρτη, β) με τα αντικείμενα της θέας και γ) τα οικολογικά χαρακτηριστικά της περιοχής.

Φωτογραφικό υλικό



 Φαράγγι και καταρράκτης Βάτου

Τρόπος πρόσβασης από τους κοντινότερους οικισμούς

Δεν υπάρχει οδικό δίκτυο προς το Βάτο, ωστόσο από το λιμανάκι των Λουτρών (Θέρμα), ξεκινά καραβάκι προς την παραλία του Βάτου. Από την παραλία του Βάτου μπορεί να ξεκινήσει κανείς την ανάβαση του φαραγγιού που διαρκεί περίπου 1 ώρα και 15 λεπτά και έχει μέτριο βαθμό δυσκολίας. Φθάνοντας στην προτελευταία βάθρα πριν τον καταρράκτη, η οποία έχει βάθος 2,5 μέτρα, πρέπει να κολυμπήσουμε για να την περάσουμε και να φθάσουμε στον καταρράκτη και στην βάθρα που σχηματίζει.



Περιγραφή των συνθηκών του περιβάλλοντος

Το ρέμα στο φαράγγι του "Βάτου" αποτελεί έναν από τους χειμαρικού τύπου ποταμούς της Σαμοθράκης οι οποίοι μπορεί να έχουν περιοδική ροή σε ετήσιο κύκλο ή σε ξηρές χρονιές και μπορεί να εμφανίζονται σε περιοχές με ήπιες έως και πολύ ισχυρές κλίσεις (100%) και σε υψόμετρα έως και 1400μ. Το υψόμετρο του φαραγγιού ξεκινά από τα 0 μ. και φθάνει τα 120μ., στο σημείο που βρίσκεται ο καταρράκτης. Η έκθεση είναι νότια και οι κλίσεις των πλαγιών του φαραγγιού είναι έντονες, σχεδόν κάθετες, καθώς το φαράγγι στο μεγαλύτερο τμήμα του αποτελείται από απόκρημνες, βραχώδεις πλαγιές. Το έδαφος είναι άγονο, απογυμνωμένο και πετρώδες, ενώ το γεωλογικό υπόθεμα αποτελείται από γρανιτικά πετρώματα (γρανίτες).



Περιγραφή των ιδιαίτερων οικολογικών χαρακτηριστικών

Στην ευρύτερη περιοχή του φαραγγιού συναντάμε τη φυτοκοινωνική ένωση Arbuto andrachne-Quercetum ilicis με χαρακτηριστικό δασοπονικό είδος την γλιστροκουμαριά (Arbutus andrachne). Κατά θέσεις εντός της κοίτης του ρέματος εμφανίζεται σποραδικά και ο οικότοπος του ανατολικής πλατάνου (Platanus orientalis). Άλλα δασοπονικά είδη που θα συναντήσουμε είναι το πουρνάρι (Quercus coccifera), το φιλύκι (Phillyrea latifolia) και η πικροδάφνη (Nerium oleander). Η ποιότητα τόπου είναι πολύ κακή για την ανάπτυξη της βλάστησης, ωστόσο είναι εντυπωσιακό το γεγονός πως πολλά δέντρα είναι ριζωμένα μέσα στους βράχους.



Περιγραφή των αντικειμένων θέας και των ιδιαίτερων τοπιακών χαρακτηριστικών

Αν εξαιρέσουμε την πανέμορφη παραλία του Βάτου, το φαράγγι του Βάτου κρύβει μέσα του μεγάλη μαγεία για αυτόν που θα το διαβεί. Πρόκειται για μια πολύ εντυπωσιακή και άγρια διαδρομή μέσα σε φαράγγι. Ο επισκέπτης διασχίζει το φαράγγι, περπατώντας κατά μήκος της κοίτης του ρέματος, ανάμεσα σε αμμώδεις θέσεις, μεγάλες λευκές κροκάλες, βράχια και σε τρεχούμενα νερά. Συναντά επίσης μικρές βάθρες με γάργαρα νερά. Θα εντυπωσιασθεί από την διαδρομή και ειδικότερα από γεωμορφολογία του φαραγγιού με τις άγριες απόκρημνες πλαγιές του αλλά και από τα μικρά τοπία χαρακτηριστικών μορφών που ξετυλίγονται μπροστά του. Στο τέλος, θα απολαύσει τη μαγεία του ξεχωριστού καταρράκτη ύψους περίπου 8μ., με τη βάθρα που δημιουργεί, στην οποία μπορεί να κολυμπήσει.



Προτεινόμενα έργα αναψυχής

Προτείνεται:

• η εγκατάσταση δύο ενημερωτικών πινακίδων, η μία στην αρχή της διαδρομής με πληροφορίες για τη διαδρομή ανάβασης, όπως απαιτούμενος χρόνος, ενδεικνυόμενη ενδυμασία (μαγιό, καπέλο, κλπ.) και τα χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος της διαδρομής, και η δεύτερη στο τέλος της διαδρομής, με πληροφορίες σχετικά με το ύψος καταρράκτη, βάθος βάθρας, οικολογικά χαρακτηριστικά της περιοχής κλπ.

Φωτογραφικό υλικό



 Κρεμαστός καταρράκτης - Γριάς τα Πανιά

Τρόπος πρόσβασης από τους κοντινότερους οικισμούς

Δεν υπάρχει οδικό δίκτυο προς αυτό το απροσπέλαστο και άγριο κομμάτι του νησιού. Ωστόσο από το λιμανάκι των Λουτρών (Θέρμα), ξεκινά καραβάκι προς την παραλία του Βάτου. Κατά την πλεύση του καραβιού περνάμε μπροστά από τον Κρεμαστό καταρράκτη και τους γεωλογικούς σχηματισμούς που οι Σαμοθρακίτες αποκαλούν "της Γριάς τα Πανιά". Εφόσον είναι σύμφωνος και ο καπετάνιος, το καράβι παραπλέει πολύ αργά προκειμένου να θαυμάσουμε τον καταρράκτη και της "Γριάς τα Πανιά".



Περιγραφή των συνθηκών του περιβάλλοντος

Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό άγριο, άγονο τοπίο που ξετυλίγεται στις απόκρημνες νότιες, μη προσβάσιμες οδικώς, πλαγιές του νησιού. Το χειμώνα τα νερά του καταρράκτη πέφτουν στη θάλασσα από το ύψος των 100 μ. Η έκθεση του καταρράκτη αλλά και των γεωλογικών σχηματισμών είναι νότια. Οι κλίσεις των πλαγιών είναι έντονες, σχεδόν κάθετες και σχηματίζουν απόκρημνες απροσπέλαστες πλαγιές. Το έδαφος είναι άγονο, πετρώδες και αναπτύσσεται πάνω σε γρανιτικά πετρώματα.



Περιγραφή των ιδιαίτερων οικολογικών χαρακτηριστικών

Στη θέση αυτή η βλάστηση είναι περιορισμένη αφού οι συνθήκες είναι ιδιαίτερα δυσμενείς για την ανάπτυξη της βλάστησης. Επικρατούν τα φρυγανικά οικοσυστήματα αλλά και μεμονωμένα διάσπαρτα άτομα των ειδών γλιστροκουμαριά (Arbutus adrachne) και πουρνάρι (Quercus coccifera). Όλη η ευρύτερη περιοχή, με τις βραχώδεις ακτές και τις αμμώδεις μικροαποθέσεις αποτελούν καταφύγιο για τη μεσογειακή φώκια (Mocachus monachus), ενώ μπορεί να συναντήσει κανείς δελφίνια (Delphinus delphis) και διάφορα θαλασσοπούλια όπως οι θαλασσοκόρακες (Phalacrocorax aristotelis).



Περιγραφή των αντικειμένων θέας και των ιδιαίτερων τοπιακών χαρακτηριστικών

Κατά την πλεύση του καραβιού και πριν αντικρύσουμε τον καταρράκτη μπορεί να θαυμάσει κανείς τις άγριες απροσπέλαστες ακτές του νησιού όπου αποτελούν και καταφύγια τις φώκιας. Στη συνέχεια μπορούμε να θαυμάσουμε τον καταρράκτη "Κρεμαστό Νερό" να κυλάει κάθετα στα απόκρημνα βράχια και να πέφτει αφρισμένος στη θάλασσα και παραπέρα τους σπάνιους "ζωγραφισμένους" γεωλογικούς σχηματισμούς τα γνωστά "Πανιά της γριάς" και να ακούσουμε το μύθο για την ονομασία.



Φωτογραφικό υλικό

Ακολουθεί σειρά φωτογραφιών σχετικών με τα αντικείμενα της θέας αλλά και των ιδιαίτερων οικολογικών χαρακτηριστικών της θέσης.



Παρουσίαση των σημαντικών θέσεων στην ανατολική πλευρά του νησιού

 Ακρωτήρι Κήπος

Τρόπος πρόσβασης από τους κοντινότερους οικισμούς

Από τον κεντρικό οδικό άξονα στα βόρεια του νησιού, πριν φτάσουμε στο τέλος του δρόμου και στην παραλία των Κήπων, πριν την τελευταία στροφή συναντούμε ένα πλάτωμα στην εξωτερική πλευρά του δρόμου, προς τη μεριά της θάλασσας. Το πλάτωμα δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλο, ωστόσο μπορούν να σταθμεύσουν πέντε αυτοκίνητα.



Περιγραφή των συνθηκών του περιβάλλοντος

Το υψόμετρο της θέσης είναι 60 μ., βρίσκεται πάνω σε κλιτύ με έκθεση Α και κλίση κλιτύος 40%. Το έδαφος είναι αβαθές, υπερβοσκημένο και διαταραγμένο, ενώ το γεωλογικό υπόθεμα αποτελείται από γρανιτικά πετρώματα. Επικρατούν πολύ ισχυροί άνεμοι που δυσκολεύουν την παραμονή στη θέση αυτή.



Περιγραφή των ιδιαίτερων οικολογικών χαρακτηριστικών

Στη θέση αυτή συναντά κανείς τα τυπικά φρυγανικά οικοσυστήματα με βαθμό εδαφοκάλυψης 60% και με επικρατούντα φυτικά είδη τα Sarcopoterium spinosum και Ballota acetabulosa.



Περιγραφή των αντικειμένων θέας και των ιδιαίτερων τοπιακών χαρακτηριστικών

Στη θέση θα μπορούσαμε να δώσουμε τον τίτλο "δαμάζοντας τους ανέμους" διότι αυτή την αίσθηση δίνει στον παρατηρητή που θα την επισκεφτεί. Η θέση αυτή αποτελεί την πλέον χαρακτηριστική θέση θέας με βάση την αρχιτεκτονική του τοπίου. Ιδιαίτερα αντικείμενα θέας που μπορεί να απολαύσει ο παρατηρητής, από τη θέση αυτή, είναι στα ανατολικά η θάλασσα (συνήθως τρικυμιώδης), η ξεχωριστή παραλία των Κήπων με τα μαύρα βότσαλα και οι γκρεμοί των Κήπων, το νησί Ίμβρος που ξεχωρίζει στον ορίζοντα της θάλασσας, ενώ στις δυτικές πλαγιές, προς το εσωτερικό του νησιού μπορεί να απολαύσει τα χαρακτηριστικά φρυγανικά, άγρια τοπία.



Προτεινόμενα έργα αναψυχής

Προτείνεται:

• η κατασκευή ενός κιόσκι με εσωτερικά παγκάκια προκειμένου να μπορέσει ο επισκέπτης να απολαύσει αυτό το ξεχωριστό τοπίο, διότι η διάρκεια της παραμονής του εξαρτάται κατά πολύ από τους δυνατούς ανέμους.

• η τοποθέτηση ενημερωτικής πινακίδας με πληροφορίες για τα αντικείμενα θέας και τα οικολογικά χαρακτηριστικά της περιοχής.

• επίσης επιβάλλεται η κατασκευή προστατευτικού κιγκλιδώματος μερικών μέτρων από το δρόμο προς τη πλευρά της θάλασσας.

Φωτογραφικό υλικό



 Διάσελο στο ρέμα των Κήπων

Τρόπος πρόσβασης από τους κοντινότερους οικισμούς

Από τον κεντρικό οδικό άξονα στα βόρεια του νησιού και αφού φτάσουμε στο τέλος του δρόμου στην παραλία των Κήπων αφήνουμε το αυτοκίνητο και ακολουθούμε το Ρέμα των Κήπων με τα πόδια για περίπου 30'. Μετά από μια σύντομη, ανοδική αλλά εύκολη διαδρομή συναντούμε τον αυχένα (διάσελο) που βρίσκεται πάνω από το ρέμα, από το οποίο μπορούμε να θαυμάσουμε την υπέροχη παραλία των Κήπων αλλά και το εσωτερικό του νησιού (βόρεια πλευρά).



Περιγραφή των συνθηκών του περιβάλλοντος

Το υψόμετρο της θέσης είναι 152 μ., βρίσκεται πάνω στον αυχένα που ενώνει τις δύο πλαγιές του ρέματος των Κήπων, με θέα προς όλες τις κατευθύνσεις. Οι κλίσεις γενικά είναι μέτριες. Το έδαφος είναι αβαθές και χαρακτηρίζεται από μέτρια γονιμότητα ενώ τα πετρώματα είναι γρανιτικά.



Περιγραφή των ιδιαίτερων οικολογικών χαρακτηριστικών

Η θέση αυτή αποτελεί το σημείο επαφής των συστάδων τραχείας Πεύκης που βρίσκονται στην πίσω (εσωτερική), βορειοδυτική πλευρά του λόφου του Προφήτη Ηλία με το δάσος των αείφυλλων πλατύφυλλων στις απέναντι πλαγιές, καθώς και τις συστάδες ανατολικής πλατάνου προς τα κατάντι του ρέματος, προς την παραλία των Κήπων. Πάνω στο διάσελο υπάρχει μικρή συστάδα με σφενδάμια και φιλύκι (Acer monspensulanum και Phillyrea latifolia) ενώ στη διαδρομή υπάρχουν μεμονωμένα υπεραιωνόβια άτομα των παραπάνω ειδών.



Περιγραφή των αντικειμένων θέας και των ιδιαίτερων τοπιακών χαρακτηριστικών

Από την περικλειόμενη από συστάδα τραχείας Πεύκη τοποθεσία αυτή, μπορεί κανείς να θαυμάσει την υπέροχη παραλία των Κήπων, την κοιλάδα του ρέματος των Κήπων με τα πλατάνια, την Ίμβρο, το λόφο του Προφήτη Ηλία, την κορυφή Αφάκι, την πλαγιά Χορεύτρα και το Αιγαίο Πέλαγος. Αν επισκέπτης στραφεί προς το εσωτερικό και στα βόρεια μπορεί να απολαύσει το δάσος της Πεύκης, τις δασωμένες πλαγιές και τις αγροτικές εκτάσεις με φόντο το Θρακικό πέλαγος.



Προτεινόμενα έργα αναψυχής

Ο χώρος είναι κατάλληλος για τη δημιουργία ελαφριάς υποδομής αναψυχής. Προτείνεται:

• η κατασκευή ενός κιόσκι με μια σειρά από παγκάκια προκειμένου να μπορέσει ο επισκέπτης να ξεκουραστεί από τη διαδρομή και ταυτόχρονα να απολαύσει αυτό το ξεχωριστό τοπίο.

• η τοποθέτηση ενημερωτικής πινακίδας με πληροφορίες για: α) τα οικολογικά χαρακτηριστικά της περιοχής και την ποικιλότητα της βλάστησης, β) τα αντικείμενα της θέας και γ)τα χαρακτηριστικά του τοπίου με σχετικό χάρτη.

• η σήμανση του μονοπατιού από την παραλία των Κήπων μέχρι το διάσελο και η συνέχισή του μέχρι την κορυφή Προφήτης Ηλίας.

• η επανακατασκευή της βρύσης στη μέση περίπου της διαδρομής μέχρι το διάσελο και η εξασφάλιση πόσιμου νερού.

Φωτογραφικό υλικό

Ακολουθεί σειρά φωτογραφιών σχετικών με τα αντικείμενα της θέας αλλά και των ιδιαίτερων οικολογικών χαρακτηριστικών της θέσης.



Συμπεράσματα

Όπως προαναφέρθηκε οι φυσικές ομορφιές του νησιού είναι ανεπανάληπτες, σε συνδυασμό δε με την υψηλή οικολογική αξία των οικοσυστημάτων του νησιού, προσδίδουν στο νησί έναν μοναδικό χαρακτήρα και μια ξεχωριστή ταυτότητα που παρόμοια δεν έχει άλλο ελληνικό νησί.

Στη μοναδικότητα του νησιού έχει συμβάλλει η γεωγραφική του θέση, καθώς είναι ένα σχετικά απομονωμένο νησί, μακριά από τα μεγάλα αστικά κέντρα και με σχετικά δύσκολη πρόσβαση. Έτσι ως τουριστικός προορισμός παραμένει έξω από τα μεγάλα οργανωμένα τουριστικά δίκτυα, ενώ η απουσία μεγάλων τουριστικών μονάδων έχει συμβάλλει στην αποφυγή του φαινομένου του μαζικού τουρισμού που παρατηρείται σε άλλα νησιά.

Όλα τα παραπάνω συνέβαλαν στην διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος του νησιού με αναλλοίωτα τα φυσικά χαρακτηριστικά των φυσικών οικοσυστημάτων καθώς αυτά έμειναν ανέπαφα από τα φαινόμενα του μαζικού τουρισμού και των έντονων ανθρώπινων επεμβάσεων.



Αυτά όμως αποτελούν την μία όψη καθώς από την άλλη πλευρά:



1. Η κατάσταση όσον αφορά την τουριστική υποδομή, την ενημέρωση, την παροχή διευκολύνσεων στον επισκέπτη για την απόλαυση του μοναδικού φυσικού περιβάλλοντος του νησιού είναι σε βρεφικά στάδια. Και το πιο τραγικό είναι ότι όλες αυτές οι ελλείψεις στις υποδομές συμβάλλουν στην ταλαιπωρία των επισκεπτών, στη δημιουργία εχθρικών εντυπώσεων και σε ορισμένες περιπτώσεις στην εμφάνιση τραγικών ατυχημάτων που κοστίζουν και ανθρώπινες ζωές. Πόσα ατυχήματα έχουν συμβεί στα γλιστερά βράχια, γύρω από τις βάθρες και τους καταρράκτες λόγω πλημμελούς ενημέρωσης ή μη απαγόρευσης ορισμένων δραστηριοτήτων χωρίς την απαραίτητη υποδομή και εμπειρία;



2. Η υπερβόσκηση από τα κατσίκια είναι τρομερή και αποτελεί μοναδικό φαινόμενο στον ελληνικό χώρο (πιθανόν και παγκοσμίως). Η μακροχρόνια κακοποίηση της βλάστησης δεν μπορεί να περιγραφεί με λόγια, τα αρνητικά αποτελέσματα είναι μοναδικά στον κόσμο. Ο περιορισμός της βόσκησης στα όρια της βοσκοϊκανότητας, η χωροταξική ρύθμιση, ανάλογα με τις ανάγκες των ζώων αλλά και των οικοσυστημάτων και η οργάνωση της όλης παραγωγικής διαδικασίες πάνω σε μια ορθολογική βάση πρέπει να αποτελέσει πρώτη προτεραιότητα για την τοπική κοινωνία.



3. Παρατηρείται παντελής έλλειψη συστηματικής διαχείρισης και προστασίας των δασών και των οικοσυστημάτων γενικότερα. Ο κίνδυνος πυρκαγιάς για ορισμένα οικοσυστήματα είναι τεράστιος κατά την σχετικά μικρή καλοκαιρινή περίοδο, ενώ δεν υπάρχει υποδομή για την αποτελεσματική προστασία των δασών. Δεν υπάρχει δασικό οδικό δίκτυο, με αποτέλεσμα ολόκληρες περιοχές του νησιού να είναι απροσπέλαστες, έτσι στην περίπτωση της πυρκαγιάς δεν υπάρχει καμιά δυνατότητα κατάσβεσης. Δεν υπάρχει επίσης κανένα προληπτικό μέτρο. Χαρακτηριστικό είναι ότι στην πυρκαγιά του καλοκαιριού του 2008, παραλίγο θα καιγόταν και το Δασονομείο!



Προτάσεις

Με βάση την ανάλυση των αποτελεσμάτων της παρούσας μελέτης, η ομάδα μελέτης προέβη στη διατύπωση ορισμένων προτάσεων με σκοπό αφενός τη βελτίωση της οικολογικής κατάστασης του νησιού και αφετέρου την δημιουργία καλύτερων προϋποθέσεων για την ανάπτυξη του εναλλακτικού τουρισμού στο νησί της Σαμοθράκης.



Οι περισσότερες από τις προτάσεις αυτές μπορούν να εφαρμοσθούν άμεσα, χωρίς πολύ μεγάλο κόστος, ενώ τα αποτελέσματά τους θα είναι άμεσα και χειροπιαστά και θα ωφελήσουν τα μέγιστα την τοπική κοινωνία, συμβάλλοντας ταυτόχρονα προς την κατεύθυνση της αειφορικής διαχείρισης των φυσικών πόρων και την προστασία του περιβάλλοντος.



Ακολουθεί κατάλογος προτάσεων που αφορούν την υλοποίηση έργων (κυρίως) και την εκπόνηση των απαραίτητων μελετών. Πρέπει να σημειωθεί ότι ο κατάλογος αυτός είναι ανοιχτός, καθώς τα προβλήματα που απαιτούν λύσεις είναι άπειρα.

• Έργα ανάδειξης των σημαντικών θέσεων που καταγράφηκαν στην παρούσα μελέτη, έτσι όπως αυτά περιγράφονται για την κάθε θέση. Στα έργα αυτά περιλαμβάνονται:

1. Σχεδιασμός δικτύου περιβαλλοντικών μονοπατιών και μονοπατιών μελέτης της φύσης με κατάλληλη χάραξη για την ανάδειξη των φυσικών ομορφιών του νησιού.

2. Τοποθέτηση ενημερωτικών πινακίδων αλλά και απαγορευτικών πινακίδων (για την αποφυγή ατυχημάτων), σε κατάλληλες θέσεις με πληροφορίες για τις οικολογικές αξίες των οικοσυστημάτων, τα τοπιακά χαρακτηριστικά και κατάλληλους χάρτες.

3. Παραγωγή έντυπου ενημερωτικού υλικού για τις φυσικές ομορφιές του νησιού και τον ασφαλή τρόπο πρόσβασής τους.

• Σταδιακή ρύθμιση της βοσκής στα όρια της βοσκοϊκανότητας του νησιού και χωροταξική διευθέτηση του ζητήματος της βόσκησης.

• Συστηματική καταγραφή του φυσικού πλούτου του νησιού, όπως συστηματική καταγραφή των υπεραιωνόβιων δέντρων και συστάδων (και προβολή αυτών), προώθηση των ζητημάτων προστασίας της φύσης (η περιοχή ανήκει στο δίκτυο ΦΥΣΗ 2000 αλλά αυτό δεν έχει καμία επίπτωση στη βελτίωση της κατάστασης των οικοσυστημάτων).

Στο νησί υπάρχουν υπεραιωνόβια δένδρα πολλών ειδών, που σπάνια τα συναντά κανείς, όπως:

Δρυς

Πουρνάρι

Ίταμος

Πλατάνι

Καστανιά

Κοκορεβυθιά

Άρκευθος

Σφενδάμι

Φιλύκι

Γκορτσιά

Τα δένδρα αυτά, τα οποία σε πολλές περιπτώσεις σχηματίζουν συστάδες (ομάδες δηλ.) από υπεραιωνόβια άτομα, αποτελούν μοναδική φυσική κληρονομιά όχι μόνο για το νησί αλλά και για τη χώρα, και θα πρέπει να προστατευτούν ως κόρη οφθαλμού. Ταυτόχρονα θα πρέπει να αναδειχθούν και να αποτελέσουν στοιχεία προβολής του νησιού, καθώς πολλά από αυτά θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν και ως "μνημεία της φύσης". Η προσπάθεια ανάδειξης θα πρέπει να ξεκινήσει με καταγραφή των εντυπωσιακότερων δένδρων, με προσδιορισμό της ηλικίας τους και χαρτογράφηση των θέσεων που βρίσκονται.

• Τα δάση του νησιού χρήζουν συστηματικής διαχείρισης και προστασίας καθώς πολλά από αυτά αποτελούν πολύτιμα οικοσυστήματα. Το παράλιο δάσος του σκλήθρου, το δρυοδάσος Μαρτίνη και τα υπόλοιπα δρυοδάση, οι παραποτάμιες συστάδες ανατολικού πλατάνου, είναι μοναδικά οικοσυστήματα τα οποία θα πρέπει να διαχειρίζονται συστηματικά, με σκοπό της διατήρηση της υψηλής οικολογικής τους αξίας και της βιοποικιλότητας τους. Η εκπόνηση ειδικού διαχειριστικού σχεδίου της περιοχής NATURA 2000 μπορεί να συμβάλλει προς την κατεύθυνση αυτή.

• Εκπόνηση αντιπυρικής μελέτης και οργάνωση της αντιπυρικής προστασίας των δασών του νησιού.

• Συστηματική και μακρόχρονη προσέγγιση για τη διαχείριση του υδάτινου πλούτου του νησιού, λαμβάνοντας υπόψη την οδηγία 2000/60/ΕΚ της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για την ορθολογική διαχείριση των υδάτων σε επίπεδο



Βιβλιογραφία

Δορδάνας Σ., Μαλκίδης Φ., 2006. Σαμοθράκη: Ιστορία - Αρχαιολογία - Πολιτισμός. Εκδ. Επίκεντρο.



Δραγούμης Ι., 2005. Η Σαμοθράκη. Εκδ. Πελεκάνος.



Ι.Γ.Μ.Ε., 1983. Γεωλογικός Χάρτης της Ελλάδας. Κλίμακα 1: 500.000. Αθήνα



Λεκάκης Γ. 2006. Σαμοθράκη η Ιερά Νήσος. Εκδ. Ερωδιός.



Lukas O.W.R., 1991. The Design of Forest Landscapes. Oxford University Press. N. York. pp. 381.



Οικοτουριστικός και Ορειβατικός Χάρτης Σαμοθράκης, 2004. ΟΙΚΟΤΟΠΙΑ και Δημοτική Επιχείρηση Ανάπτυξης Σαμοθράκης.



ROAD Εκδόσεις A.E. Χάρτης Σαμοθράκης.



Τσιτσώνη Θ., Γκανάτσας Π., Ζάγκας Θ., 2005. Δασοκομία και διαμόρφωση δασικού τοπίου. Πρακτικά Ημερίδας Δράμα.



Τσούνης Γ. 2002. ΣΑΜΟΘΡΑΚΗ Οικοτουριστικός Οδηγός. Έκδοση Δήμου Σαμοθράκης.



Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ. 2003. Βάση Δεδομένων Δικτύου NATURA 2000.



Χατζηστάθης Α. και Ισπικούδης Ι., 1995. Προστασία της Φύσης και Αρχιτεκτονική του Τοπίου. Εκδόσεις Γιαχούδη-Γιαπούλη. Θεσσαλονίκη.



Παράρτημα

Χάρτης με τις θέσεις θέας και αξιόλογων περιβαλλοντικών στοιχείων της νήσου Σαμοθράκης