Η αντιγραφή του Τισιάνο, 1971, Λάδι σε πανί. Ίδρυμα Γιάννη Τσαρούχη
του Γιάννη Τσαρούχη
Ο Γκρέκο επήγε στην Ιταλία με τον ίδιο τρόπο που πάμε σήμερα στην Ιταλία σαν επαρχιώτες ή στη Γαλλία ή στην Αγγλία, αναγνωρίζοντας την ανωτερότητα αυτών των μερών για τα γράμματα και τις τέχνες. Αλλά όπως όλοι οι Έλληνες ήταν ένα επαρχιωτόπουλο με μεγάλες ιδέες πάνω από το κεφάλι του και ήθελε να κατακτήσει τη Δύση, να την κάνει η δική του, δηλαδή ως μαθητής και μετά να γίνει δάσκαλος. Είναι το αιώνιο ελληνικό πνεύμα που θέλει να εξουδετερώσει ό,τι τον καταπλήσσει για να καταπλήξει ο ίδιος μετά. Κι’ έτσι η ιστορία του Γκρέκο, αν βγάλουμε τη ζωγραφική και βάλουμε μια επιστήμη μέσα ή μια κοινωνική θέση, είναι η ιστορία όλων των Ελλήνων είν’ η ιστορία του Καζαντζάκη, είν’ η ιστορία του Μητρόπουλου είν’ η ιστορία της Κάλας, είναι η αναγνώρισις της ανωτερότητος της Ευρώπης και με αυτή θέλουμε να κάνουμε μία μονομαχία.
Μην ξεχνούμε ότι η ελληνική κουλτούρα η πατροπαράδοτη που διατήρησε το Βυζάντιο μεταφέρθηκε στη Δύση και θέλομε σε αυτή τη Δύση εμείς να είμαστε οι επίτροποι αυτής της κουλτούρας. Αυτή είναι μια Μεγάλη Ιδέα πιο πραγματοποιήσιμη από την ιδέα να καταλάβουμε όλο το βασίλειο που είχε το Βυζάντιο, διότι εξαρτάται από εμάς και όχι από τις Μεγάλες Δυνάμεις, τόσο πολύ. Και έχουμε μερικούς ανθρώπους όχι πολλούς, μερικούς, οι οποίοι το πέτυχαν αυτό το πράγμα, να θεωρούνται αντάξιοι της Μεγάλης Ιδέας και να θεωρούνται ως Έλληνες και ως Ευρωπαίοι πρώτοι. Έχουμε και πολλά πτώματα σε αυτή τη μάχη και πολλά ερείπια και πολλά ναυάγια. Πιο πολλά ναυάγια από επιτυχίες. Αλλά είναι ένα ιδανικό ελληνικό το να κατακτήσουμε τη γνώση της Δύσεως που την αναγνωρίζουμε ως νέας Αθήνας, ως νέα Ελλάδα, και μετά να την ξεπεράσομε. Μερικοί σταματάνε στο να περάσουν απαρατήρητοι για να θεωρούνται εφάμιλλοι της Ευρώπης. Αυτοί είναι μικροί άνθρωποι, υπάρχουν πολλοί Ευρωπαίοι ώστε να προστεθούν κι άλλοι. Το δονκιχωτικό ιδεώδες να γίνουμε πρώτοι μεταξύ των εξελληνισμένων Ευρωπαίων, παρόλο που φαίνεται υπερφίαλο, είναι πιο λογικό.
[Γιάννης Τσαρούχης, Μαθήματα ζωγραφικής, στη Χίο 1981, εκδ. Άγρα, Αθήνα 2023 σσ. 301-302]
