Τρίτη 5 Ιανουαρίου 2010

Βιβλίο για τους Πομάκους. Ν. Κόκκας- Θ. Μαλκίδης (επιμ)



Ένα νέο βιβλίο με τίτλο «Μετασχηματισμοί της συλλογικής ταυτότητας των Πομάκων» κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Σπανίδη. Το βιβλίο προσεγγίζει μέσα από τα κείμενα έξι συγγραφέων το ζήτημα του μετασχηματισμού της συλλογικής ταυτότητας των Πομάκων της Θράκης συνοψίζοντας έναν τεράστιο όγκο της σχετικής διεθνούς βιβλιογραφίας. Οι αναφορές των έξι συγγραφέων κινούνται στο χώρο της ιστορίας, της λαογραφίας, της κοινωνιολογίας, της γλωσσολογίας και της κοινωνικής ανθρωπολογίας.
Το πρώτο κείμενο του Παναγιώτη Παπαδημητρίου («Μετασχηματισμοί της εθνοτικής ταυτότητας των Πομάκων (1878-1940)») αποτελεί μια σημαντική ιστορική εισαγωγή που καλύπτει χρονικά την περίοδο από την ίδρυση του βουλγαρικού κράτους μέχρι το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Ο Π.Παπαδημητρίου προσδιορίζει αναλυτικά το πεδίο έρευνας και με ένα ευρύ φάσμα αναφορών τόσο στο χώρο της Ελλάδας όσο και της Βουλγαρίας περιγράφει τις πολλαπλές διακυμάνσεις της πομακικής ταυτότητας κατά τη μετάβαση από τις σχέσεις συνύπαρξης των εθνοτικών ομάδων του 19ου αιώνα ως τη διαμόρφωση των εθνικών κρατών στα Βαλκάνια.
Στο δεύτερο κείμενο, του Θεοφάνη Μαλκίδη («Οι Ελληνοτουρκικές σχέσεις και πολιτικές ως παράγοντες του μετασχηματισμού της ταυτότητας των Πομάκων της ελληνικής Θράκης 1930-σήμερα»), αναλύεται ο ρόλος που διαδραμάτισαν οι μεταβολές στις ελληνοτουρκικές σχέσεις στην εξέλιξη της ταυτότητας των Πομάκων της ελληνικής Θράκης από το 1930 μέχρι σήμερα. Ο Θ.Μαλκίδης προσπαθεί να αναδείξει τους κυριότερους παράγοντες που επηρέασαν την πομακική ταυτότητα σε συνάρτηση με την επίσημη κρατική πολιτική και τη διείσδυση του τουρκικού εθνικισμού στη Θράκη.
Το τρίτο κείμενο ανήκει στη Φωτεινή Τσιμπιρίδου («Πομάκος σημαίνει άνθρωπος του βουνού». Εννοιολογήσεις και βιώματα του «τόπου» στις κατασκευές και τις πολιτικές μειονοτικών περιθωριακών ταυτοτήτων»). . Πρόκειται για ένα κείμενο «κλασικό» που πρωτοδημοσιεύτηκε το 2000 αλλά διατηρεί την επικαιρότητά του ως προς την περιγραφή της διαμόρφωσης της μειονοτικής ταυτότητας αλλά και της αμφισημίας των πολλαπλών ταυτοτήτων των «ανθρώπων του βουνού».
Με το ζήτημα της ορολογίας για τη μειονότητα στο σύνολό της, αλλά και για την κάθε ομάδα ξεχωριστά, ασχολείται η Κατερίνα Μάρκου («Η χρησιμοποιούμενη ορολογία για τους «μουσουλμάνους» της ελληνικής Θράκης»). Η συγγραφέας τονίζει τις πολιτικές και ιδεολογικές συνιστώσες που καθορίζουν τόσο τους ετεροπροσδιορισμούς όσο και τους αυτοπροσδιορισμούς των ομάδων, εφόσον το ζήτημα των μειονοτικών ταυτοτήτων εγγράφεται, ουσιαστικά, στο πεδίο διαφορετικών κάθε φορά, και ανάλογα με τη συγκυρία, πολιτικών σκοπιμοτήτων.
Με τις πολιτικές και κοινωνικές διαστάσεις της θεσμοθετημένης διγλωσσίας στην εκπαίδευση των Πομάκων ασχολείται η Δόμνα Μιχαήλ («Ο ρόλος της γλώσσας στην εκπαίδευση των Πομάκων της Δ.Θράκης: Πολιτικές και κοινωνικές διαστάσεις»). Ειδικότερα, η Δ.Μιχαήλ θεωρεί πως η χρήση της μητρικής γλώσσας από τους Πομάκους ενισχύει την αίσθηση της ταυτότητάς τους. Επίσης, αναφερόμενη στις συνέπειες που έχει η απαξίωση της μητρικής γλώσσας από το επίσημο εκπαιδευτικό σύστημα, επισημαίνει τις μαθησιακές δυσκολίες που συναντούν οι τρίγλωσσοι Πομάκοι μαθητές ως προς την πρόσκτηση βασικών δεξιοτήτων.
Το τελευταίο κείμενο του βιβλίου, γραμμένο από το Νικόλαο Κόκκα («Οι Πομάκοι της Βουλγαρικής Ροδόπης»), αναφέρεται στους Πομάκους του βουλγαρικού τμήματος της Ροδόπης. Ο Ν.Κόκκας παρουσιάζει τις σχέσεις των Πομάκων της βουλγαρικής Ροδόπης με το βουλγαρικό κράτος, τις πολιτικές αφομοίωσης που ακολουθήθηκαν κατά το παρελθόν καθώς και τις κυρίαρχες στάσεις των Πομάκων της Βουλγαρίας απέναντι στην ιστορία τους.
Το νέο βιβλίο «Μετασχηματισμοί της συλλογικής ταυτότητας των Πομάκων» συγκεντρώνει ένα ευρύ φάσμα επιστημονικών απόψεων αναφορικά με τους Πομάκους και αποτελεί μια νέα συνεισφορά στην ελληνική βιβλιογραφία περί μειονοτικών ταυτοτήτων.