γράφει ο Γεώργιος Τάτσιος, τ.Πρόεδρος Συνδέσμου Φίλων Οχυρού Ιστίμπεη
ΛΟΧΙΑΣ ΙΤΣΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ - ΧΙΛΙΑΔΕΣ «ΟΧΙ» ΣΤΟΥΣ ΚΑΤΑΚΤΗΤΕΣ
Ο Ελληνικός Στρατός έδωσε ηρωική μάχη στα Οχυρά τον Απρίλιο του 1941. Πολλές ήταν οι περιπτώσεις που οι Έλληνες πολέμησαν με αυταπάρνηση του Γερμανούς κατακτητές. Ξεχωριστή όμως είναι η Ιστορία του έφεδρου Λοχία Δημήτριου Ίτσιου, ο οποίος ήταν επικεφαλής του πολυβολείου Π8 στην Ομορφοπλαγιά του Μπέλλες, πάνω από τα Άνω Πορόια Σερρών. ο Ίτσιος α και ήταν με άλλους τρεις στρατιώτες ΔΕΝ ΠΑΡΑΔΟΘΗΚΕ και οι Γερμανοί είχαν ΜΟΝΟΝ ΜΙΑ ΛΥΣΗ για να τον αφοπλίσουν. Να καταλάβουν το πολυβολείο! Κάτι τέτοιο κατέστη δυνατόν ΜΟΝΟΝ αφού τελείωσαν τα πυρομαχικά του Π8 (χιλιάδες σφαίρες). Το ΜΟΛΩΝ ΛΑΒΕ ακούσθηκε για μια ακόμη φορά στις μάχες του όρους Κερκίνη (Μπέλλεες)!
Ο Δημήτριος Ίτσιος γεννήθηκε το 1906 στην ακόμα σκλαβωμένη τότε Μακεδονία. Με την κήρυξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου επιστρατεύθηκε ως έφεδρος Λοχίας και υπηρετούσε στο Μπέλλες, πάνω από το χωριό του, τα Άνω Πορόια Σερρών.
Ο Πέτρος Πέννας στο βιβλίο του «Τα Άνω Πορόια Σερρών, Το διαμάντι του Μπέλες». (Έκδοση Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρείας Σερρών-Μελενίκου, Αθήνα 1989, σελίδες 144-148) περιγράφει την ιστορία του Λοχία Ίτσιου:
«Παρά τη συντριπτική υπεροχή των Γερμανών και παρά την έλλειψη μόνιμων οχυρωματικών έργων τύπου Ιστίμπεη-Παλιουριώνες, η άμυνα του υποτομέα Ροδοπόλεως κράτησε σχεδόν μια ολόκληρη μέρα (5.15 έως 5 το απόγευμα της 6ης Απριλίου 1940). Ο Αγώνας ήταν σύντομος, αλλά επίμονος και σκληρός. Οι άντρες του υποτομέα αν και πρώτοι δέχτηκαν την αιφνιδιαστική γερμανική επίθεση, έμειναν ακλόνητοι και υπερασπίστηκαν το πάτριο έδαφος με αφάνταστο θάρρος και αποφασιστικότητα μέχρις εξαντλήσεως και του τελευταίου των πυρομαχικών.
Η επίμονη αντίσταση των 9 σκυρόδετων πολυβολείων που ήσαν στημένα κατά μήκος της δεύτερης αμυντικής γραμμής και σε απόσταση δύο περίπου χιλιομέτρων από τα φυλάκια της οριοθετικής γραμμής των συνόρων, παρά τη σφοδρότητα των αεροπορικών επιθέσεων και την εισροή Πεζικού ύστερα από την εξουδετέρωση του Δεμίρ Καπού και του Καλέ Μπαΐρ βοήθησαν αποτελεσματικά στην ομαλή οπωσδήποτε σύμπτυξη προς τα Κρούσια Όρη των υπολειμμάτων των αγωνιστών και υπερασπιστών της περιοχής. Χαρακτηριστικό της σθεναρής αντίστασης και άξιο ιδιαίτερης έξαρσης, αλλά και ενδεικτικό της σκληρότητας του Αγώνα και της Γερμανικής βαρβαρότητας είναι το συγκλονιστικό επεισόδιο που συνέβη με την κατάληψη από τους Γερμανούς του τελευταίου πυροβολείου Π8.
Το ένα μετά το άλλο τα πολυβολεία εσίγησαν. Οι άνδρες τους είχαν άλλοι σκοτωθεί και άλλοι αιχμαλωτίσθησαν. Το πολυβολείο Π8 όμως, που αρχηγός του ήταν ο Ποροϊώτης Δημήτριος Ίτσιος, με συμπολεμιστές του και άλλους Ποροϊώτες, από τους οποίους επέζησαν ο Θεόδωρος Ζιώγας και οι αδελφοί Κοζάρτση εσίγησε μόνον όταν εξαντλήθηκαν και τα 38.000 φυσίγγιά του. Το πολυβολείο Π8 ήταν στημένο ακριβώς επάνω από τα Άνω Πορόια και σε απόσταση 3 περίπου χιλιομέτρων στην τοποθεσία Ομορφοπλαγιά (Κιζ Μπουνάρ). Οι Ποροϊώτες υπερασπιστές γνώριζαν βήμα προς βήμα το έδαφος και τα κρυφά τα μονοπάτια που οδηγούσαν ανάμεσα από πυκνό δάσος στο χωριό. Κι όμως συνειδητοποιώντας πως μάχονταν «υπέρ βωμών και εστιών» για το χωριό τους και το σπίτι τους, δε σκέφθηκαν ούτε στιγμή να επωφεληθούν από τη γενική σύγχυση και να εγκαταλείψουν τη θέση τους φεύγοντας προς το χωριό και να σωθούν. Αλλά ακλόνητοι στις θέσεις όπου τάχθηκαν εξάντλησαν και τις τελευταίες τους σφαίρες, φέρνοντας αφάνταστη φθορά στους εισβολείς. Σε διακόσιους νεκρούς στρατιώτες μετρήθηκαν οι απώλειες των Γερμανών που προκλήθηκαν από τη δράση ειδικά του πολυβολείου Π8.
Ύστερα από την εξάντληση και του τελευταίου φυσιγγίου και τη διακοπή και της τηλεφωνικής επικοινωνίας με το Σταθμό Διοικήσεως του Υποτομέα, οι άνδρες όλοι βγήκαν από το πολυβολείο. Κι ενώ κάτω από τον Απριλιάτικο ήλιο διαλογίζονταν ποιον δρόμο να πάρουν, ομάδα Γερμανών τους περικυκλώνει και τους αιχμαλωτίζει. Ο επικεφαλής της Γερμανικής ομάδας Αξιωματικός γνωρίζοντας άπταιστα τα Ελληνικά ζήτησε να μάθει τον αρχηγό του πολυβολείου. Παρουσιάζεται τότε ο Λοχίας Δημήτριος Ίτσιος χαιρετώντας τον Γερμανό Αξιωματικό. Εκείνος τον συγχαίρει για τη γενναιότητά του λέγοντάς του ότι αν η Πατρίδα του είχε μερικούς σαν κι αυτόν η Ελλάδα θα ήταν ανίκητη και ταυτόχρονα τον διατάσσει να τον ακολουθήσει. Σε απόσταση λίγων μέτρων από το πολυβολείο ο Γερμανός Αξιωματικός σταματά. Επιδεικνύει στον Λοχία Ίτσιο τις δεκάδες των πτωμάτων των Γερμανών στρατιωτών του που βρήκαν το θάνατο από τη δράση του. «Αυτό που βλέπεις είναι έργο δικό σου», του λέει και ο Ίτσιος περήφανα και σταθερά του απαντά: «έπραξα το καθήκον μου». «Εσύ έπραξες το καθήκον σου» απαντά ο Γερμανός σε καθαρότατα Ελληνικά «και τώρα είναι η σειρά μου να εκτελέσω κι εγώ το δικό μου καθήκον». Και μπροστά στα έκπληκτα μάτια των Ελλήνων και Γερμανών στρατιωτών ο Γερμανός Αξιωματικός βγάζει το πιστόλι και στυλώνοντάς το στον κρόταφο του παλικαριού τον εκτελεί εν ψυχρώ. Αυτά κατά την ακριβή και αναμφισβήτητη μαρτυρία των επιζησάντων δύο άλλων ΠοροΪωτών και συμπολεμιστών του Ίτσιου, Θεόδωρου Ζιώγα και Δημήτριου Κοζάρτση, που άφωνοι και αυτοί παρέστησαν στην τραγωδία της βάρβαρης αυτής εκτελέσεως αιχμαλώτου κατά παράβαση των πολεμικών κανόνων.»
Μια παραλλαγή αυτής της σκηνής καταγράφηκε πρώτη φορά από τον Ζαλοκώστα το 1944. Σύμφωνα με αυτήν ο Ίτσιος ξεναγείται στο πεδίο της μάχης από έναν Ταγματάρχη και ο διάλογος μεταξύ τους γίνεται μέσω ενός Γερμανού διερμηνέα. Στη συνέχεια ο Ταγματάρχης διατάζει έναν Επιλοχία να δέσει τον Ίτσιο σε ένα δέντρο και τον διερμηνέα να τον τουφεκίσει.
Μια ακόμη εκδοχή για τον θάνατο του Λοχία Ίτσιου παρουσιάζει ο ιστορικός Δρ. Ζιώγας Παναγιώτης στο βιβλίο του «Άνω Πορόια – Γενεαλογίες και Εικόνες» (σελ.426-427), 2005: «Οι Γερμανοί είχαν ήδη κυριεύσει τα γύρω υψώματα και είχαν πια κατηφορήσει στα Άνω Πορόια ως τη Ροδόπολη, όταν οι πολεμιστές αποφάσισαν, μετά από υπόδειξη Αξιωματικού που ήταν ήδη στα χέρια των Γερμανών, να αφήσουν το πολυβολείο και να παραδοθούν. Βγαίνοντας όμως πρώτος ο Ίτσιος, Γερμανοί στρατιώτες, επάνω από το σκέπαστρο του πολυβολείου πυροβόλησαν μόλις πρόβαλε το κεφάλι του Ίτσιου, που γεμάτος αίματα έπεσε αμέσως νεκρός. Τότε σταμάτησαν οι πυροβολισμού, και βγήκαν έξω και οι άλλοι πολεμιστές, ο Γιάννης Κοζάρτσης από τα Άνω Πορόια και ο Βαγγέλης Παπαβασιλείου από το Αμύνταιο Φλώρινας, που άφησαν δραματικές μαρτυρίες για εκείνες τις στιγμές. Οι Γερμανοί, όπως είχαν διαταγές του άφησαν και έφυγαν προς τις κατηφοριές για το χωριό». Ο συγγραφέας ιστορικός κ.Ζιώγας Παναγιώτης επικαλείται μαρτυρία του επιζήσαντα συμπολεμιστή του Ίτσιου κου Ιωάννη Κοζάρτση, ο οποίος σήμερα εν έτει 2020 βρίσκεται εν ζωή (103 ετών) και έχει δώσει σε πολλούς συνέντευξη για το συγκεκριμένο περιστατικό. Αναφέρει δε ότι ο Ίτσιος μόλις κατάλαβε ότι έπρεπε να παραδοθεί άρπαξε μια αραβίδα, όρμησε προς την έξοδο και ακούσθηκε ένας πυροβολισμός (δεν έγινε μάχη) που προκάλεσε το θάνατό του… !
Ο ιστορικός Κώστας Λαγός επιχειρεί να δώσει εξηγήσεις που βασίζονται στις φωτογραφίες που ανήκουν στο Μουσείο Φωτογραφίας «ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΛΕΜΚΕΡΗΣ» του Δήμου Καλαμαριάς, προέρχονται από τα Γερμανικά αρχεία και εικονίζουν τον Λοχία Ίτσιο νεκρό: «μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι το σώμα του άτυχου Λοχία κείται λίγα μέτρα από την πόρτα του πολυβολείου, μέσα στο χαράκωμα που κατασκευάστηκε για την προστασία των στρατιωτών που εισέρχονταν ή εξέρχονταν από την είσοδο του πολυβολείου. Από τη στάση των χεριών του φαίνεται καθαρά ότι όταν πυροβολήθηκε τα είχε ακόμη σε διάσταση, στοιχείο που επιβεβαιώνει ότι τα είχε υψωμένα σε στάση παράδοσης. Πρέπει να αιφνιδιάστηκε από τον πυροβολισμό, αφού δεν προσπάθησε να βάλει τα χέρια μπροστά στο όπλο του δολοφόνου. Φέρει τραύμα στον κρόταφο που επιβεβαιώνει ότι πυροβολήθηκε από κοντινή απόσταση». Ο Κώστας Λαγός συνεχίζει σχολιάζοντας τη δεύτερη φωτογραφία: «έχουμε μια κοντινή λήψη που φαίνεται καθαρά το τραύμα από τη σφαίρα στον κρόταφο του Λοχία με έξοδο από το δεξί μάτι του. Δίπλα στο σώμα του φωτογραφίζεται ένας Γερμανός Ανθυπολοχαγός, ο οποίος το περιεργάζεται. Στο χέρι του κρατά ένα χειρουργικό ψαλίδι με βαμβάκι στη άκρη.
Είναι απίθανο να προσπαθεί να δώσει πρώτες βοήθειες στον Λοχία και μάλλον περιποιείται κάποιο ελαφρύ τραύμα δικό του. Στο στόμα του έχει μια γάζα που δείχνει ότι έχει τραυματιστεί κι εκεί. Ο Ruef κατέγραψε τη μαρτυρία ενός ανώνυμου Αξιωματικού-καταδρομέα που πολέμησε εναντίον των ανδρών του Π8, ότι ιδιαίτερη δράση εναντίον του συγκεκριμένου πολυβολείου ανέπτυξε ένας Ανθυπολοχαγός του Μηχανικού, παρά το γεγονός ότι είχε τραυματισθεί στο στόμα. Δεν αποκλείεται να πρόκειται για τον εικονιζόμενο Αξιωματικό». Και καταλήγει στο συμπέρασμα ο Κώστας Λαγός ότι «οι φωτογραφίες επιβεβαιώνουν τις λεπτομέρειες όπως τις κατέγραψε ο Πέννας, ενώ αποκλίνουν από όσα παραδίδει ο Ζαλοκώστας. Ο Λοχίας δολοφονήθηκε λίγα μέτρα από το πολυβολείο και με έναν πυροβολισμό στον κρόταφο. Φυσικά δε δέθηκε σε δέντρο, αφού όλα είχαν καεί από την πυρκαγιά που προκάλεσαν οι Γερμανοί».
Προσπαθώντας να διακρίνουμε την ιστορική αλήθεια δημιουργούνται πολλά ερωτήματα, που ζητούν εξηγήσεις. Αν θεωρήσουμε ότι ο Ίτσιος πυροβολήθηκε από Γερμανό στρατιώτη που ήταν στην οροφή του Π8, τότε δύσκολα εξηγείται η σφαίρα να μπήκε από τον κρόταφο και να εξήλθε από το μάτι του, διότι έπρεπε να τον βρει κάτω από τη γνάθο λόγω του ύψους από το οποίο έγινε η βολή. Συν τοις άλλοις αν ο Ίτσιος πυροβολήθηκε αμέσως μετά την έξοδό του, οι σύντροφοί του δεν μπορούσαν να έχουν εικόνα για αυτά που συνέβησαν στον εξωτερικό χώρο του Π8, παρά μόνον να ακούσουν. Πέρα όμως από τις σύγχρονες απόψεις που διατυπώνονται και την μαρτυρία του συμπολεμιστή του Ίτσιου υπάρχει η επίσημη πολεμική έκθεση η οποία και αποτελεί τη βάση για το σύγγραμμα του Πέτρου Πέννα και αποτελεί την επίσημη θέση του Ελληνικού Στρατού:
«Στην πολεμική έκθεση του 111/70 Τάγματος του Ταγματάρχη (ΠΖ) Νικολάου Νουσάκη, που υποβλήθηκε στο ΓΕΣ για τις επιχειρήσεις του Οκτωβρίου 1940 ως τον Απρίλιο του 1941, το επεισόδιο και η γενναιότητα του Λοχία Δημητρίου Ίτσιου καταγράφονται με τα εξής: «…τα πολυβολεία Π7 και Π8 ανθίστανται μέχρι των τελευταίων φυσιγγίων. Εθέρισαν τον εχθρόν κυριολεκτικώς και επέφερον εις αυτόν σοβαροτάτας απωλείας, πλην όμως ήλθεν η ώρα να σιγήσουν ελλείψει πυρομαχικών. Κυκλούνται και πίπτουν εις χείρας του εχθρού. Οι άνδρες όσοι δεν εφονεύθησαν, συλλαμβάνονται αιχμάλωτοι και μαζί με αυτούς ο Λοχίας Ίτσιος Δημήτριος, αρχηγός του πολυβολείου Π8. Το πολυβολείον του δια του φοβερού πράγματι πυρός επέφερε εις τους Γερμανούς τεραστίας φθοράς. Δια τούτο ο επικεφαλής αυτών Αξιωματικός ζητεί να μάθη τον αρχηγόν. Ο Λοχίας παρουσιάζεται και αφού ο Γερμανός ηγήτωρ τον συγχαίρει δια την γενναιότητά του, διατάσσει τον τουφεκισμόν του δια την φθοράν που υπέστη εξ’αιτίας του το Γερμανικόν Πεζικόν. Το έναντι έδαφος είχε σπαρή από εχθρικά πτώματα. Ο γενναίος Ίτσιος Δημήτριος με τον σκληρόν θάνατόν του θα εισέλθη εις το πάνθεον των ηρώων και η ιστορία θα αναγράφει το όνομά του προς παραδειγματισμόν των επερχομένων γενεών…». (πηγή ΓΕΣ/ΔΙΣ φακ.712/Γ.3 σελ.46) Γεννάται λοιπόν το ερώτημα «γιατί τόσα χρόνια δεν αμφισβητήθηκε η πολεμική έκθεση του Ταγματάρχη Νουσάκη;».
Επίσης το Ατομικό Δελτίο Απώλειας της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού (ΓΕΣ/ΔΙΣ/6οΓΡ/26-6-2007) γράφει χαρακτηριστικά: «εκτελέστηκε από Γερμανό Επιλοχία κατόπιν διαταγής του Γερμανού Διοικητού και ύστερα από τα συγχαρητήρια που του έδωσε ο δεύτερος για την ανδρεία, τη γενναιότητα και την άριστη άμυνα που προέβαλε το Οχυρό (Π8) που διοικούσε ο Λοχίας Ίτσιος.
Για τη γενναιότητα και το θάρρος του στον Δημήτριο Ίτσιο απονεμήθηκε μεταθανάτια ο βαθμός του Επιλοχία και το Αργυρό Αριστείο Ανδρείας, η δε Κοινότητα Άνω Ποροΐων σε συνεργασία με την VI Μεραρχία, στη δικαιοδοσία της οποίας υπαγόταν η περιοχή, τίμησε επάξια το εκλεκτό της τέκνο στήνοντάς του χάλκινη προτομή στην Κεντρική Πλατεία των Ποροΐων ως παράδειγμα στις επερχόμενες γενεές. Η τελετή των αποκαλυπτηρίων της προτομής του ήρωα Δημητρίου Ίτσιου έγινε στις 10 Αυγούστου 1980. Η συγκινητική και πάνδημη συμμετοχή Λαού και όλων των Εκκλησιαστικών Αρχών της περιοχής ,προεξάρχοντος του Μητροπολίτη Σιδηροκάστρου Ιωάννη, των Πολιτικών, Στρατιωτικών και Κοινοτικών Αρχών και παρουσία ως αντιπροσώπου της Βουλής των Ελλήνων του αντιπροέδρου αυτής και βουλευτού Σερρών Ισαάκ Λαυρεντίδη, ο οποίος απεκάλυψε την προτομή, έδωσαν το μέτρο του θαυμασμού και της μεγάλης σημασίας της αυτοθυσίας του ήρωα και Πρωτομάρτυρα του Ελληνογερμανικού πολέμου. Η πιο μεγάλη όμως τιμή στην μνήμη του Ήρωα ήταν η ονομασία του στρατοπέδου Ποροΐων σε Στρατόπεδο Λοχία Ίτσιου, για να θυμίζει στα στρατευμένα παιδιά μας και τους υπερασπιστές των συνόρων ότι η Πατρίδα τιμά τους Ανδρείους τους Γενναίους και όσους «φυλάγουν Θερμοπύλες».
Στις καρδιές των Ελλήνων ο Ίτσιος παραμένει το σύμβολο της ανδρείας που επέδειξαν οι ηρωικώς μαχόμενοι Έλληνες στρατιώτες στον πόλεμο του 1940!
