Θεοφάνης Μαλκίδης
Δρ Κοινωνικών Επιστημών
Κεμαλισμός και Ναζισμός. Ομοιότητες και συνέχεια
Με την εξέλιξη και την υλοποίηση του κινήματος των Νεότουρκων εμφανίσθηκε και εδραιώθηκε η εθνικιστική ιδεολογία και με την κα-τάκτηση της εξουσίας το 1908,εκδηλώθηκε η θέληση να εξαφανιστούν οι μη μουσουλμανικοί πληθυσμοί,θέληση η οποία υλοποιήθηκε πριν και κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου.Οι 'Έλληνες,μαζί με τους Αρμένιους,τους Ασσύριους και άλλους λαούς ήταν οι κεντρικοί στόχοι.
Το σύνθημα των Νεότουρκων ότι στο Οθωμανικό κράτος πρέπει να υπάρχουν μόνο Οθωμανοί-μουσουλμάνοι και κατ' επέκταση μόνο Τούρκοι,στην Κεμαλική ιδεολογία το σύνθημα αυτό γίνεται «ένα κράτος,ένα έθνος,μία γλώσσα».O Κεμαλισμός αποτελεί τη συνέχεια και εξέλιξη του κινήματος των Νεότουρκων 1,
ο Κεμαλισμός στη συνέχεια αποτέλεσε το πρότυπο του Χίτλερ και των Ναζί.
O Κεμαλισμός είναι ένα «ιδεολογικό φαινόμενο» που η γέννησή του ξεκινά από την περίοδο κατάρρευσης του Οθωμανικού κράτους και της εμφάνισης της εθνικιστικής και ρατσιστικής κίνησης της «Ένωσις και Πρόοδος» των «Νεότουρκων» στην οποία ενώ ο Κεμάλ κράτησε πρωταγωνιστικό ρόλο,για τους ευνόητους λόγους η τουρκική ιστοριογραφία τον κατατάσσει στους απλούς αξιωματικούς που όπως πολλοί άλλοι,«παραπλανήθηκε».
O 'Ερικ Τσούρχερ (Eric Zurcher) τονίζει ότι ο Μουσταφά Κεμάλ υπήρξε πιθανότατα ένα από τα έμπιστα μέλη της Επιτροπής,αν και ποτέ δεν κατέλαβε εξέχουσα θέση,γεγονός άλλωστε το οποίο παραδέχτηκε το 1923,λέγοντας ότι «όλοι υπήρξαμε μέλη της Ένωσης και Προόδου»2.
Όταν οι διανοούμενοι και στρατιωτικοί είδαν μετά τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο ότι διαλύεται η αυτοκρατορία στράφηκαν προς τον εθνικισμό του Κεμάλ,εθνικισμός που είχε τα χαρακτηριστικά ενός ρεαλιστικού ρατσιστικού και φασιστικού παντουρκισμού.Στην περίπτωση των Ναζί,η ηττημένη Γερμανία του Α' Παγκοσμίου Πολέμου έπρεπε να αναστηθεί και μόνο ένας Φύρερ,στα πρότυπα του Κεμάλ,θα μπορούσε να το κάνει πράξη.
Ο Κεμαλισμός,ως κυρίαρχη ιδεολογία,διαμορφώθηκε κατά τη διάρκεια της ελληνικής στρατιωτικής παρουσίας στη Μικρά Ασία (1919-1922)3 και της μονοκομματικής περιόδου της Τουρκίας (1923-1946) με στόχο να προσφέρει μια νέα ταυτότητα,ένα νέο αξιακό σύστημα.Στην πραγματικότητα όμως,ο εκτουρκισμός των κατοίκων της Τουρκίας,η επικράτηση της τουρκικής εθνικής ταυτότητας με βάση γλωσσικά,πολιτισμικά,εδαφικά,αλλά και φυλετικά κριτήρια,γίνεται με την απόρριψη εθνικών,γλωσσικών και πολιτισμικών ιδιαιτεροτήτων.Κατ΄ αντιστοιχία,το Ναζιστικό μοντέλο,αφού ακολούθησε πιστά τα παραπάνω ρατσιστικά βήματα καθαρότητας της Γερμανίας,τα εξέλιξε με τον πιο απάνθρωπο και βάρβαρο τρόπο.
Ο Κεμαλισμός,όπως και ο Ναζισμός,δίνει ιδιαίτερη έμφαση στο ρόλο του κράτους,το οποίο καλείται με την παρέμβασή του σε όλες τις σφαίρες της κοινωνικής ζωής,με την οικονομική ανάπτυξη,πάντα εις βάρος των «ανεπιθύμητων»,τον περιορισμό και τον έλεγχο της θρησκείας,με την επιβολή και την περιφρούρηση των μεταρρυθμίσεων,να λειτουργήσει ως μοχλός εκσυγχρονισμού,με την έννοια του εκδυτικισμού,της τουρκικής κοινωνίας.Θεματοφύλακες του Κεμαλισμού και του Ναζισμού υπήρ-ξαν,κατά κύριο λόγο,οι στρατιωτικοί,οι οποίοι έπαιξαν βασικό ρόλο στην εδραίωση του Κράτους - κόμματος και του κόμματος - Κράτους.
Ο Κεμαλισμός,και αναμφισβήτητα και ο Ναζισμός,με τους «κατώτερους λαούς»,μορφοποιήθηκε ουσιαστικά με τις εθνοκτόνες,αντιδημοκρατικές διαδικασίες εναντίον των Ελλήνων και των υπολοί-πων λαών του κράτους.H «Νέα Τουρκία» δημιουργήθηκε από τον Κεμάλ στη βάση της εξαφάνισης κάθε ίχνους ελληνικής,αρμενικής παρουσίας στην κοινωνία,την οικονομία,τον πολιτισμό.Το παραπάνω πρότυπο ακολουθήθηκε πιστά από τους Ναζί και από τον Χίτλερ,προσδοκώντας στη δημιουργία του αιώνιου Γ' Ράιχ.
Για τη δημιουργία του ολοκληρωτικού κράτους,όπως οι Νεότουρκοι έτσι και η Κεμαλική κυβέρνηση και βεβαίως και οι Ναζί του Χίτλερ,συνδύασαν το νόμιμο με το παράνομο,τη συγκροτημένη Εθνο-συνέλευση και τις «ειδικές» οργανώσεις.Ακολουθώντας την παράδοση της Νεοτουρκικής «Ειδικής Οργάνωσης»,η δραστηριότητα της οποίας συνίστατο στο να παρακάμπτει την επίσημη οδό για να εκτελεί τα καθήκοντα που της ανέθετε απευθείας η Νεοτουρκική ηγεσία 4,οι Κεμαλικοί χρησιμοποίη-σαν τους τσέτες (παραστρατιωτικές ομάδες),ενώ οι Ναζί τις αναρίθμητες οργανώσεις μαζικής εξόντωσης.
Παρότι οι Κεμαλικοί είχαν απαρνηθεί τη βασική θεωρία των Νεότουρκων,τον παντουρανισμό,ο εθνικισμός,ο ρατσισμός και ο φασισμός ήταν η βασική τους ιδεολογία.
Όπως γράφει ο Νίκος Ψυρρούκης,«η προσεκτικότερη μελέτη του Κεμαλισμού μας πείθει ότι πρόκειται για βαθιά αντιλαϊκή και αντιδημοκρατική θεωρία.O φιλοναζισμός,ο μεντερισμός και άλλες αντιδραστικές δοξασίες είναι νομοτελειακή εξέλιξη του κεμαλισμού... Ακόμα και οι κεμαλικές μεταρρυθμίσεις γίνονται με διοικητικές αποφάσεις από πάνω.Περιφρονούν τις πολιτιστικές παραδόσεις του τουρκικού λαού,εκφράζουν το σύμπλεγμα κατωτερότητας των Τούρκων αστών» 5.
H μετάβαση από ένα Οθωμανικό συγκεντρωτικό, αυταρχικό, πολυεθνικό και πολυθρησκευτικό κράτος σε ένα συγκεντρωτικό, αυταρχικό, εθνικιστικό, στρατικοποιημένο, φασιστικό και ρατσιστικό κράτος από τον Κεμάλ γίνεται με βίαιο τρόπο και χωρίς κανένα κοινωνικό έρεισμα,με αποτέλεσμα η οργάνωση της κοινωνίας κατά την Κεμαλική περίοδο να ομοιάζει τα αντιδημοκρατικά,φασιστικά και ρατσιστικά μοντέλα,με κυρίαρχο τον Ναζισμό.
O ρατσισμός και οι φυλετικές θεωρίες,που στο Ναζισμό έγιναν «επιστήμη»,εμφανίστηκαν ως όρ-γανα επιβολής στον Κεμαλισμό,ο οποίος υποστήριξε ότι οι Τούρκοι ξεκινώντας από τα βάθη της Ασίας,διέδωσαν τον πολιτισμό σε όποια χώρα και αν πήγαιναν 6.
Στην Κεμαλική περίοδο,αφού έχει προηγηθεί η Νεοτουρκική,οι μεν Ελληνικοί και άλλοι πληθυσμοί εκδιώχθηκαν και αναγκάστηκαν να διακόψουν μια παρουσία αιώνων,οι δε μουσουλμανικοί πληθυσμοί και ιδιαίτερα τα λαϊκά στρώματα,αφού στην αρχή χρησιμοποιήθηκαν,στη συνέχεια αντιμετωπίζοντας το αυταρχικό καθεστώς,δένονταν με τη Θρησκεία,η οποία έγινε συνώνυμο με την καθη-μερινότητα.O Κεμαλισμός,ο οποίος για λόγους ιστορικού πολιτικού και κοινωνικού περιεχομένου είναι όμοιος με τον ρατσισμό που αναπτύχθηκε στη Ναζιστική Γερμανία και εξελίχθηκε σε κρατικό μοντέλο στο θεσμικό μόρφωμα της νότιας Αφρικής,ξεκινούσε από την προϋπόθεση ότι η πραγματοποίηση της κυριαρχίας εξαιτίας της αδύνατης οικονομικής βάσης θα ήταν δυνατή στη βάση μιας στρατιωτικής επέμβασης.
Έτσι,η Κεμαλική αστική τάξη στο οικονομικό,πολιτιστικό και πολιτικό πεδίο στη διάρκεια των ετών 1925-1940 εφάρμοσε το σχέδιο εγκαθίδρυσής της 7 με τη βοήθεια του στρατού 8. Στο Ναζιστικό περιβάλλον έγινε ακριβώς το ίδιο,με πολλαπλά βεβαίως δυσμενή αποτελέσματα.
Σχεδόν ταυτόχρονα,ο στρατός και οι παραφυάδες του έγινε ο βασικός ρυθμιστής της εξουσίας στα ιδεώδη του Κεμαλισμού και του Ναζισμού και κατ' επέκταση του κράτους και του κόμματος,που ελέγχει και προβλέπει για τα πάντα.Το μοναδικό Κόμμα έγινε κράτος και το κράτος έγινε Κόμμα,ενώ ειδικά ο στρατός αποτέλεσε την ταξική έκφραση των αρχών του Κεμαλισμού και του Ναζισμού.
O Κεμαλισμός αποτελεί συνώνυμο του Ναζισμού και συνιστά μία φασιστική,εθνικιστική και ρατσιστική ιδεολογία η οποία εκφρασμένη με την πιο ακραία βαρβαρότητα,στέρησε τη ζωή σε εκα-τομμύρια ανθρώπους 9.
H πρόταση του Μιχ. Χαραλαμπίδη που συνδέεται με την ανάδειξη της αλήθειας σε ό,τι αφορά τη σχέση και τις ομοιότητες Κεμαλισμού και Ναζισμού10,είναι η ανακήρυξη της 19ης Μαΐου ως παγκόσμιας και Ευρωπαϊκής ημέρας μνήμης των θυμάτων του Κεμαλισμού,κατ' αντιστοιχία της διεθνούς ημέρας μνήμης του θυμάτων του Ναζισμού (27 Ιανουαρίου).Είναι μία συμβολική,αλλά και ουσιαστική,πράξη καταδίκης του φασισμού και Νίκης της Δημοκρατίας,της Ελευθερίας,του Δικαίου και της Ιστορίας,είναι η Νίκη των λαών που δολοφονήθηκαν.Είναι η Νίκη της Ζωής έναντι των ιδεολογιών του Θανάτου.
Σημειώσεις
1 Μαrdin S., The Genesis οf Young Ottoman Thought, Princeton 1963.
2 Zurcher Ε., The Uniοst factor. The role οf the Committee Union and Progress in the Turkίsh Ναtiοnαi Movement (1905-1926), Lαiden, Brill 1983.
3 Ανciοglοu D., Milli kurtulus tαrihi, Ankara 1965.
4 Ουαtaert D., The Ottoman Empire, 1700-1922, Cambridge, Cambridge University Press 2000, p. 321
5 Ψυρούκης Ν., Μικρασιατική Καταστροφή, Λευκωσία, Αιγαίον 2000, σ. 289.
6 Μπεσικτσή I., Θέματα Τουρκικής Ιστορίας και το Κουρδικό πρόβλημα, Γερμανία 1986, σ. 23.
7 Τας Α., Κεμαλισμός, Ομοσπονδία Εργατικών Οργανώσεων Κουρδιστάν, Γερμανία 1986, σελ. 12.
8 Wesanen S., O δρόμος της επανάστασης του Κουρδιστάν, Αθήνα 1988, σελ. 51.
9 Μαλκίδης Θ., Κεμαλισμός και Ναζισμός, Αθήνα, Εύξεινος Λόγος 2016.
10 Χαραλαμπίδης Μ., «Ομοιότητες Κεμαλισμού - Ναζισμού» στο «Το Ποντιακό ζήτημα σήμερα», Αθήνα, Στράβων 2006, σ. 67.
