του Τάσου Χατζηαναστασίου*
Στις 8 Αυγούστου 1964 σημειώθηκε άλλη μία “άγνωστη” εμπλοκή του Ελληνικού Στρατού, του Ναυτικού εν προκειμένω στην Κύπρο σε πολεμική σύγκρουση με την τουρκική πολεμική αεροπορία. Η ελληνοτουρκική αυτή σύγκρουση επίσης αποκρύφθηκε για δεκαετίες ως μη γενόμενη και οι πρωταγωνιστές της αφενός υποχρεώθηκαν να σιωπήσουν, αφετέρου δεν αναγνωρίστηκε η προσφορά τους ούτε η θυσία τους έως το 2016.
Πρόκειται για την ιστορία της ακταιωρού Φαέθων με πλήρωμα αξιωματικούς και ναύτες του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού που είχαν παραχωρηθεί στην Κυπριακή Δημοκρατία για να περιπολεί μαζί με το Αρίων τις ακτές της Κύπρου. Τότε, δέκα χρόνια πριν από την εισβολή του 1974, η Τουρκία προετοιμαζόταν ήδη γι’ αυτό ενισχύοντας τους ένοπλους Τουρκοκύπριους που έλεγχαν στρατιωτικά στρατηγικά σημεία με πιο σημαντικό την περιοχή της Τηλλυρίας στη ΒΔ Κύπρο. Κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων της κυπριακής Εθνοφρουράς στην περιοχή για την αποτροπή της δημιουργίας προϋποθέσεων για ενδεχόμενη τουρκική εισβολή, οι δύο ακταιωροί ενεπλάκησαν βάλλοντας με τα πυρά τους κατά των τουρκοκυπριακών οχυρών θέσεων και δέχτηκαν την επίθεση της τουρκικής αεροπορίας. Το Φαέθων έδωσε μία πεισματώδη αλλά άνιση μάχη με τα ελάχιστα αντιαεροπορικά μέσα που διέθετε και τελικά με νεκρό τον πηδαλιούχο, άλλα πέντε μέλη του πληρώματος (όλοι εξ Ελλάδος) κι έναν Κύπριο εθελοντή επίσης νεκρούς και τον κυβερνήτη με τραυματισμένο σοβαρά το δεξί χέρι οδηγήθηκε για να “κάτσει στην άμμο” κι έτσι σώθηκε το υπόλοιπο πλήρωμα. Ο ηρωικός κυβερνήτης, ο ανθυποπλοίαρχος Δημήτρης Μητσάτσος, σώθηκε μεν αλλά έζησε ως σήμερα χωρίς το δεξί του χέρι και μόλις φέτος εξέδωσε τη μαρτυρία του σε βιβλίο. Το πλοίο, που ήταν χορηγία του Ελληνοκύπριου επιχειρηματία Λεβέντη, στάλθηκε στην Κύπρο χωρίς επαρκή πυρομαχικά για όλα του τα όπλα αλλά και χωρίς γεμιστήρες ενώ καμία μέριμνα δεν υπήρξε για την αντιαεροπορική προστασία των δύο ακταιωρών και της Κύπρου συνολικότερα. Υπενθυμίζω ότι η τουρκική αεροπορία βομβάρδιζε με εμπρηστικές βόμβες ναπάλμ που προκάλεσαν εμπρησμούς σε οικισμούς αλλά και σε αμάχους που κάηκαν ζωντανοί.
Μόλις το 2016 η Ελλάδα και η Κύπρος αναγνώρισαν την προσφορά αυτών των ανθρώπων σε ειδική τιμητική εκδήλωση και το επόμενο διάστημα τα οστά των έξι μελών του Πολεμικού Ναυτικού επέστρεψαν για να ταφούν στην πατρώα γη κι ενώ οι γονείς τους είχαν ήδη αποβιώσει. Η ιστορία της ακταιωρού Φαέθων αποτελεί άλλο ένα παράδειγμα του φοβικού συνδρόμου με το οποίο το επίσημο κράτος αντιμετωπίζει τον τουρκικό κίνδυνο. Δεν είναι απλώς και μόνο ζήτημα αξιοπρέπειας όταν υποχρεώνεσαι να αποκρύπτεις από φόβο ένα ιστορικό γεγονός και τη θυσία ανθρώπων που έπεσαν ηρωικά μαχόμενοι υπέρ πατρίδος σε μία αποστολή που εσύ, το επίσημο κράτος αποφάσισες. Είναι ζήτημα συνειδητοποίησης των κινδύνων και των ευθυνών που συνεπάγεται η υπεράσπιση της συλλογικής μας ελευθερίας.
Δρ Ιστορίας
