Μιχάλης Χαραλαμπίδης – Ένας Πολιτικός που Παρήγαγε Ιδέες Μέσα Από την Ιστορία της Ελλάδας
του Χρήστου Κωνσταντινίδη
Σύγχρονος φιλόσοφος, διανοούμενος, οραματιστής, πατριώτης, δημοκρατικός, ιδεολόγος, έντιμος. Αυτοί είναι μερικοί από τους χαρακτηρισμούς που αποδίδονται στον Μιχάλη Χαραλαμπίδη, ο οποίος έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 73 ετών αφήνοντας ένα τεράστιο κενό στην πολιτική αλλά και την πνευματική ζωή της Ελλάδας. Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί πολυγραφότατος, αφού συνέγραψε 27 βιβλία, αλλά και προφητικός, γιατί ως άνθρωπος με δημόσιο λόγο, δεν παρήγαγε μόνο πρωτοποριακές ιδέες και προτάσεις μερικές εκ των οποίων τις βλέπουμε να υλοποιούνται σήμερα, αλλά εξέφραζε και προβληματισμό. Σε ομιλία του το 1996 στο 6ο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ αναφερόταν στην πιθανότητα έλευσης οικονομικής κρίσης στη χώρα, στο τέλος του τότε ιστορικού κύκλου που ο ίδιος τοποθετούσε “το 2004 ή το 2010”, όπερ και εγένετο.
Ποιός όμως ήταν ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης και γιατί το όνομά του συνδέθηκε με τον Ποντιακό Ελληνισμό;
Ως κοινωνιολόγος έβλεπε τη μεγάλη εικόνα και παρήγαγε ιδέες βουτώντας στη ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας. Οι προτάσεις του επικεντρώθηκαν σε τρεις θεματικές ενότητες.
Οι τρεις πυλώνες
Η πρώτη αφορούσε τον εκσυγχρονισμό των κομμάτων και της θεσμικής λειτουργίας του κράτους, εκδημοκρατίζοντας τους θεσμούς. Μάλιστα είχε ασκήσει γραπτώς κριτική στο ΠΑΣΟΚ, ενώ θεωρούσε ότι οι ταυτότητες «δεξιά» και «αριστερά» έχουν ξεφτίσει, κάτι για το οποίο δικαιώθηκε αφού το πολιτικό σύστημα χρεωκόπησε τη χώρα. Επίσης ασκώντας κριτική στο πολιτικό σύστημα έδινε μεγάλη σημασία στην πνευματική ζωή της χώρας. Ήθελε να συμβάλλει στη διαμόρφωση μιας ελληνικής παιδείας η οποία θα είναι ταυτόχρονα κοσμοπολίτικη, οικουμενική, αποτινάσσοντας τον επαρχιωτισμό και τα σύνδρομα κατωτερότητας.
Η δεύτερη θεματική αφορά την περιφερειακή και αγροτική ανάπτυξη και αποκέντρωση της Ελλάδας. Βλέπετε, ως μελετητής της ιστορίας αντλούσε ιδέες για το πως η Ελλάδα μπορεί να παράγει προϊόντα παγκόσμιας αναγνώρισης. Είχε γράψει δε και βιβλίο για τον τουρισμό, όπου ανέπτυσσε το επιχείρημα, ότι ο συγκεκριμένος κλάδος στην Ελλάδα δεν λειτουργεί σωστά. Τα τελευταία χρόνια ασχολήθηκε πολύ έντονα με την νεανική επιχειρηματικότητα και ανάπτυξη, μιλώντας για δόγμα «Made in Greece».
Χαρακτηριστική ήταν η πρότασή του που έφερε τον τίτλο «Γαστρονομική Εγνατία». Επρόκειτο για ένα σχέδιο που θα ένωνε τις τοπικές, οικονομικές και πολιτισμικές ανάγκες για μια νέα γεωργία που θα ένωνε με την ανάδειξη τοπικών προϊόντων, ταυτότητες από τη Θράκη, την Ήπειρο και τη Μακεδονία, μέχρι τον Πόντο και την Magna Grecia, την Απουλία και την Καλαβρία. Ο Χαραλαμπίδης έβλεπε μια γεωγαστρονομική και γεωπολιτισμική διάσταση σε αυτό το εγχείρημα, το οποίο θα αποτελούσε λύση για την αντιμετώπιση του «ολοκληρωτισμού» των fast foods. Έβλεπε όμως σε αυτήν την ένωση και από ευρωπαϊκή σκοπιά. «Αυτό ακριβώς είναι η ομορφιά της Ευρώπης, η ομορφιά του ευρωπαϊκού οράματος και οι ευκαιρίες που μας δίνει η Ευρώπη. Όλα πρέπει να τα ενώσουμε, γιατί αναδεικνύουνε μία ταυτοπροσωπία όλων των λαών και όλων των πολιτισμών και όλων των θρησκειών» είχε αναφέρει.
Ο τρίτος πυλώνας αφορά θέματα της εξωτερικής πολιτικής, την αντιμετώπιση του τουρκικού επεκτατισμού και τον ρόλο της Ελλάδας στο διεθνές σύστημα. Θεωρούσε, ότι η ανάδειξη του θέματος των Κούρδων και των μειονοτήτων είναι βασική προϋπόθεση για τον εκσυγχρονισμό της Τουρκίας.
Αναγνώριση 19ης Μαΐου: Το μεγάλο επίτευγμα
Ήταν ο άνθρωπος που ενέπνευσε τον αγώνα των Ποντίων για να μην περάσει η αιματοκυλισμένη ιστορία στη λήθη και αποσιωπηθεί ένα τεράστιο έγκλημα. Το ιστορικό στέλεχος του ΠΑΣΟΚ (υπήρξε εκ των συντακτών της Ιδρυτικής Διακήρυξης του Κινήματος) εισηγήθηκε την πρόταση για την αναγνώριση της 19ης Μαΐου ως Ημέρας Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου, την οποία υιοθέτησε το ελληνικό κοινοβούλιο το 1994.
Η Ελληνική Πολιτεία άργησε πάρα πολλά χρόνια να προχωρήσει σε αυτήν την αναγνώριση. Ο Χαραλαμπίδης παραδεχόταν, ότι αυτή η καθυστερήσει δεν τιμούσε τη χώρα αλλά και τους ίδιους τους Πόντιους, αναγνώριζε όμως ότι οι γεωπολιτικές καταστάσεις που δημιουργήθηκαν μετά τον Β’Παγκόσμιο Πόλεμο δεν ευνοούσαν ώστε να ξεκινήσει ένας τέτοιος αγώνας. Μετά την ίδρυση του ΝΑΤΟ έπρεπε να «προστατευθεί» η Τουρκία και να μην «ενοχλείται» με αποτέλεσμα να μην προωθούνται τέτοια ζητήματα. Ο αείμνηστος πολιτικός χαρακτήρισε εκείνη την πραγματικότητα ως «έγκλημα σιωπής».
Κατά τον Χαραλαμπίδη η αναγνώριση της 19ης Μαΐου είναι ένας συμβολισμός αξιοπρέπειας. «Στέλνει ένα μήνυμα ειρήνης και προς τους Τούρκους αλλά και τους άλλους αυτόχθονες λαούς εδώ στην περιοχή μας ότι μπορούμε να ζήσουμε αρμονικά με τον εαυτό μας και μεταξύ μας χωρίς εθνικιστικούς ναρκισσισμούς, που πολλές φορές στην περιοχή μας και ειδικά από την τουρκική πλευρά ήταν ρατσισμός», είχε δηλώσει σε συνέντευξή του. Αξίζει να τονιστεί, ότι ο ποντιακής καταγωγής ήταν υπέρμαχος και ενθάρρυνε αυτές τις γέφυρες που έχουν δημιουργήσει οι Πόντιοι της Ελλάδας με τους εξισλαμισμένους ελληνόφωνους του Ανατολικού Πόντου, στην περιοχή της Τραπεζούντας.
Ρωμανία: Το μεγάλο ανεκπλήρωτο όραμα
Το μεγάλο όραμα του Μιχάλη Χαραλαμπίδη ήταν η δημιουργία της πόλης της Ρωμανίας. Το όνομα δεν είναι τυχαίο. Εκτός ότι η «Ρωμανία» αναφέρεται στο ποντιακό λαϊκό άσμα για την Άλωση της Πόλης (Ν’αοιλί εμάς ‘πάρθεν η Ρωμανία) είναι και ο ορθότερος όρος που πρέπει να χρησιμοποιείται για τη «Βυζαντινή Αυτοκρατορία». Στα τέλη της δεκαετίας του ’80 πρότεινε τη δημιουργία στα παράλια της Θράκης μιας πόλης η οποία θα κατοικείτο από Πόντιους πρόσφυγες από τις χώρες τις πρώην Σοβιετικής Ένωσης και θα είχε ταυτότητα Ποντιακή, Θρακική, Βαλκάνια και Ευξείνια.
Η πόλη θα γινόταν στα Πετρωτά Ροδόπης, όπου έχει χτιστεί ο ιερός ναός του Αγίου Ευγενίου, πολιούχου της Τραπεζούντας, με στόχο να ανοικοδομηθεί με αρχιτεκτονική που να σέβεται την ιστορία και το περιβάλλον. Το μεγάλο αυτό εγχείρημα εκτός ότι θα στέγαζε δεκάδες χιλιάδες Έλληνες Ποντίους, χριστιανούς στο θρήσκευμα, θα ανέτρεπε και όλες ευαίσθητες δημογραφικές ισορροπίες στην περιοχή.
Η ιδέα της δημιουργίας της Ρωμανίας είχε και ένα ακόμα σκοπό για τον Μιχάλη Χαραλαμπίδη. Αυτός ήταν η διάσωση της παραθαλάσσιας περιοχής από τη Μαρώνεια μέχρι την Αλεξανδρούπολη. Την τελευταία μάλιστα θεωρούσε λόγω του λιμανιού ως γεωοικονομικό πλεονέκτημα της Θράκης και πως αυτή η περιοχή θα συγκέντρωνε τις μεγαλύτερες επενδύσεις παγκοσμίως. Εν έτει 2024 η Αλεξανδρούπολη έχει αναβαθμιστεί (ενεργειακά και γεωπολιτικά) και όπως καταλαβαίνετε, ο αείμνηστος πολιτικός ήταν από τους πρώτους (αν όχι ο πρώτος) που διατύπωσαν το όραμα για την αξιοποίηση της πόλης.
Τί συνέβη όμως και δεν προχώρησε η ιδέα της Ρωμανίας; Η πρόταση παρότι είχε τη μεγάλη πλειοψηφία του ελληνικού κοινοβουλίου το 1997 (ψηφίσθηκε από 204 βουλευτές) και όδευε προς την υλοποίησή της, ο τότε πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης σταμάτησε την προσπάθεια και αντιπαρέβαλλε την ιδέα των χρυσορυχείων. «Μία ηγεσία που θέλει η Ελλάδα να κινηθεί στα επόμενα χρόνια στην κατηγορία των χωρών του πρώτου κόσμου προτείνει ένα άλλο πολεοδομικό σχεδιασμό για την περιοχή, προτείνει δηλαδή τη Νέα Πόλη, τη Ρωμανία. Μία ηγεσία που θέλει να κινηθεί η Ελλάδα στην κατηγορία των χωρών του τρίτου κόσμου προτείνει χρυσωρυχεία», είχε δηλώσει σε συνέντευξή του ο αείμνηστος πολιτικός το 2006.
Η πορεία του στην πολιτική ζωή της Ελλάδας θα μείνει ανεξίτηλη. Το έργο του αποτελεί τεράστια παρακαταθήκη και πηγή έμπνευσης για τους οραματιστές του μέλλοντος. Αυτό το μέλλον όμως πρέπει να το ατενίζουμε με αίσθημα ευθύνης και αγάπης για την πατρίδα και την ιστορική της αξία ως τεράστιο πολιτισμικό μέγεθος, όπως έβλεπε την Ελλάδα ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης.
H ιστορική ομιλία του Μιχάλη Χαραλαμπίδη στο 6ο Συνεδριο του ΠΑΣΟΚ το 1996:
