ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
Την 29η Αυγούστου η Ιερά Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου αποφάσισε την αγιοκατάταξη του μοναχού Χριστοφόρου, του πολύ γνωστού ως Παπουλάκου, 162 έτη μετά την κοίμησή του. Δεν είναι πρωτοφανής η βραδύτητα, καθώς και η αγιοκατάταξη του Κοσμά του Αιτωλού συνέβη 182 έτη μετά την κοίμησή του. Και ενώ στην περίπτωση του εθναποστόλου δεν υπάρχει εμφανής εξήγηση της βραδύτητας δεν συμβαίνει το ίδιο στην περίπτωση του Παπουλάκου. Ο άγιος Κοσμάς μαρτύρησε θανατωθείς από εχθρούς της πίστης μας, ενώ το έργο του, κηρυκτικό και εκπαιδευτικό, υπήρξε ανεπανάληπτο.
Πάντως ο λαός μας δεν αναμένει πάντοτε την απόφαση της Ιεράς Συνόδου, μάλιστα, σε περιπτώσεις, προηγείται κατά πολύ αυτής. Έτσι στον ιερό ναός της Κοιμήσεως Θεοτόκου Σαμαρίνας υπάρχει αγιογραφία του αγίου Κοσμά ιστορηθείσα το 1829! Στην περίπτωση του Παπουλάκου υπήρχε ένα μεγάλο αγκάθι, που εμπόδιζε τη λήψη της απόφασης για την αγιοκατάταξη. Είχε συκοφαντηθεί από εκκλησιαστικούς κύκλους ως αγύρτης και είχε εγκλεισθεί, κατ’ εντολή της κοσμικής εξουσίας, σε μονή δια βίου, όπου και εκοιμήθη. Οι κάτοικοι της Πελοποννήσου ανέμεναν καρτερικά την ημέρα, που θα αναγνωριζόταν η αγιότητα του Παπουλάκου, καθώς αυτοί ήσαν οι διατηρήσαντες τα όσα τους διηγούνταν οι παππούδες και οι γιαγιάδες τους, όπως στη Βόρεια Ελλάδα, μέχρι πρόσφατα, ήσαν ζωντανές οι διηγήσεις για το πέρασμα του αγίου Κοσμά. Δεν επιχειρώ με τα γραφόμενα την ανύψωση του Παπουλάκου στο ύψος του φωτιστού του Γένους μας. Απλά προβάλλω βίους παράλληλους.
Ο Παπουλάκος, κατά κόσμο Χρήστος Παναγιωτόπουλος, καταγωγής από χωριό των Καλαβρύτων γεννήθηκε το 1770. Ήταν ζωέμπορος, αλλά περί το 1830, μετά από θεοσημία, εκάρη μοναχός στην ιερή μονή του Μεγάλου Σπηλαίου. Ευθύς, αφού αποσύρθηκε σε ερημητήριο κοντά στο χωριό του, άρχισε περιοδείες κηρύττοντας στον λαό, που διψούσε για λόγο Θεού. Τότε υπέγραψαν οι ισχυροί τον σχηματισμό ελληνικού κράτους με κυβερνήτη τον μεγάλο Καποδίστρια, ο οποίος δολοφονήθηκε από ελληνικά χέρια, κατ’ εντολή τους, μόλις μετά έτος.
Δόθηκε τότε πρώτης τάξεως αφορμή να μας επιβάλλουν μοναρχία με βασιλιά ανώριμο. Την εξουσία ασκούσαν οι αντιβασιλείς, οι οποίοι έθεσαν ως στόχο τον εκδυτικισμό του λαού μας, υποβοηθούμενοι από ομοεθνείς μας, που είχαν «διαφωτισθεί» με σπουδές στις χώρες της Δύσης. Μεταξύ αυτών πρωταγωνιστικό ρόλο διαδραμάτισε ο γραμματέας της Ιεράς Συνόδου, αρχιμανδρίτης Θεόκλητος Φαρμακίδης, εμπαθής εχθρός του Καποδίστρια και μέλος της αγγλόφιλης ή αγγλόδουλης ομάδας. Αυτός έπεισε τους ολιγογράμματους αρχιερείς να αποφασίσουν την ανακήρυξη της ελλαδικής Εκκλησίας αυτοκέφαλης χωρίς υποβολή αιτήματος στο Οικουμενικό Πατριαρχείο (1833). Η Εκκλησία μας παρέμεινε σχισματική μέχρι το 1850, οπότε της παραχωρήθηκε η αυτοκεφαλία. Η ενέργεια εκείνη αποτέλεσε το κακό παράδειγμα, που ακολούθησαν οι Εκκλησίες των άλλων βαλκανικών χωρών. Όλες υποτάχθηκαν στον δυτικόφερτο εθνικισμό και υπηρέτησαν τα ξένα συμφέροντα στο όνομα των εθνικών δήθεν συμφερόντων! Εκτελεστής των βαυαρικών εντολών υπήρξε και ο Κωνσταντίνος Σχινάς, νομικός και πάρεδρος του υπουργείου Εσωτερικών, επί Καποδίστρια. Τίποτε δεν διδάχθηκε από το θυσιαστικό πνεύμα του μεγάλου κυβερνήτη. Έσπευσε να δηλώσει υποταγή στους νέους κρατούντες. Αυτοί τον αντάμειψαν με αξιώματα του επιτρόπου εξακρίβωσης της οικονομικής κατάστασης της Εκκλησίας και των μοναστηριών, του προέδρου της επιτροπής για την οργάνωση των σχολείων και, μήνες αργότερα, του υπουργού Δικαιοσύνης στην διορισμένη κυβέρνηση Μαυροκορδάτου, του επικεφαλής της αγγλόδουλης ομάδας, και του επιτρόπου επικρατείας στην Ιερά Σύνοδο. Από τις θέσεις αυτές συνέβαλε, σε συνεργασία με τον Φαρμακίδη, καθοριστικά στη διάλυση πλήθους μονών, που υπήρξαν, κατά τον Μακρυγιάννη, προπύργια του αγώνα και στην αρπαγή της περιουσίας τους.
Οι Βαυαροί κατέλυσαν τον θεσμό της τοπικής αυτοδιοίκησης, που είχαν σεβαστεί οι Οθωμανοί κατακτητές, και διόρισαν κοινοτάρχες δημάρχους και νομάρχες. Εκλεκτοί του νέου καθεστώτος ήταν και οι κατά τόπους επιθεωρητές των σχολείων και κάποιοι δάσκαλοι, που είχαν μάθει γράμματα στην Εσπερία. Σ’ όλους αυτούς το κήρυγμα του Παπουλάκου ήταν άκρως ενοχλητικό και, για να φανούν αρεστοί στους πάτρωνές τους, έστελλαν πλήθος αναφορών για την «ανατρεπτική» δράση του καλόγερου! Καθώς δεν είχε φροντίσει ο Παπουλάκος να λάβει άδεια της ιεράς Συνόδου, έσπευσε εκείνη να του απαγορεύσει το κήρυγμα. Η απαγόρευση όμως ανεκλήθη μάλιστα μετ’ εγκωμίων, καθώς εγράφη στην απόφαση άρσης της: «Όπου αν απήλθε, κηρύξας τον λόγον του Θεού, ούτε αγυρτίαν, ούτε ιδιοτέλειαν τινά εφάνη μετελθών, αλλ’ αφιλοκερδής ων, και ακτήμων, και ως ο υπό απλούς απλούστατος τον λόγον του Θεού κηρύξας, συνέστειλε και παντελώς έπαυσε δια της διδασκαλίας του την ζωοκλοπήν, την δενδροκοπίαν, την ψευδορκίαν κ.τλ. και …θεωρεί αυτόν της κατ’ αυτού γενομένης κατηγορίας Αθώον».
Τα όργανα της εξουσίας όμως δεν ησύχαζαν, όσο ο Παπουλάκος με τις περιοδείες του ενθουσίαζε τον λαό κάνοντας έκκληση να μένει πιστός στις παραδόσεις του, από τις οποίες ήθελαν να τον απομακρύνουν οι ξένοι και τα μίσθαρνα όργανά τους. Έτσι οι αυλοκόλακες υπέδειξαν στον Όθωνα να διατάξει τη σύλληψή του. Ο Παπουλάκος, για να αποφύγει τη σύλληψη, κατέφυγε στη Μάνη, όπου είχε πλήθος ενόπλων υποστηρικτών. Εναντίον του κινήθηκε ό διόλου γενναίος, στην περίπτωση αυτή, Γενναίος Κολοκοτρώνης, γυιός του Γέρου του Μοριά, με ισχυρή στρατιωτική δύναμη. Δεν κατάφερε όμως παρά μόνο με δόλο να συλλάβει τον Παπουλάκο (21.6.1852). Προδότης υπήρξε ιερέας, υποτίθεται φίλος του καλόγερου, που εισέπραξε το ποσόν της επικήρυξης!
Οι κυβερνητικοί είχαν φροντίσει να τους αναμένει πλοίο στο πλησιέστερο λιμάνι, θεωρώντας αδύνατη τη μεταφορά του δια ξηράς, χωρίς να διατρέξουν κίνδυνο απαγωγής του συλληφθέντος. Εγκλείστηκε, αρχικά, στη φυλακή του Ρίου, όπου είχε αφήσει την τελευταία του πνοή ο έτερος αγωνιστής υπέρ των πατρώων παραδόσεων, ο από τη Κεφαλληνία Κοσμάς Φλαμιάτος, δηλητηριασθείς! Ο αγωνιστής αυτός παραμένει άγνωστος στους Νεοέλληνες. Όταν ορίστηκε η ημέρα της δίκης του Παπουλάκου στην Αθήνα, συνέρρευσε έξω από την αίθουσα του δικαστηρίου πλήθος λαού. Οι δικαστές, αισθανόμενοι κίνδυνο, ανέβαλαν τη δίκη. Το αρμόδιο υπουργείο βρήκε τότε ως συμφερότερη τη λύση παραπομπής του Παπουλάκου στην ιερά Σύνοδο. Και εκείνη έλαβε την απόφαση του δια βίου εγκλεισμού σε μονή (1854) υπό φρούρηση χωροφύλακα! Αρχικά εγκλείστηκε στην ιερή μονή προφήτη Ηλία Θήρας. Αν ήταν δυνατόν να ζήσει, μέχρι τις ημέρες μας, ο Παπουλάκος, θα τον δείχναμε στο πλήθος των τουριστών της Σαντορίνης πλέον και όχι Θήρας, ως ένα περίεργο «ζώο» άλλης εποχής, είδος δεινοσαύρου! Επειδή πλήθος λαού επισκεπτόταν τον άγιο στο κελί του, η Σύνοδος, με νέα απόφασή της, τον εκτόπισε στην ιερή μονή Παναχράντου Άνδρου, όπου εκοιμήθη στις 18 Ιανουαρίου 1861. Τελευταία του πνευματική προσφορά υπήρξε η μεταστροφή χωροφύλακα, φύλακά του, ο οποίος του ζήτησε συγγνώμη και έλαβε την απόφαση να καρεί μοναχός.
Κύλισαν δεκαετίες πολλές από την κοίμησή του. Και ενώ φαινόταν ότι το σχέδιο των Βαυαρών για την εξάλειψη του ορθοδόξου μοναχισμού στην Ελλάδα βαίνει προς ολοκλήρωση, από τη δεκαετία του 1970 έχουμε άνθηση, η οποία δίνει ολοένα και περισσότερους και πιο εύγεστους καρπούς, το πλήθος των νεοφανών οσίων. Ο εκδυτικισμός όμως της χώρας και του λαού της εντείνεται ολοένα και πολλοί πλέον εμπνέονται από το σύνθημα «ανήκομεν εις την Δύσιν»! Πώς ήταν δυνατόν ο λαός μας να συνεχίζει αντιστέκεται, ενώ η πολιτική ηγεσία, ο οικονομικός παράγων, η διανόηση και ο καλλιτεχνικός κόσμος έχουν φραγκέψει, ενώ η Ιεραρχία της Εκκλησίας παρακολουθεί σχεδόν αμέτοχη τις εξελίξεις;
Ο Παπουλάκος, ο άγιος μοναχός Χριστοφόρος πλέον, θα τιμάται την 18η Ιανουαρίου, μαζί με τον μεγάλο Πατέρα της Εκκλησίας, τον άγιο Αθανάσιο, που έζησε 25 έτη στην εξορία, ως μη αρεστός στους κρατούντες. Και επειδή έχει γραφεί ότι «τιμή αγίου μίμησις αγίου» είναι καιρός η Ιεραρχία να ορθώσει το ανάστημά της εναντίον των εκθεμελιωτών της πίστης και των παραδόσεών μας. Πρώτη καλή κίνηση είναι η αίτηση συγγνώμης από τον νέο άγιο. Αυτό έπραξε, προ ολίγων ετών, η ιερά Σύνοδος του πατριαρχείου Αλεξανδρείας, ζητώντας συγγνώμη από τον άγιο Νεκτάριο.
