Όταν οι θύτες και τα εγκλήματά τους δεν τιμωρούνται: Από τη Σφαγή της Σαμοθράκης την 1η Σεπτεμβρίου 1821 στη «Γαλάζια Πατρίδα.

 

Θεοφάνης Μαλκίδης

Όταν οι θύτες και τα εγκλήματά τους δεν τιμωρούνται:  Από τη Σφαγή της Σαμοθράκης την 1^η Σεπτεμβρίου 1821 στη «Γαλάζια Πατρίδα.

Λίγα μόλις εικοσιτετράωρα μετά την άφιξή του στην λεύτερη Ελλάδα, ο Κυβερνήτης  Ιωάννης Καποδίστριας, στέλνει μία επιστολή στον υφυπουργό εξωτερικών της Μ. Βρετανίας, γράφοντάς του, μεταξύ των άλλων τα εξής:  «Τα σύνορα της Ελλάδος εδώ και τέσσερις αιώνες, από την πτώση της βυζαντινής αυτοκρατορίας, έχουν οροθετηθεί από ακλόνητα δικαιώματα, τα οποία ούτε ο χρόνος, ούτε οι ανυπολόγιστες συμφορές από τους Τούρκους, ούτε η πολεμική κατάκτηση κατόρθωσαν ποτέ να παραγράψουν. Χαράχθηκαν δε αυτά τα σύνορα από το 1821 από το αίμα το ελληνικό, που χύθηκε στις σφαγές των Κυδωνιών, της Κύπρου, της Χίου, της Κρήτης, των Ψαρών, του Μεσολογγίου….». Ο Καποδίστριας ήξερε για το φόρο αίματος του Ελληνισμού σε πολλές περιοχές, δεν γνώριζε όμως, όπως δυστυχώς συμβαίνει μέχρι σήμερα και για τη σφαγή στη Σαμοθράκη.

Η συμπλήρωση διακοσίων τριών  ετών από το άγνωστο Ολοκαύτωμα της Σαμοθράκης την 1η Σεπτεμβρίου του 1821, αποτελεί το αποκορύφωμα της επαναστατικής συμβολής του νησιού στην εθνεγερσία. Η Σαμοθράκη πλήρωσε βαρύ τίμημα για την εξέγερση των κατοίκων του, καθώς χιλιάδες απ’ αυτούς σφαγιάστηκαν από τους Τούρκους και πολλοί άλλοι πουλήθηκαν σαν σκλάβοι. Σύμφωνα με αναφορά των προεστών της Σαμοθράκης προς τη Μονή Ιβήρων, το 1809, η Χώρα, η πρωτεύουσα του νησιού, είχε 350 «σπίτια» (δηλ. οικογένειες), ενώ 400-450 «σπίτια» (οικογένειες) υπήρχαν στο υπόλοιπο νησί. Ο Άγγλος αξιωματικός, Grenville Temple αναφέρει ότι στη Σαμοθράκη κατοικούσαν 3.200 άνθρωποι. Ο Ευάγγελος Αθ. Παπαθανασίου εκτιμά τον προεπαναστατικό πληθυσμό του νησιού στις 4.000-4.500, ενώ τον αριθμό των 10.000 παραθέτει ο Νικόλαος Φαρδύς.

 

 

 

Η Σαμοθράκη βρισκόταν στα χέρια των Οθωμανών διαρκώς από το 1479, αν και για πρώτη φορά είχε καταληφθεί απ’ αυτούς το 1456, μεσολάβησε ένα διάστημα παπικής-βενετικής κυριαρχίας, ενώ από το 1770 ως το 1774, κυρίευσαν το νησί οι Ρώσοι.

Παραμονές της Επανάστασης του 1821, πρόκριτοι του νησιού μυήθηκαν στη Φιλική Εταιρεία και με την έναρξη του Αγώνα, οι Σαμοθρακίτες έδιωξαν τους λίγους Τούρκους που βρίσκονταν στο νησί, κηρύσσοντας ότι «του λοιπού είναι Έλληνες ελεύθεροι και κατά συνέπειαν, δεν έχουσι πλέον να πληρώσι φόρους εις τον Σουλτάνον». Η κατάσταση στο νησί, έως το τέλος Αυγούστου φαίνεται ότι ήταν ομαλή. Τότε όμως, ο τουρκικός στόλος ανέλαβε δράση. Την 1η Σεπτεμβρίου 1821, έφτασαν στη Σαμοθράκη 2.000 άνδρες και αποβιβάστηκαν στο νησί. Μάλιστα, για να πεισθούν οι Σαμοθρακίτες να παραδοθούν, στάλθηκε ως μεσολαβητής ένας Ίμβριος, που ονομαζόταν Λογοθέτης. Σ’ αυτόν, ο Χατζηγιώργης είπε τα εξής: «Δοσίματα δεν έχουμε παρά μονάχα μολύβι και μπαρούτι. Είμαστε Έλληνες και προτιμούμε να πεθάνουμε παρά να είμαστε σκλάβοι».

Ο οθωμανικός στόλος υπό τον υπασπιστή του Καρά Αλή (γνωστού και από την Σφαγή της Χίου), αποβιβάστηκε στη Σαμοθράκη. Οι Ελληνίδες και οι Έλληνες αντιστάθηκαν με ό,τι είχαν, ακόμη και με   και πέτρες. Σύντομα κατάλαβαν όμως ότι οποιαδήποτε αντίδραση ήταν μάταια και έτρεξαν να κρυφτούν σε δάση και βουνά. Στο λεγόμενο «Τουρκόκαστρο», μια εξαιρετικά δυσπρόσιτη και φυσικά οχυρωμένη θέση στον Ξηροπόταμο, σύμφωνα με την προφορική παράδοση του νησιού, οι Σαμοθρακίτες ταμπουρώθηκαν προβάλλοντας μια έσχατη αντίσταση. Τότε επιστρατεύτηκε από τους Τούρκους  ένας Σαμοθρακίτης, ο οποίος  έπεισε τους συμπατριώτες του να επιστρέψουν στα σπίτια τους, καθώς οι Τούρκοι θα παραχωρούσαν αμνηστία…..

Οι Τούρκοι όμως  για μία ακόμη φορά  αθέτησαν όσα υποσχέθηκαν και αφού επέλεξαν 700 Σαμοθρακίτες, τους οδήγησαν στη θέση στον δρόμο προς Καμαριώτισσα όπου άρχισαν να τους σφαγιάζουν αφήνοντας τα κεφάλια να κατρακυλούν στο αυλάκι που λέγεται σήμερα «Εφκάς» ή «Φ’ κάς».

Τη σφαγή των 700 ακολούθησαν και άλλες. Τα μωρά κάτω των δύο  ετών εκτελέστηκαν όπως και οι γυναίκες που ήταν μεγαλύτερες των σαράντα ετών. Τα υπόλοιπα γυναικόπαιδα, έγιναν «περιουσία» των πιστών μουσουλμάνων. Τα μισά από τα γυναικόπαιδα αυτά, δεν άντεξαν τις κακουχίες και πέθαναν σύντομα. Αναφέρονται συγκλονιστικές ιστορίες γυναικών που αυτοκτονούσαν, για να μην πέσουν στα χέρια των Τούρκων ή ρίχνονταν με τα παιδιά τους σε γκρεμούς, ως άλλες Σουλιώτισσες.

Περίπου 500 Σαμοθρακίτες κατάφεραν να διαφύγουν μέσω θαλάσσης ή να διασωθούν με άλλους τρόπους απ’ τη σφαγή. Γύρω στις 2.000 ήταν τα άμεσα θύματα των σφαγών, ενώ 1.800-2.000 άτομα έγιναν σκλάβοι. Οι μισοί περίπου απ’ αυτούς, εξαγοράστηκαν από τα φιλελληνικά κομιτάτα του Λονδίνου, της Ζυρίχης και του Παρισιού και σταδιακά, πολλοί απ’ αυτούς επέστρεψαν στο νησί.

Η σφαγή της Σαμοθράκης δεν έχει προηγούμενο. Διήρκησε 6-8 εβδομάδες. Εκτός απ’ τις σφαγές, οι Τούρκοι κατέστρεψαν τα πάντα: εκκλησίες, μοναστήρια, σπίτια και υποστατικά. «Στην εκκλησία μπήκαν, τύφλωσαν τους Άγιους, άρπαξαν ό, τι πολύτιμο είχε σύντριψαν την Αγία Τράπεζα κι ένας με τη λόγχη του τρύπησε το Ευαγγέλιο πέρα πέρα», γράφει ο Ίωνας Δραγούμης.

Το λογχισμένο Ευαγγέλιο, έφερε στο Εθνολογικό Μουσείο Αθηνών ο Ι. Δραγούμης μαζί με ένα αντίγραφο του χειρογράφου της Ακολουθίας που έγραψε το 1843 ο μοναχός Ιάκωβος για τους πέντε Νεομάρτυρες. Οι πέντε (Γεώργιος, Εμμανουήλ, Θεόδωρος, Γεώργιος, Μιχαήλ), είχαν πουληθεί σε σκλαβοπάζαρα, είχαν γίνει μουσουλμάνοι, αλλά η απόφασή τους το 1836 να επιστρέψουν στην Ορθοδοξία, είχε σαν αποτέλεσμα το μαρτυρικό τους θάνατο.

 

 

 

Το ελληνικό κράτος αγνοούσε παντελώς τη σφαγή της Σαμοθράκης για περισσότερα από 80 χρόνια. Μόλις στις αρχές του δέκατου ένατου αιώνα, ο Ίωνας Δραγούμης ο οποίος  ήταν τότε πρόξενος στο Δεδέ Αγάτς, τη σημερινή Αλεξανδρούπολη, έφερε στο φως συγκλονιστικά στοιχεία για το Ολοκαύτωμα της Σαμοθράκης. Είχε προηγηθεί το 1886 ο Σαμοθρακίτης λόγιος Νικόλαος Φαρδύς, το βιβλίο του οποίου μάλλον πέρασε τότε απαρατήρητο. Αντίθετα, στο εξωτερικό, η σφαγή της Σαμοθράκης ήταν γνωστή από το βιβλίο του Francois Pouqueville “Histoire de la Regeneration de la Grèce (“Iστορία της Αναγέννησης της Ελλάδας”) που κυκλοφόρησε στο Παρίσι το 1824.

Αυτός ενέπνευσε τον συμπατριώτη του Auguste Vinchon που φιλοτέχνησε τον αριστουργηματικό πίνακα “Après le Massacre de Samothrace” («Μετά τη σφαγή της Σαμοθράκης”) (1827), που βρίσκεται στο Λούβρο.

Η σφαγή της Σαμοθράκης ήταν και παραμένει άγνωστη στην υπόλοιπη Ελλάδα αλλά και στο επίσημο ελληνικό κράτος για πολλά χρόνια και μόλις το 1980, η Ακαδημία Αθηνών τίμησε τη Σαμοθράκη με το χρυσό μετάλλιο, γιατί «…αυτή κατά τους Αγώνες της Εθνεγερσίας, ολοκαύτωμα υπό βαρβάρου Ασιάτη δυνάστη γενομένη, ουκ επαύσατο και σήμερα δια την αυτής ελληνικότητα αγωνιζομένη».

Αφού λοιπόν οι θύτες και  τα εγκλήματά τους δεν τιμωρήθηκαν θέλουν να τα επαναλάβουν. Η «Γαλάζια Πατρίδα» των συνόρων της καρδιάς του Ερντογάν και των συγκυβερνώντων του δολοφόνων Γκρίζων Λύκων, που αμφισβητούν την εθνική κυριαρχία στη Σαμοθράκη και στην παρακείμενη βραχονησίδα Ζουράφα( Λαδόξερα) καθώς και στο υπόλοιπο Αιγαίο,   θέλουν να είναι το νέο  επίτευγμά τους…..

 

Υ. Γ. Η πρωτοβουλία του Πολιτιστικού  Σωματείου "Εκκίνηση" για την ανάδειξη του Ολοκαυτώματος της Σαμοθράκης, συνάντησε τη θέληση του σκηνοθέτη Βασίλη Τσικάρα, ο οποίος μετά τις ταινίες του για το 1821 («Έξοδος», «Πολιορκία»),  ετοίμασε και την ταινία «Πέντε» για την Επανάσταση στο νησί .

Είναι μία εξαιρετική στιγμή με την οποία η ιστορία θα αναδειχθεί μέσω της τέχνης και η τέχνη θα αναδείξει την ιστορία, σε μια περίοδο όπου τα Ολοκαυτώματα συνεχίζονται στον Έβρο....

Η ταινία είναι διαθέσιμη για προβολή στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και για σχετικές πληροφορίες μπορείτε να καλείτε στο 2551033313 κ. Γιώργο Σιμσίρη. 

Το επίσημο βίντεο της ταινίας