Δημήτρης Χρ. Δαλάτσης
Οι Αρβανίτες της
Ανατολικής Θράκης. (Μεγάλο Ζαλούφι, Ιμπρίκ Τεπέ,
Μανδρίτσα,
Σουλτάνκιοι, Αμπαλάρ, Παζάρ Δερέ, Γιλανλή, Αλτιν Τας, Καράσακλη, Καρατζά
Χαλήλ).
Αθήνα 2012
Το βιβλίο του
Δημήτρη Δαλάτση αποτελεί μία σημαντική ιστορική
και πνευματική παρέμβαση για δύο λόγους: η πρώτη αφορά την καθοριστική του
συνεισφορά για την καταγωγή, την πορεία και την ταυτότητα των Αρβανιτών της ανατολικής Θράκης και η
δεύτερη για την ενιαία Θράκη, η οποία αποτελεί ένα μείζον ζήτημα, άγνωστο εν
πολλοίς μέχρι σήμερα.
Ειδικότερα το
βιβλίο είναι πολύ σημαντικό αφού για πρώτη φορά γίνεται έκδοση μίας
ολοκληρωμένης εργασίας για τους Αρβανίτες της ανατολικής Θράκης, αφού οι
περισσότερες μέχρι σήμερα δημοσιευμένες περιορίζονται στους Αρβανίτες του
κεντρικού ελλαδικού χώρου.
Το βιβλίο, στο
πρώτο μέρος, καταγράφει την καταγωγή των Αρβανιτών της ανατολικής
Θράκης. Όπως αναφέρεται οι Αρβανίτες της Ανατολικής Θράκης προέρχονται από την
περιοχή της Βορείου Ηπείρου και συγκεκριμένα από την περιοχή της Κορυτσάς και
της Κολώνιας. Κύρια κοιτίδα τους είναι το Βιθκούκι -τη δεκαετία του 1730 είχε
20-25.000 κατοίκους- και δευτερευόντως η Κιουτέζα και το Κιάφσεζ.
Οι Αρβανίτες εγκαταστάθηκαν στην ανατολική Θράκη σε δύο
περιόδους, η πρώτη στα τέλη του 16ου αιώνα,
όπου και εργάστηκαν στην ανέγερση του τεμένους «Σελιμιέ» της Αδριανουπόλεως (1566-1574),
οικοδομώντας
στη περιοχή κοντά στη Μακρά Γέφυρα, έξι συνοικισμούς:
1.
Τλιαλίκ
2.
Ζουλούφ
3.
Τσέσμε
Γκιόκες
4.
Οροζούνι
Κοκόσιτ
5.
Μπουλακλάρ
6.
Καβάκ
Μπουνάρ.
Οι συνοικισμοί αυτοί, κατά τον 18ον
αιώνα συγκεντρώθηκαν σ’ ένα χωριό με το όνομα Ζαλούφι.
Η δεύτερη
περίοδος έλευσης, σύμφωνα με το
συγγραφέα, των Αρβανιτών στην ανατολική Θράκη, είναι μετά την καταστροφή της
Μοσχόπολης, του Βιθκουκίου, της Κιουτέζας και του Κιάφσεζ, στα τέλη του 18ου
αιώνα. Οι Αρβανίτες που κατευθύνθηκαν
στη νότια Ανατολική Θράκη ίδρυσαν οικισμούς που θύμιζαν τις γενέτειρές τους
στην Βόρειο Ήπειρο: το Βιθκούκι (Σουλτάνκιοϊ) και την Κιουτέζα (Ιμπρίκ Τεπέ).
Στα τέλη του 19ου
αιώνα οι Ζαλουφιώτες ίδρυσαν δύο νέα χωριά: το Αμπαλάρ (Ζαλουφόπουλο) και το
Καράσακλη (Σάκκο).
Τα Αρβανιτοχώρια,
ακολουθώντας την τύχη του Θρακικού
Ελληνισμού, ο οποίος βίωσε πρώτος τη Γενοκτονία, λεηλατήθηκαν και οι κάτοικοί τους εξορίστηκαν,
ενώ πολλοί δολοφονήθηκαν. Το Μεγάλο Ζαλούφι (Ιούλιος 1913), το Αμπαλάρ
(Νοέμβριος 1913) το Σουλτάνκιοϊ (Απρίλιο
1914) λεηλατήθηκαν από τους Τούρκους και τον Οκτώβριο του 1922 ο
Ελληνισμός εκκενώνει την Ανατολική Θράκη.
Ο Δημήτρης
Δαλάτσης καταγράφει στη συνέχεια τις εγκαταστάσεις των Αρβανιτών προσφύγων στη
Θράκη και στην υπόλοιπή Ελλάδα. Οι
κάτοικοι του Σουλτάνκιοϊ και του Ιμπρίκ Τεπέ εγκαταστάθηκαν στα χωριά Μπίντικλι
(Τύχιο/Τυχερό), Χάντζιας (Τάρσιο), Τσακιρτζή (Πυρόλιθος), Φερετζίκ (Φέρες),
Μαρχανλή (Πέπλος), Γκεμετζίκιοϊ (Γεμιστή) και Μπαξή-Βεη (Κήποι), του Αλτίν Τας
εγκαταστάθηκαν στην Παραδημή Ροδόπης και στο Σαρχανλή (Αρδάνιο) Έβρου, ενώ οι
κάτοικοι του Γιλανλή καθώς και λίγες οικογένειες από το Καρατζά Χαλήλ στην
Άνθεια Έβρου.
Οι Αρβανίτες της
βόρειας ανατολικής Θράκης εγκαθίστανται
στο βόρειο Έβρου: Δίκαια, Καβύλη, Σάκκο,
Κλεισώ, Νέο Χειμώνιο, Θούριο, Σοφικό, Ασημένιο, Ρήγιο, Πύθιο. Στη Μακεδονία και
ειδικά στο Νομό Σερρών, τα χωριά Νεοχώρι, Παραλίμνιο, Νέα Πέτρα, Θολό, Κοίμηση,
όπως επίσης και το Καλοχώρι Θεσσαλονίκης.
Το μεγαλύτερο μέρος των Αρβανιτών από το
Ζαλούφι εγκαταστάθηκε στο χωριό
Ομούρ-Μπέη. Οι μεγάλες όμως πλημμύρες
του Έβρου τους του 1928, 1929 και 1930, αναγκάζουν τους Ζαλουφιώτες να
ξαναγίνουν πρόσφυγες, να αφήσουν το Κάτω Χειμώνιο και να εγκατασταθούν σε μια
τοποθεσία που είναι σε ύψωμα δίπλα στο χωριό Θούριο, πέρα από την σιδηροδρομική
γραμμή. Το νέο τους μέρος το ονόμασαν Νέο Χειμώνιο.
Ο συγγραφέας στο δεύτερο μέρος με ιδιαίτερη
επιτυχία γράφει για την ταυτότητα των
Αρβανιτών, ένα ζήτημα που απασχόλησε και απασχολεί πολλούς, και με
αριστοτεχνικό τρόπο δίνεται η πραγματικότητα μέσα από την γνώση, την έρευνα και
την εμπειρία. Η καταγραφή αυτή είναι πολύ σημαντική αφού αποκρούει με επιτυχή
τρόπο τα όσα ανιστόρητα ακούγονται, λέγονται
και γράφονται για τους Αρβανίτες και αντικρούει την προπαγάνδα που έχει
αναπτυχθεί.
Το βιβλίο συνοδεύεται από χάρτες, φωτογραφίες,
πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές καρπός της πολυετούς έρευνας του συγγραφέα
για το ζήτημα. Ένα ζήτημα το οποίο ο
συγγραφέας το εξαντλεί μέσα στις 639 σελίδες
του βιβλίου, το οποίο αποτελεί σημαντικό σταθμό στην έρευνα και τεκμηρίωση της
ιστορίας των Αρβανιτών της ανατολικής Θράκης.
Όπως γράφει ο Δημήτρης Δαλάτσης «το έργο αυτό ήταν
πολύ δύσκολο καθώς αποτελεί την πρώτη καταγεγραμμένη προσπάθεια αποτύπωσης της
ιστορίας των Αρβανιτών της ανατολικής Θράκης». Και η ευχή του ότι το έργο αυτό να αποτελέσει έναυσμα για
περαιτέρω πιο ενδελεχείς έρευνες, από τη
πλευρά μας είναι βεβαιότητα, αφού μετά την έκδοση του βιβλίου το ενδιαφέρον για
τους Αρβανίτες της ανατολικής Θράκης
αυξάνεται με συνεχείς ρυθμούς.
Θεοφάνης Μαλκίδης
